مسجد سهله

شیعه نیوز:مسجد سهله یكى از بزرگترین مساجد اسلامى است كه در قرن اوّل هجرى در «كوفه» بنا نهاده شده و هم اكنون نیز این مسجد برپاست. این مسجد داراى قداست و جایگاه والایى در میان بسیارى از مسلمانان بوده و نام آن با نام مبارك امام مهدى ( علیه السلام ) گره خورده است.

در احادیث معصومان ( علیه السلام ) تأكید شده است كه این مسجد منزلگاه و بیت المال امام مهدى ( علیه السلام ) است. علاوه بر این بسیارى از مؤمنان تأكید می كنند كه امام ( علیه السلام ) بارهادر این مسجد مشاهده شده و مقام امام در این مسجد، در حال حاضر یكى از زیارتگاه‏ هاى مشتاقان و محبّان اهل بیت ( علیه السلام ) است. دلیل اهمّیت این مسجد این است كه در كمتر كتاب زیارتى می بینیم كه فصلى در مورد فضایل و اعمال و واجبات مربوط به این مسجد نیامده باشد.

نامهاى این مسجد
مسجد بنى ظفر؛ 1 مسجد سهله؛ 2 مسجد القرى؛ 3 مسجد یرى؛ 4 مسجد بنى عبدالقیس؛ مسجد سهیل. 5

پیامبران ( علیه السلام ) و مسجد سهله‏
در مورد فضایل این مسجد، روایات زیادى نقل شده است. از جمله:

الف- آیا می دانید كه اینجا محلّ ریسندگى حضرت عیسى ( علیه السلام ) بوده و از اینجا به آسمان عروج كرده و مقام ایشان در آن مشهور است؟؛

ب- از این مسجد حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) به «یمن» رفت و مقام حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) در آن مشهور است؛

ج- از اینجا داوود ( علیه السلام ) به سوى جالوت رفت؛

د- از این مسجد داوود ( علیه السلام ) به سوى طالوت رفت؛

ه- در آن صخرهاى سبز است كه در آن تمثال تمام پیامبران بوده و از زیر آن صخره، گِل تمام پیامبران گرفته شده است و در آن زبرجدى است كه تصویر تمام پیامبران و اوصیا در آن است؛

و- در این مسجد مقامى است كه منسوب به حضرت صالح ( علیه السلام ) است؛

ز- خداوند پیامبرى را نفرستاده مگر آنكه آن پیامبر در این مسجد عبادت كرده است.

ائمّه ( علیه السلام ) و مسجد سهله‏

الف- امام على ( علیه السلام ) این مسجد را از جمله مساجد مبارك در كوفه شمرده و فرموده:
«این مسجد، منزلگاه حضرت خضر ( علیه السلام ) است و مغمومى اینجا نیامد، مگر اینكه خداوند گشایش براى او حاصل كرده است.» 6

ب- امام سجّاد ( علیه السلام ) فرمود:

- «هر كس دو ركعت نماز در مسجد سهله به جاى آورد، خداوند دو سال، عمر او را افزایش می دهد.» 7

ج- امام صادق ( علیه السلام ) اخبار زیادى در مورد این مسجد بیان كرده اند. از جمله اینكه:
- «اگر عمویم زید به این مسجد می آمد و به او پناه می آورد، خداوند بیست سال او را پناه می داد.»
- «مصیبت زدهاى كه به این مسجد آمده و در آن دو ركعت در میان عشائین نماز خوانده و دعا كرده است، خداوند غم و اندوه او را برطرف كرده است.»
- «هر كس در آن اقامت گزیده، گویا در خیمه پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) اقامت كرده است.»
- «هر زن و مرد مؤمنى دلش هواى آن را دارد.»
- «هر كس در آن نماز بگزارد و با نیت خالص خداوند را بخواند، خداوند نیازش را برطرف می كند.»
- «هر كس در آن از خداوند امنیت بخواهد، خداوند او را از همه آنچه از آن هراسان است، امنیت می دهد.»
- «آگاه باشید، شب و روزى نیست، مگر اینكه ملائكه براى دیدار از آن و عبادت خداوند در آن به زمین می آیند.»
- «اگر من نزدیك شما بودم، تن‏هادر آن مسجد نماز می خواندم.» 8

ویژگى‏ هاو فضیلت هاى مسجد سهله‏

درباره ویژگی هاى خاصّ این مكان مقدّس مى‏ توان موارد زیر را برشمرد:

