داستان گرفتن مشک آب از دست همسر شهید توسط امام علی( علیه السلام ) و مهربانی به فرزندان یتیمش در کدام منبع تاریخی و روایی ذکر شده است؟

شیعه نیوز:

پرسش
در کدام منابع روایی آمده است که؛ امام علی( علیه السلام ) اهتمام ویژه به یتیمان داشتند؟ آیا در منبعی حدیثی آمده است که حضرت علی مشک آب زنی را گرفت و بر دوش کشید و به یتیمان آن زن محبت کرد؟
پاسخ اجمالی
نگهداری و مراقبت یتیم از جمله اموری است که عقل و شرع بر تأیید آن صحه گذارده و انسان را به چنین اعمالی ترغیب می‌کنند. امام علی( علیه السلام ) به عنوان بزرگ‌ترین صحابی پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) و امام اول شیعیان، از جمله افرادی است که این امر مهم را بسیار مراقبت می‌کرده است. ایشان حتی در وصیت خود به امام حسن( علیه السلام ) و امام حسین( علیه السلام )، می‌فرماید: «خدا را خدا را! درباره یتیمان، آنان را گاهى سیر و گاهى گرسنه مگذارید، مبادا که در کنار شما تباه شوند».[1] در برخی از منابع در ادامه این نقل از امام علی( علیه السلام ) آمده: «از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیدم که می‌فرمود: هر کس مخارج یتیمى را بر عهده بگیرد تا او بی نیاز شود؛ خداوند در مقابل آن بهشت را بر او واجب می‌کند، همان‌طور که به خورنده مال یتیم، آتش را واجب می‌نماید».[2]
اما روایت مورد سؤال در منابع چنین نقل شده است:
«امام علی( علیه السلام ) زنی را دید که مشک آبی بر دوشش بود. آن مشک را از او گرفت و تا جایی که او می‌خواست؛ آن‌را بُرد و از حالش پرسید.
زن گفت: علی بن ابی‌طالب همسرم را در یکی از مرزها گماشته بود و او کشته شد و چند کودک یتیم برای من برجای گذاشت. دستم خالی است و چیزی ندارم و ناگزیر به خدمتگزاری مردم روی آورده‌ام!
علی( علیه السلام ) بازگشت و شب را با پریشانی سپری کرد. چون بامداد شد زنبیلی از خوراکی با خود برداشت و به راه افتاد.
در راه کسی به او گفت: زنبیل را به من بده تا برایت ببرم.
او در جواب گفت: روز قیامت چه کسی بار سنگین مرا خواهد برد؟
سپس به در خانه‌ زن رفت و در زد.
زن پرسید: کیست؟!
گفت: منم؛ آن بنده‌ای که در آوردن مشک تو را همراهی کرد. در را بگشا. چیزی برای کودکان با خود آورده‌ام.
زن گفت: خدا از تو خرسند باشد. و میان من و علی بن ابی‌طالب داوری کند.
پس امام داخل شد و گفت: من دوست دارم که به ثوابی برسم (به شما کمک کنم). کدام‌یک را انجام می‌دهی؛ خمیر کرده و نان می‌پزی، یا این‌که مراقب بچه‌ها هستی و من نان بپزم.
زن گفت: من بر کار نان آگاه‌تر و تواناترم. کودکان را به تو می‌سپارم. سرگرمشان بدار تا من کار نان را تمام کنم.
پس آن زن مشغول درست کردن خمیر گشت؛ و علی به پختن گوشت مشغول شد و بعد از پختن برای کودکان از گوشت و خرما و چیزهای دیگر لقمه می‌گرفت.
هر وقت لقمه‌ای به کودکی می‌داد می‌گفت: پسرکم! علی بن ابی‌طالب را از آنچه بر تو گذشته است حلال کن!
وقتی خمیر آماده شد، زن گفت: ای بنده‌ خدا. تنور را روشن کن!
امام به روشن کردن تنور پرداخت و هنگامی که آن‌را برافروخت و گرمای آتش، چهره‌اش را سوزاند، با خود چنین زمزمه می‌کرد: بچش! ای علی! این است کیفر کسی که ـ حقّ ـ بیوه‌زنان و یتیمان را تباه کند.
زنی که علی( علیه السلام ) را می‌شناخت او را دید و ـ خطاب به مادر یتیمان ـ گفت: وای بر تو، این امیرالمؤمنین است!
آن زن با شتاب به حضور امام آمد و ‌گفت: از شما شرمنده‌ام ای امیرمؤمنان!
علی( علیه السلام ) در پاسخ او گفت: من از تو شرمنده‌ام که در کارت کوتاهی کرده‌ام».[3]
البته این روایت، نیاز به تحلیل بیشتری دارد که در فرصت مناسب بدان پرداخته خواهد شد.

[1]. سیدرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 421، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 926، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 7، ص 51، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب( علیه السلام )، ج 2، ص 115، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 41، ص 52، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

T