شیعه نیوز:
پرسش
آیا منطق و فلسفه اسلامی داری مشی و روشی مانند منطق ارسطویی است و ذیل آن قرار می‌گیرد؟ یا این‌که در بخش‌هایی به منطق دیالکتیک هم نزدیک می‌شود؟ و یا این‌که اساساً روشی فارغ از این دو دارد؟ اگر روش ارسطویی است، آیا «وجود خدا» یکی از اصول است، یا یک موضوع ثانویه است که با اصول مورد قبول افراد غیر مسلمان هم قابل اثبات است؟
پاسخ اجمالی
1. منطق اسلامی هماهنگ با ارسطوئی است. البته دانشمندان اسلامی در منطق ارسطوئی مقداری دخل و تصرف(حذف و اضافه) انجام داده‌اند، ولی روش بحث همان منطق ارسطوئی است. و منطق ارسطوئی با منطق دیالکتیک کاملاً متفاوت، بلکه در مقابل هم قرار دارند.[1]
در مورد فلسفه نیز باید گفت؛ روح حاکم بر فلسفه اسلامی و روش بحث، همان فلسفه ارسطوئی است. البته فیلسوفان مسلمان در سایه معارف دین اسلام، به پرورش فلسفه ارسطوئی پرداختند و از این جهت فلسفه اسلامی بسیار کامل‌تر از فلسفه ارسطوئی است.
2. در مورد وجود خدا در فلسفه ارسطوئی نیز می‌دانید که موضوع فلسفه «مطلق وجود» است؛ قهراً «وجود خدا» به عنوان موضوع اول در هیچ فلسفه‌ای مورد بحث قرار نمی‌گیرد، و فلسفه ارسطو نیز از این قاعده مستثنا نیست، ولی ارسطو مانند بسیاری از فیلسوفان الهی، یکی از دغدغه‌های اصلی او اثبات وجود خداوند بر اساس براهین عقلی بوده است؛ هر چند معروف این است که ارسطو اسم خداوند را به طور صریح بیان نکرده، ولی مباحثی که ارسطو مطرح کرده، منطبق با اثبات وجود خداوند است؛ مانند: محرک اول و علت نخستین.[2]
[1]. ر. ک: پاسخ 1970.
[2]. ر. ک: فیروز جایی، یار علی کرد، مجله معرفت، ش 63، سال 1381، مقاله براهین اثبات خدا نزد ارسطو، http://marifat.nashriyat.ir/node/1618
T