1. اقامتگاه پیامبران و صالحان است؛
   2. اقامتگاه جانشینان امام مهدى ( علیه السلام ) خواهد بود؛
   3. اقامتگاه حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) بود؛
   4. اقامتگاه، عبادتگاه و كارگاه بافندگى حضرت ادریس ( علیه السلام ) بود؛
   5. اقامتگاه حضرت مهدى ( علیه السلام ) بعد از ظهور آن حضرت خواهد بود؛
   6. آنجا پایگاه حضرت خضر است؛
   7. اینجا تربتى است كه همه پیامبران از آن آفریده شدهاند؛
   8. رهگذر راهیان بهشت است؛
   9. محلّ تقسیم غنایم در عصر ظهور خواهد بود؛
   10. محلّ عروج پیامبر؛
   11. محلّ نزول فرشتگان؛
   12. محلّ نیایش حضرت صاحب الزّمان ( علیه السلام )؛
   13. مركز بیت المال حضرت مهدى (عج)؛
   14. مقام صالحان و پیامبران است؛
   15. صور در اینجا دمیده می شود؛
   16. دعا در این مسجد، مستجاب است؛
   17. فرشتگان هر شب و روز در آن فرود میآیند؛
   18. فاروق اعظم اینجاست؛ 9
   19. محشر به سوى این مسجد است؛
   20. در كنار آن هفتاد هزار نفر محشور می شوند كه همگى به بهشت می روند.

امام مهدى (عج) و مسجد سهله‏

در این مورد احادیث زیادى از ائمّه ( علیه السلام ) روایت شده است، از جمله اینكه:
- بدانید كه آن منزلگه صاحب شما هنگام قیامش است.
- پیوسته قائم ( علیه السلام ) در آن است.
- بیت المال و محلّ تقسیم غنائم مسلمانان در آن است.

استجاره در مسجد سهله‏

از جمله ویژگیهاى این مسجد، استجاره و پناه بردن به آن از بلایا است. در روایتى آمده است: «اگر عمویم زید به خداوند پناه می برد، خداوند او را بیست سال (در این مسجد) پناه می داد.» در كتاب «كشف الغطاء» آمده است: در سال طاعون (وبا) همراه با حدود چهل نفر به این مسجد پناه بردم. مردم بیرون همگى مُردند، امّا به این اشخاص آسیبى نرسید.

تاریخ تأسیس مسجد سهله‏

متأسّفانه منبعى تاریخى كه به صورت علمى و تاریخى، تاریخ دقیق بناى مسجد، تاریخچه، تغییر و تحوّلات آن را بیان كرده باشد، در دست نیست، امّا گفته شده این مسجد خانه حضرت ادریس ( علیه السلام ) و زمانى خانه حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) بوده است. البتّه مى‏ توان به طور قطعى گفت: این مسجد پیش از زمان خلافت امام على ( علیه السلام ) در كوفه (سال 35- 40 ق.) به وجود آمده است و بعید نیست كه امام به خاطر قداست و فضیلت این مسجد، در آن نماز گزارده باشد.

ساختمان مسجد و توصیف آن‏
این مسجد در شمال غربى مسجد كوفه قرار دارد و حدود 2 كیلومتر با آن فاصله دارد. این مسجد تقریباً به شكل مستطیل است و داراى چهار ضلع است: ضلع شمالى 160 متر، ضلع شرقى 130 متر، ضلع جنوبى 160 متر، ضلع غربى 130 متر. دیوارهاى آن بالغ بر 22 متر ارتفاع دارد و در نیمه ضلع شرقى، مناره (مأذنه) اى هست كه ارتفاع آن به 13 متر می رسد كه از بالا منقّش به آیات قرآن است و حاج جواد بن شیخ حسین سهلاوى خفاجى در سال 1378 ق. آن را بنا نهاده است.
در طول دو ضلع شرقى و غربى، دو مجموعه ایوان وجود دارد و در ضلع جنوبى آن یك رواق بلند است كه در طول این ضلع امتداد دارد. ساحت مسجد، روباز است و در میان آن و گوشه كناره‏ هاى آن چند مقام و محراب مربوط به پیامبران و امامان وجود دارد. از جمله مقام امام جعفر صادق ( علیه السلام )، مقام حضرت ابراهیم ( علیه السلام )، مقام حضرت ادریس ( علیه السلام )، مقام حضرت خضر ( علیه السلام )، مقام صالحان و پیامبران و مرسلان، مقام امام سجّاد ( علیه السلام ) و مقام حضرت مهدى ( علیه السلام ).

