شیعه نیوز:
پرسش
313 نفری که امام عصر( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) را یاری می‌کنند از کدام دیارند و چه ویژگی‌هایی دارند و آیا بانوان نیز در شکل‌گیری قیام حضرتشان نقشی داشته و از یاران خاص آن‌حضرت می‌باشند یا خیر؟
پاسخ اجمالی
در منابع اسلامی، آمارهای گوناگونی از یاران امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) ارائه شده است که ممکن است برخی از آنها ناظر به گروه خاصی از این یاوران باشد، اما امروزه روایات 313 نفر از شهرت بیشتری برخوردار است و به هر حال، آنان متعلق به منطقه جغرافیایی خاصی نیستند و البته این آمار تمام پیروان حضرتشان نبوده، بلکه تنها شامل افرادی است که حضرت با کمک آنان حرکتش را آغاز کرده و به نوعی از فرماندهان و مدیران برتر حکومت مهدوی می‌باشند.
در ضمن، روایاتی وجود دارد که بر اساس آنها، شماری از بانوان نیز در جرگه یاوران خاص حضرت مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) بوده و در این قیام، حضوری فعال دارند.
پاسخ تفصیلی
تعداد یاران امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )
درباره تعداد یاران امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، روایات مختلفی نقل شده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
1. امام صادق( علیه السلام ) می‌فرماید: «گویا به مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) می‌نگرم که بر منبر کوفه نشسته و 313 یاورش که به شمار حاضران جنگ بدرند، در اطراف او حلقه زده‌اند».[1]
2. امام صادق( علیه السلام ): «آن‌گاه که خداوند اجازه قیام داد، حضرتشان مردم را به سوى خویش دعوت کند ... جبرئیل گوید: من نخستین کسی هستم که با تو بیعت می‌کنم! دستت را باز کن! ... سپس بیش از 310 مرد نزد او بیایند و با او بیعت کنند. حضرتشان در مکه می‌ماند تا یارانش به ده هزار نفر برسد و سپس عازم مدینه می‌شود».[2]
در برخی منابع روایی اهل‌سنت نیز، آمار (313 نفر) [3] و (314 نفر) [4] برای یاران حضرت مهدى( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) گزارش شده است.
3. ابا بصیر می‌گوید: امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «تا حلقه کامل نگردد، قائم خروج نمی‌کند». گفتم: به چند نفر نیاز است تا حلقه کامل شود؟ فرمود: «ده هزار نفر».[5]
در روایات دیگری، به‌جاى کامل شدن حلقه، از کامل شدن «عقد»[6] و یا «فئه»[7] توسط 10.000 نفر سخن به میان آمده است.
4. روایتی از امام على( علیه السلام ) آمار دیگری اعلام می‌کند: «مهدى( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، دست کم با 12.000 نفر و حد اکثر با 15.000 نفر قیامش را آغاز خواهد کرد».[8]
5. امام صادق( علیه السلام ) در جمع یارانش فرمود که قیام قائم( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) به فراهم شدن امکانات بستگى دارد. شخصی در این میان پرسید: همراهان قائم چند نفرند؟ آیا همان‌گونه است که مردم می‌پندارند که آنان همانند اهل بدر، بیش از 313 نفر نیستند؟! حضرت پاسخ فرمود: «مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) با جمع قوی‌تری که کمتر از 10.000 نفر نباشند، قیام خواهد کرد!».[9]
جمع‌بندی روایات
می‌توان گفت: میان گزارش‌هاى یادشده، تعارضی نیست، بلکه این آمارها می‌توانند در طول یکدیگر بوده و به تعداد یاران حضرت در مراحل مختلف آغاز قیام اشاره کنند.
به هر حال؛ امروزه آمار 313 نفر از معروفیت بیشتری برخوردار است که از آنها به «نقباء»، «خواص» و «ذخر الله» تعبیر شده است.[10] با گرد آمدن معجزه‌آسای این گروه اندک، دعوت علنی آغاز شده و یاوران دیگری به امام می‌پیوندند و به عبارتی دیگر یاران مهدى، منحصر به 313 نفر نبوده، بلکه این تنها شمار یارانى می‌باشد که حضرتشان با کمک آنان، اولین حرکت‌ها را آغاز می‌کند[11] و در تمام مراحل قیام، این 313 نفر به عنوان هسته مرکزی حکومت مهدوی ایفای نقش می‌کنند.
