شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
سوره بقره در مدینه نازل شده، و «286» آیه دارد.
علت نام‌گذارى این سوره به «بقره» داستانى است در مورد گاو بنى اسرائیل که در آیات 67 تا 73 آمده است.
این سوره که طولانىترین سورههاى قرآن مجید است، مسلماً یک‌جا نازل نشده، بلکه در فواصل مختلف، و به مناسبت‌‌ها و نیازهاى گوناگون جامعه اسلامى، در مدینه نازل گردیده است. ولى با این حال جامعیت آن از نظر اصول اعتقادى اسلام و بسیارى از مسائل عملى (عبادى، اجتماعى، سیاسى و اقتصادى) قابل انکار نیست.
تعالیم سوره بقره
فشرده تعالیم و موضوعات این سوره مطالب زیر:
1. بحث‌هایى پیرامون توحید و شناسایى خدا بویژه از طریق مطالعه اسرار آفرینش
2. معاد و زندگى پس از مرگ، مخصوصاً مثال‌هاى حسّى آن؛ مانند داستان ابراهیم( علیه السلام ) و زنده شدن مرغ‌ها و داستان عزیر.
3. اعجاز قرآن و اهمیت این کتاب آسمانى
4. مباحث بسیار مفصل و طولانى درباره یهود و منافقان و موضعگیریهاى خاص آنها در برابر اسلام و قرآن، و انواع کارشکنی‌هاى آنان در این رابطه
5. مطالبی در زمینه تاریخ پیامبران بزرگ بویژه ابراهیم و موسى( علیه السلام )
6 احکام مختلف اسلامى از جمله نماز، روزه، جهاد در راه خدا، حج و تغییر قبله، ازدواج و طلاق، احکام تجارت و بدهکاری، احکام ربا، انفاق در راه خدا، مسئله قصاص، تحریم قسمتى از گوشت‌هاى حرام، قمار، شراب و احکام وصیت
فضیلت سوره بقره
در فضیلت این سوره روایات با اهمیتى در منابع اسلامى نقل شده است؛ از جمله: «وَ سُئِلَ ( صلی الله علیه و آله و سلم ) أَیُّ سُوَرِ الْقُرْآنِ أَفْضَلُ فَقَالَ سُورَةُ الْبَقَرَةِ فَقِیلَ أَیُّ آیَتِهَا أَفْضَلُ فَقَالَ آیَةُ الْکُرْسِی»؛[1] از پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) پرسیدند کدام‌یک از سورههاى قرآن از همه برتر است؟ فرمود: سوره بقره، پرسیدند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است؟ فرمود: آیة الکرسى.
به نظر می‌رسد فضیلت و برتری این سوره به خاطر جامعیت آن، و افضل بودن آیة الکرسى به جهت محتواى توحیدى خاص آن باشد. و این منافات ندارد که بعضى از سورههاى دیگر قرآن از جهات دیگرى برترى داشته باشند؛ چرا که از دیدگاه‌هاى مختلف به آنها نظر شده است.
همچنین از امام سجاد( علیه السلام ) از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) چنین نقل شده است: کسى که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیة الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوشآیندى نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمىشود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد.[2]
گفتنی است ثواب‌ها، فضیلت‌ها و پاداش‌هاى مهمى که براى تلاوت قرآن یا سورهها و آیات خاصى نقل شده، هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت ورد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن براى فهمیدن، و فهمیدن براى اندیشیدن، و اندیشیدن براى عمل است.
اتفاقاً هر فضیلتى درباره سورهاى یا آیهاى ذکر شده، تناسب بسیار زیادى با محتواى آن سوره یا آیه دارد. به عنوان نمونه در فضیلت سوره «نور» مىخوانیم هر کس بر آن مداومت کند، خداوند او و فرزندانش را از آلودگى به «زنا» حفظ مىکند. این به خاطر آن است که محتواى سوره نور دستورات مهمى در زمینه مبارزه با انحرافات جنسى دارد؛ دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد، دستور به حجاب، دستور به ترک چشمچرانى و نگاه‌هاى هوسآلود، دستور به ترک شایعهپراکنى و نسبت‌هاى ناروا، و دستور به اجراى حد شرعى درباره زنان و مردان زنا کار.
بدیهى است، اگر محتواى این سوره در جامعه یا خانوادهاى پیاده شود، آن جامعه و خانواده آلوده به زنا نخواهد شد. درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى ثواب اصلى و آثار سازنده هنگامى خواهد بود که مقدمهاى براى اندیشه و عمل باشد.[3]
[1]. کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة)، ص: 438 ، دار الرضی( زاهدی)، قم، چاپ دوم، 1405 ق.
[2]. محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج 1، ص 25، المطبعة العلمیة، تهران، چاپ اول، 1380ق.
[3]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 1، ص 57 – 60، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374 ش.
T