آیا آیه «الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً ...»، در مورد امام علی( علیه السلام ) نازل شده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
تفسیر و شأن نزول آیه «الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار»[بقره-274] چیست؟
پاسخ اجمالی
یکی از آیات در موضوع انفاق آیه ۲۷۴ سوره بقره است: «الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ کسانى که اموال خود را در شب و روز نهان و آشکارا انفاق کنند، آنان را نزد پروردگارشان پاداش نیکو خواهد بود و هرگز از حادثه آینده بیمناک و از امور گذشته اندوهگین نخواهند شد.
در شأن نزول این آیه از ابن عباس نقل شده: این آیه درباره على( علیه السلام ) نازل شده است؛ زیرا آن حضرت چهار درهم داشت؛ یک درهم در روز و یک درهم در شب، یک درهم پنهانى و یک درهم را نیز آشکارا انفاق کرد.[1] این شأن نزول در منابع اهل سنت نیز ذکر شده است،[2] اگرچه شأن نزول‌‌های دیگری نیز در تفاسیر اهل سنت وجود دارد.[3]
البته این شأن نزول،‌ منافاتی با تفسیر کلی آیه ندارد. به همین جهت می‌‌توان تعبیر «أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً» را در توصیه به انفاق در حالات و زمان‌‌های مختلف تفسیر کرد که مسلمان به جهت حرص بر انفاق، بر آنها مبادرت می‌‌ورزد.[4] همچنین بیان این اوقات و حالات می‌‌تواند بیان‌‌گر این نکته باشد که مؤمن باید بر اساس شرایط و زمان‌های مختلف انفاق انجام دهد؛ گاه به صورت آشکار، گاه نهان و ... .[5] همچنین بعید نیست که مقدم داشتن شب بر روز، و پنهان بر آشکار (در آیه مورد بحث) اشاره به این باشد که مخفى بودن انفاق بهتر است، مگر موجبى براى اظهار باشد، هر چند باید در همه حال و به هر شکل، انفاق فراموش نشود.[6]
«وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» یعنی خوف‌ها و وحشت‌هاى قیامت بر آنها نیست و آنان در قیامت محزون و غمناک نخواهند بود.[7] البته مفسران پیرامون این عبارت، تفسیر دیگری را نیز بیان کرده‌‌اند: «انسان براى ادامه و اداره زندگى بى‏‌نیاز از مال و ثروت نیست و معمولاً هنگامى که آن‌را از دست مى‌‏دهد اندوهناک مى‌‏گردد؛ زیرا نمى‌‏داند در آینده وضع او چگونه خواهد بود. خداوند در این عبارت می‌‌فهماند که چنین افرادى از انفاق در راه خدا، خوف و وحشتى از آینده ندارند و به خاطر از دست دادن قسمتى از ثروت خود اندوهگین نمى‌‏شوند، زیرا مى‏‌دانند در مقابل چیزى که از دست داده‏‌اند، از فضل پروردگار و از برکات فردى و اجتماعى و اخلاقى آن در این جهان و آن جهان بهره‏‌مند خواهند شد».[8]

[1]. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 1، ص 150، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، 1377ش.
[2]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 7، ص 71، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق؛ آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: عطیة، علی عبدالباری، ج 2، ص 46، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1415ق.
[3]. برای نمونه ر. ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 1، ص 363، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، 1404ق؛ مفاتیح الغیب، ج ‏7، ص 71.
[4]. ‏زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 319، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج 2، ص 667 – 668، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2، ص 361، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[6]. همان.
[7]. مجمع البیان، ج 2، ص 668.
[8]. تفسیر نمونه ج 2، ص 261 – 262.

آیات مرتبط

سوره البقرة (274) : الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ

T