در گزارشی آمده است که امام باقر( علیه السلام ) در حال غرق‌شدن در چاه بود، اما امام سجاد( علیه السلام ) نمازش را رها نکرده و به کمک او نشتافتند. این رفتار چه توجیهی دارد و وظیفه ما در موارد مشابه چیست؟

شیعه نیوز:
پرسش
بیرون آوردن اعجاز انگیز پسر از چاه توسط امام سجاد( علیه السلام ) در چه منابعی آمده؟ و آیا از نظر سندی صحیح است یا ضعیف؟
پاسخ اجمالی
گزارش موجود در پرسش، در منابعی نقل شده است:
امام صادق( علیه السلام ) می‌فرمایند: امام سجاد( علیه السلام ) مشغول نماز بودند. فرزندشان محمد که طفل کوچکى بود، کنار چاه عمیقى در منزل رفته و میان چاه افتاد. مادرش با دیدن این صحنه فریاد می‌کشید و در اطراف چاه به سر و صورت خود می‌زد و از شوهرش کمک می‌خواست. امام( علیه السلام ) با آن‌که صداى کمک همسر و ناله فرزند در عمق چاه را می‌شنید، از نمازش دست برنمی‌‌داشت. این وضعیت مدتی به طول انجامید تا آن‌جا که مادر بچه که در اضطراب غرق شدن فرزندش بود، به امام گفت: ای خاندان پیامبر! چقدر سنگ‌دل هستید! امام( علیه السلام ) باز هم نمازش را نشکست و بعد از آن‌که نماز را با تمام آدابش به جا آورد، به سمت همسرش رفته و کنار چاه نشست و با آن‌که چاه بسیار عمیق بود و برای نجات نیاز به طناب بود، تنها دست خود را درون چاه فرو برد و بدون این‌که بدن و جامه‌‏اش خیس شده باشد، فرزندش محمد( علیه السلام ) را بیرون آورد و او را ناز می‌داد و می‌خندید. سپس رو به همسرش کرد و فرمود: ای بی‌اعتماد به خدا! بیا بچه‌ات را بگیر! همسرش برای نجات فرزندش خندید، اما به خاطر سرزنش شوهرش گریست.
امام( علیه السلام ) فرمود: ناراحت نباش، مشکلی نیست! تو اگر می‌دانستى که من در مقابل خدایى قرار داشتم که اگر صورت از او برمی‌داشتم، ممکن بود او نیز صورت از من برگرداند، چه کسی از او به بنده‌اش دلسوزتر است.[1]
در ارتباط با ماجرای فوق، ذکر دو نکته لازم است:
1. مؤلفان کتب تاریخی در بیشتر موارد، در بیان این گزارش‌ها خود را ملزم به ذکر سند گزارش نمی‌دانند؛ از این‌رو نمی‌توان آن‌را از لحاظ سندی مورد ارزیابی قرار داد، بلکه تنها اعتبار کتاب می‌تواند مبنای اعتبار گزارش باشد.
2. با فرض پذیرش این گزارش نیز نمی‌توان این رفتار امام را الگویی عمومی برای عملکرد تمام مردم قرار دهیم؛ زیرا نمی‌توان انتظار داشت که خداوند، همان محبت و برخورد ویژه با امامی که در بالاترین درجات ارتباط با او است را در برابر دیگران هم داشته باشد؛ از این‌رو طبق نظر فقها در چنین شرایطی، شکستن نماز و نجات جان افراد در معرض خطر واجب است.

[1]. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، ص 215، بیروت، البلاغ، 1419ق؛ طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 197، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.

T