آیا ابوالعاص بن ربیع داماد پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) سرانجام مسلمان شد؟

شیعه نیوز:
پرسش
ابوالعاص بن ربیع شوهر زینب ربیبه پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نسبش و کیفیت ایمانش به رسول خدا چگونه بود؟
پاسخ اجمالی
«ابوالعاص بن ربیع بن عبدالعُزّی بن عبد شمس»، همسر «زینب» دختر پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) بود.[1] ابوالعاص کنیه او است و درباره نام او اختلاف نظر وجود دارد؛ عده‌ای او را «قاسم» یا «مقسّم»[2] و بعضی «لَقیط» نامیده‌اند.[3] مادرش، «هاله دختر خویلد بن اسد» بوده[4] و بر این اساس، مادر زن او (خدیجه س)، خاله وی نیز بود.[5]
پیش از بعثت بود که خدیجه از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) خواست که دختر بزرگش زینب را به عقد ابوالعاص درآورد و پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) که همواره نظر همسرش را محترم می‌شمرد، این موضوع را پذیرفت. خدیجه ابوالعاص را مانند فرزند خویش می‌شمرد، اما پس از بعثت، با آن‌که خدیجه و دخترانش ایمان آوردند، ابوالعاص همچنان در شرک باقی ماند.[6]
ابوالعاص به مال، امانت و تجارت از مردان انگشت‌شمار مکه بود.[7] او در جنگ بدر در صف مشرکان حضور داشت و به اسارت مسلمانان درآمد.[8] و هنگامی که مردم مکه برای آزادی اسیران، فدیه دادند، زینب هم گردن‌بندی که از خدیجه( سلام الله علیها ) به او رسیده بود را به عنوان فدیه فرستاد. گفته‌اند وقتی چشم پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بر آن افتاد، متأثّر شد و پس از کسب موافقت مسلمانان، ابوالعاص را آزاد ساخت و اموال زینب را پس فرستاد و از ابوالعاص پیمان گرفت که زینب را رها کند.[9] او نیز پس از بازگشت به مکه، به پیمان خویش وفادار بوده و زینب را به مدینه فرستاد.[10]
ابوالعاص همچنان در مکه بود تا این‌که در سال ششم قمری همراه کاروان تجاری قریش راهی شام شد.[11] این کاروان مورد شبیخون مسلمانان به فرماندهی زید بن حارثه قرار گرفت و برخی از کاروانیان گریخته و برخی دیگر گرفتار شدند. ابوالعاص نیز از آن‌جا گریخت، اما شبانه خود را به مدینه رسانده و به خانه زینب رفت و به او پناهنده شد. زینب او را پناه داد و آن واقعه را در مسجد در حضور مسلمانان به اطلاع پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) رساند. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) پناهندگی او را پذیرفت و به درخواست زینب، اموال کاروانیان را به آنان بازگرداند، ابوالعاص همراه اموال به مکه بازگشت و ضمن بازگرداندن اموال به صاحبانشان اعلام کرد که به اسلام گرویده است[12] و پس از چندی به مدینه بازگشت و پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در محرم سال 7 ق زینب را با همان عقد پیشین نزد او فرستاد.[13] البته گزارشی نیز وجود دارد که زینب با مهر و نکاح جدید به همسری ابوالعاص درآمد.[14]
زینب برای ابوالعاص پسری به نام «علی» و دختری به نام «امامه» به دنیا آورد.[15] امامه بعدها به ازدواج علی( علیه السلام ) درآمد.[16]

[1]. ابن قتیبه دینوری، أبو محمد عبد الله بن مسلم‏، المعارف، ص 141، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب‏، چاپ دوم، 1992م؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج 1، ص397، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.
[2]. المعارف، ص 141.
[3]. انساب الاشراف، ج 1، ص397.
[4]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج ‏7، ص 206، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
[5]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج 2، ص 467، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.
[6]. همان.
[7]. همان.
[8]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج ‏4، ص 1701، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق؛ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج 1، ص139، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، 1409ق؛ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج 1، ص 651، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا.
[9]. کتاب المغازی، ج 1، ص 130 – 131؛ انساب الاشراف، ج 1، ص 397.
[10]. السیره النبویه، ج 1، ص 653.
[11]. انساب الاشراف، ج 1، ص377 و 398.
[12]. کتاب مغازی، ج 2، ص 553 - 554.
[13]. همان؛ الطبقات الکبری، ج 8، ص 33.
[14]. الاصابة فی تمییز الصحابه، ج 7، ص 207.
[15]. الاستیعاب، ج ‏4، ص 1854.
[16]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج ‏1، ص 275، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1417ق؛ الاصابه‌ فی تمییز الصحابه، ج 7، ص 209.

T