مقام امام مهدى ( علیه السلام )

این مقام، به نام مقام صاحب الزّمان ( علیه السلام ) یا صاحب العصر و صاحب الأمر شناخته می شود. این مقام، در بخش جنوبى مسجد واقع شده و به دلیل اینكه مشهور است كه امام در آن نماز خوانده و عبادت كرده، جایگاه خاصّى در دل مردم دارد. مساحت آن پیش از تعمیر اخیر، اینگونه بوده است: طول، هشتاد متر، عرض تقریبى، پنج و نیم متر و پس از آن این بخش بسیار گسترش یافت. این مقام، یك محراب دارد و بر محراب آن پنجرهاى برنزى است كه عمر آن متجاوز از صد و پنجاه سال نیست. آن پنجره بدون تزئین و نوشتار است و اطراف این پنجره، دو دعاى مشهور (دعاى زیارت مقام) وجود دارد، داخل ساختمان مقام كه بزرگترین مقام مسجد است، دو سالن بزرگ براى نماز و نیایش است.
یكى در بخش شمالى كه خاصّ مردان است و دیگرى در سمت راست كه خاصّ زنان است. سید محمّد مهدى بحرالعلوم در سال 1181 ق. ساختمان مقام امام مهدى ( علیه السلام ) را بنا نهاد، پس از آن در دوران ایشان چندین مرتبه این مقام بزرگتر شد.
پس از آن این ساختمان تخریب شد و ساختمان جدیدى براى این مقام بنا نهاده شد.

در اواخر سال 1394 ق. حاج عبدالمنعم ناصر مرزةالاسدى ساختمان جدیدى به جاى آن بنا ساخت.

در سال 1315 ق. حاج محمّد رشاد ناصر مرزه الاسلامى، ساختمان قبلى را تخریب كرد و مقام را گسترش داد و مساحت آن به ششصد متر رسید و ساختمان كنونى همان ساختمان است.

شب چهارشنبه و مسجد سهله‏

سید بن طاووس گفته است: اگر خواستى به مسجد سهله بروى، میان مغرب و عشا در شب چهارشنبه برو؛ زیرا این زمان از زمان هاى دیگر برتر است. 11
شیخ محمّد حسن، صاحب «الجواهر» متوفى سال 1226 ق. سنّت رفتن به مسجد سهله در شب چهارشنبه هر هفته را پایه گذارى كرد. در شرح حال شیخ آقا بزرگ تهرانى آمده است كه ایشان مدّت چهل سال با پاى پیاده در شبهاى چهارشنبه از «نجف» به «مسجد سهله» میرفته اند، حتّى هنگامى كه پشتشان خمیده شده بود، همچنان به این مسجد میرفته اند. علّامه نورى در كتاب «جنّةالمأوى» نوشته، مردى صالح و دیندار گفت: از اهل معرفت بسیار می شنیدم كه می گفتند: استجاره در مسجد سهله باید چهل چهارشنبه متوالى باشد تا بتوان امام منتظَر را دید و من این كار را انجام دادم و موفّق به دیدار ایشان شده ام و بارها این را تجربه كرده ام. سپس این شخص داستان تشرّف خود به خدمت امام زمان ( علیه السلام ) در مسجد سهله و رفتن با ایشان به مسجد كوفه را بیان كرده است. 12

سید رضوى در كتابش «التّحفة الرّضویه» در باب كسانى كه به دیدار امام در بیدارى مشرّف شده اند، می گوید: این چیز معروفى در نجف است و مسجد سهله حتّى یك هفته از كسانى كه ایمان به این غایت شریف دارند، خالى نیست و تن‏ها كسانى كه بختشان بلند است، به آن می رسند. كسانى كه ایشان را در این مسجد دیده اند، حكایت هاى زیادى نقل كرده‏ اند كه بخشى از آن در كتاب «جنّة المأوى» آمده است. در این كتاب از سید بن سید باقر قزوینى نقل شده كه:

با پدرم در حال رفتن به مسجد بودیم، زمانى كه نزدیك مسجد شدیم، به پدرم گفتم: این سخن كه مردم می گویند هر كس چهل چهارشنبه به مسجد سهله بیاید، امام مهدى را می بیند، به نظر من بی اصل و اساس است. پدرم پس از شنیدن این سخن، خشمگینانه رو به من كرد و گفت: چرا؟ تن‏ها به این دلیل كه تو ایشان را ندیده اى؟ یا به این دلیل كه هر چیز كه چشمانت آن را ندیده باشد، بى اصل و اساس است؟ پدرم زیاد با من سخن گفت تا آنكه از گفته خود پشیمان شدم. سپس با هم وارد مسجد شدیم، كسى در مسجد نبود. زمانى كه پدرم وسط مسجد بود برخاست تا دو ركعت نماز استجاره بخواند، مردى از سمت مقام امام حجّت ( علیه السلام ) پیش آمد، از كنار پدرم گذشت و به او سلام كرد و با او مصافحه كرد. پدرم به من نگاه كرد و گفت كه این مرد كیست؟ گفتم: آیا او مهدى است؟ گفت: پس چه كسى است؟ پس به دنبال او دویدم. امّا او را نه در داخل مسجد و نه خارج از آن نیافتم. 13

علما و دیدار با امام در مسجد سهله‏

شمارى از علما، مشرّف به دیدار امام شده‏ اند و نام آن‏ها در كتاب‏ ها آمده است.
علاوه بر این‏ها علما و اشخاص زیادى مشرّف به دیدار ایشان شده اند، امّا اطّلاعات چندانى از حكایات دیدار آن‏ها در دست نیست. علّامه نورى برخى از آن‏ها را در كتاب «النّجم الثّاقب» آورده است.

