شیعه نیوز:
پرسش
آیا مقام امام زمان(عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در شهر «نعمانیه» دارای سند است؟
پاسخ اجمالی
«نُعمانیه»؛ شهری در عراق و در ساحل رودخانه دجله است. این محل، در جنوب شرقى بغداد و نزدیک به واسط، واقع شده است.[1] امروزه در حوالی شهر نعمانیه - که از توابع استان واسط است - مقام شریفی قرار دارد که به آن، «مقام امام مهدی(عجه الله تعالی فرجهم الشریف )» می‌گویند. این مقام، در مسیر جاده اصلی بین شهر نعمانیه و شهر کوت قرار دارد.
برای این مقام، تاریخ روشنی ذکر نشده است، جز حکایت ابی جواد نعمانی که مرحوم محدّث نوری از کتاب «ریاض العلماء» نوشته میرزا عبدالله اصفهانی (مشهور به افندی) نقل می‌کند. اما پنج جلد از اصول دهگانه کتاب «ریاض العلماء» تألیف میرزا عبدالله افندی مفقود است که گفته‌اند تا سال 1037ق موجود بود. این کتاب، بعدها بر اساس حروف الفبا، در سال 1401ق در شهر قم، به کوشش و تحقیق آقایان سید محمود مرعشی نجفی و سید احمد حسینی به چاپ رسیده، ولی این حکایت، در این چاپ موجود نیست و شاید در جلدهایی بود که از بین رفته است.
به هر حال محدّث نوری در «نجم الثاقب» حکایتی را با این مقدمه نقل می‌کند که میرزا عبدالله اصفهانی(افندی) در معرفی شیخ ابی جواد نعمانی می‌گوید: «ابی جواد نعمانی، از افرادی است که امام زمان(عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) را در زمان غیبت کبرا دیده و از آن‌حضرت روایت کرده است».
سپس می‌نویسد:
در برخی جاها خطی از شیخ زین الدین علی بن حسن بن محمد خازن حائری، شاگرد شهید اول نقل شده است که؛ ابی‌جواد نعمانی، مولایمان، امام زمان (عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) را دیده و از آن‌حضرت می‌پرسد: ای مولای من! برای شما مقامی در شهر نعمانیه و مقامی در شهر حله است؛ چه هنگام در آن دو مقام هستید؟ حضرت مهدی(عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) می‌فرماید: «شب سه‌شنبه و روز سه‌شنبه در نعمانیه و روز جمعه و شب جمعه در حله هستم ... هرکس که وارد مقام من شود و ادب کند، آن‌گونه که شایسته است و بر من و امامان معصوم( علیه السلام ) سلام دهد و دوازده مرتبه صلوات بر من و ایشان بفرستد، سپس دو رکعت نماز بخواند و خدا را با این دو مناجات بخواند، هر چه بخواهد، خداوند به او خواهد داد و غفران و مغفرت خود را شامل حالش خواهد کرد».
گفتم: ای مولای من! آن مناجات و دعا را به من بیاموزید. آن‌حضرت فرمود: «بگو: اللّهمّ قد اخذ التأدیب منّى حتّى مسّنى الضرّ و انت ارحم الراحمین و ان کان ما اقترفته من الذنوب استحق به اضعاف اضعاف ما ادبتنى به و انت حلیم ذو اناة تعفو عن کثیر حتى یسبق عفوک و رحمتک و عذابک».[2] و سه بار این دعا را تکرار کرد تا آن‌را یاد گرفتم.[3]
با قطع نظر از کلام مرحوم محدث نوری؛ در کتاب‌های رجالی، برای ابی‌جواد نعمانی زندگی‌نامه‌ای نیافتیم. البته احتمال دارد وی، همان متکلم عالم و الگوی عارفان، عبدالواحد بن صفی نعمانی(م 793ق)، صاحب کتاب «نهج السداد فی شرح الاعتقاد» باشد[4] که در کتاب «ریاض العلماء» ذکر شده است؛[5] زیرا در برخی موارد، در کتاب‌های رجالی، اسم فردی با کنیه ذکر می‌شود و در جای دیگر، با اسم و لقب. این گفته میرزا عبدالله افندی این احتمال را تقویت می‌کند: «عصر عبدالواحد بن صفی نعمانی معین نشده است و من گمان می‌کنم ابن ابی‌جواد نعمانی از شاگردان شهید اول یا شاگرد شاگردان او بود».[6]
از شناخت تاریخ نقل‌کننده حکایت -که متوفای سال 793 ق بوده – می‌توان دریافت که مقام امام زمان(عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در نعمانیه، در قرن هشتم هجری و چه بسا پیش از آن هم وجود داشته است؛ زیرا از پرسش او که: «ای مولای من! برای شما مقامی در نعمانیه و مقامی در حله است؛ شما چه موقع در آن دو مقام هستید؟» معلوم می‌شود این مقام پیشتر ساخته شده و بین مردم هم معروف و مشهور بوده است.
بنابر این نقل؛ می‌توان گفت: زیارت این مقام، در شب سه‌شنبه و روز سه‌شنبه به قصد رجاء و امید ثواب ایرادی ندارد و طبیعتاً نباید به دنبال منبعی برای این‌گونه مقام‌ها در روایاتی باشیم که قبل از زمان غیبت صادر شده‌اند.
در نهایت باید گفت که هرچه مسجد و یادمان برای امام زمان(عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) ساخته شود، ارزشمند است و ارتباط با خدا و اولیای او در آن مکان‌ها بی‌پاداش نیست، اما در مورد آنها اولاً نباید ادعاهایی را مطرح کرد که قابل اثبات نیستند و ثانیاً نباید به صورت قطعی، امکان تشرف افراد در این مقام‌ها را انکار نمود.
[1]. یاقوت حموی، شهاب الدین ابو عبدالله، معجم البلدان، ج 5، ص 294، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، 1995م.
[2]. خدایا! [به خاطر گناهان و نافرمانی‌هایم] تأدیب [به وسیله گرفتاری‌ها و مصائب] مرا فراگرفت تا آن‌جا که به سختی افتادم و تو مهربان‌ترین مهربانانی، هر چند آنچه از گناهان مرتکب شده‌ام چندین برابر آن است که مرا بدان تأدیب فرموده‌ای، و تو بردبار بخشنده‌ای هستی که از بسیاری [از گناهان و خطاها] می‌گذری تا جایی که عفو و رحمتت بر عذابت پیشی گیرند.
[3]. نورى، حسین بن محمد تقى، نجم ثاقب در احوال امام غایب (عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، ج 2، ص 558، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ دهم، 1384ش.
[4]. آقا بزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 14، ص 163، قم، اسماعیلیان، 1408ق؛ امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 8، ص 131، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1406ق.
[5]. افندی اصفهانی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، محقق: حسینی، سید احمد، ج 3، ص 279، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1403ق.
[6]. همان، ص 279 – 280.
T