شاید به همین دلیل باشد که در برخى از روایات ارائه‌کننده آمار، به‌جاى واژگان «اصحابه»، از عبارت «من اصحابه»[12] استفاده شده است.
خاستگاه یاران امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )
یاران مهدى( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، از صنف و نژاد ویژه‌اى نیستند، بلکه از گروه‌ها و نژادهاى گوناگون و از سرتاسر جهان هستند. در این حرکت عظیم، مردمان عجم، نقش پُراهمیتى در خدمت‌گزارى امام برعهده دارند.[13]
یاران آن‌حضرت را، بیشتر جوانان پرتحرک و پرنشاط تشکیل می‌دهند و پیران در میانشان اندک شمارند؛ امام علی( علیه السلام ) می‌فرماید: «بیشتر یاوران قائم( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، جوانانند و پیران اندکی نیز مانند سرمه در چشم و یا نمک در طعام در کنار حضرتشان حضور دارند!»[14]
زنان نیز، در این نهضت بزرگ جایگاه شکوه‌مندى خواهند داشت. زنان در تهیه مقدمات حرکت، شرکت دارند پس از پیروزى، در اداره کارها، به امام کمک می‌کنند. مانند آمارهای قبلی، در تعداد بانوان همراه نیز آمارهای مختلفی ارائه شده است:
1. ام‌سلمه، از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )، روایت کرده که فرمود: «مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) به حرم پناهنده شده و مردم مانند پرندگانی که دور آب گرد آیند، در اطراف او حلقه می‌زنند ... آنان 314 نفرند که بانوانی نیز در میان آنان حضور دارند».[15] در این روایت، تعداد زنان مشخص نشده است.
2. امام باقر( علیه السلام ) می‌فرماید: «به خدا سوگند، بیش از 310 نفر که 50 بانو نیز در میانشان به چشم می‌آید، بدون هیچ هماهنگی قبلی به حضرتشان می‌پیوندند».[16]
3. مفضل نقل می‌کند که امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «همراه حضرت قائم( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، سیزده زن هست». عرض کردم، آنان چه نقشی خواهند داشت؟ فرمودند: «زخمی‌ها را مداوا می‌کنند و از بیماران پرستاری می‌نمایند. آنچنان که همراه رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) بودند».[17]
البته، این روایت صراحت در آن ندارد که هیچ مسئولیت دیگری به آنان واگذار نخواهد شد، بلکه تنها به مسئولیت پرستاری اشاره شده که به تجربه ثابت شده است که بانوان در این مسئولیت، موفق‌تر از مردان عمل می‌کنند.
به هر حال واضح است که بانوان باایمان نیز در دوران قیام حضرت مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) به حضرتشان خواهند پیوست.
[1]. صدوق، محمد بن على، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 672 - 673، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1395ق.
[2]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 382 - 383، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ر. ک: عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج 2، ص 56، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ ابن أبی زینب نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص 315، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، 1397ق؛ خزاز رازى، على بن محمد، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، ص 266 - 267، قم، بیدار، 1401ق.
[3]. جلال الدین سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بکر، الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 86، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر، 1424ق؛ مقدسی سلمی، یوسف بن یحیى، عقد الدرر فی أخبار المنتظر و هو المهدی( علیه السلام )، ص 161، اردن، مکتبة المنار، چاپ دوم، 1410ق.
[4]. نور الدین هیثمى، علی بن أبی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج 7، ص 315، قاهره، مکتبة القدسی، 1414ق.
[5]. ابن عقده کوفى، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین( علیه السلام )، ص 88، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1424ق؛ الغیبة، ص 307.
[6]. کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، ص 282.
[7]. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 249، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
[8]. ابن طاووس، علی بن موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن المعروف بالملاحم و الفتن، ص 138، قم، مؤسسة صاحب الأمر ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، چاپ اول، 1416ق.
[9]. کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 654.
[10]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 53، ص 7، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[11]. بحار الانوار، ج 52، ص 323.
[12]. کفایة الأثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، ص 282.
[13]. الغیبة، ص 315.
[14]. همان، ص 316.
[15]. مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج 7، ص 315.
[16]. تفسیر العیاشی، ج 1، ص 65.
[17]. طبرى آملى، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، ص 484، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.
T