در پایان به ذكر دو حكایت دیدار بسنده می كنیم.

1. شیخ احمد صد تومانى نقل كرده:
   در مجلس جدّمان محمّد صد تومانى، از مسئله دیدار امام مهدى ( علیه السلام ) سخن گفته شد تا اینكه ایشان هم مطلبى دراین باره گفت: یك روز دوست داشتم در مسجد سهله نماز بخوانم و در زمانى كه تصوّر می كردم خالى از جمعیت باشد، به آنجا رفتم، وقتى به آنجا رسیدم، دیدم مسجد پر از مردم است و سر و صداى زیادى آنجاست و یادم نمی آید در آن زمان، كسى در آنجا آمده باشد، داخل مسجد شدم و دیدم صف هاى زیادى براى نماز جماعت، بسته شده است. كنار دیوار ایستادم تا ببینم آیا میان صف‏ ها جایى خالى هست كه من آنجا بروم و نماز بخوانم. متوجّه شدم، در میان یكى از صف ها، جاى یك نفر خالى است. به آنجا رفتم و ایستادم و نماز خواندم. سپس یكى از حاضران گفت: آیا مهدى ( علیه السلام ) را دیدى؟ پس از آن سید ساكت شد، گویى پشیمان بود، سپس به خود آمد و هر چه از او درخواست شد مطلب را پایان برد، نپذیرفت. 14

آداب و اعمال مسجد سهله‏

سید بن طاووس می نویسد: وقتى میخواهى به مسجد سهله بروى، روز چهارشنبه، در میان نماز مغرب و عشا دو ركعت نماز به جاى آور.
همچنین نقل شده، وقتى به مسجد سهله رفتى، در كنار آن بایست و دعاى «بسم الله و بالله و من الله إلى الله و ماشاءالله ...» 15 را بخوان.

حكایت‏

این حك

ایت را زین العابدین سلماسى‏، شاگرد سید بحرالعلوم به نقل از او روایت كرده است.
شبى سید بحرالعلوم در مسجد كوفه بود تا نافله شب را به جاى آورد و تصمیم داشت اوّل صبح به نجف بازگردد تا كار تحقیق و مذاكره به تأخیر نیفتد. او در دل شوق زیارت مسجد سهله را داشت؛ در حالى كه تردید داشت برود یا نرود، ناگهان بادى همراه با گرد و غبار وزیدن گرفت و او را به سوى مسجد سهله كشاند. او وارد مسجد سهله شد. در آن زمان كسى در مسجد نبود و تن‏ها یك شخص بزرگوار در مسجد مشغول مناجات با پروردگار بود. او به گونه‏ اى مناجات مى‏ كرد كه دل‏ هاى سنگ و سخت آب مى‏ شد و آب از چشمان هر كس سرازیر مى‏ شد. او دریافت كه این مناجات، فى البداهه خوانده مى‏ شود. او سر جایش ایستاد و از شنیدن آن لذّت مى‏ برد تا اینكه آن شخص از مناجات خود فارغ شد.

به سید نگاه كرد و به زبان فارسى فریاد زد. «مهدى بیا». سید به سمت او رفت و ایستاد. به او دستور داد نزدیك‏تر بیاید و سه بار این دستور تكرار شد تا آنجا كه دست ایشان به سید مى‏ رسید. سپس دست شریف شان را به سوى سید دراز كردند. زمانى كه سید به اینجا رسید، سخن خود را عوض و سپس عنوان كرد كه این سخن، سرّ است و نباید بازگو شود.

پى‏ نوشتها:

(1). ابن فقیه، مختصر البلدان، ص 174.
(2). فضل الكوفه و مساجدها، ص 17.
(3). قرب الاسناد، ص 74.
(4). قرب الاسناد، ص 159، در نسخه دیگر آمده است، مسجد الشرى در نسخهاى دیگر مسجد الثرى آمده است.
(5). الانبیاء و مسجد السهله.
(6). البلدان، ص 174.
(7). المشهدى، المزار الكبیر.
(8). همان.
(9). مجله انتظار، مسجد سهله، على اكبر مهدیپور، صص 330- 354.
10. كشف الغطاء، ص 212.
(11). مصباح الزائر.
(12). جنة المأوى، چاپ شده با بحارالانوار، صص 31 و 53.
(13). بحارالانوار، ج 53، ص 245.
(14). همان، ص 240.
(15). الصحیفة المباركة المهدیة، صص 678- 684.

T