پرسش
آیه 9 سوره شریفه حجر «إنا نحن نزلنا الذکر و إنا له لحافظون» به وضوح اعلام می‌دارد که تحریف از هیچ جنبه و جهتی در قرآن کریم راه ندارد. مخالفت با آیات قرآن کریم، مصداق انکار کلام صریح و روشن خداوند تعالی است و در نتیجه انکار یکی از ضروریات واضح و مشخص دین است. حکم منکر یکی از ضروریات دین، کفر یا ارتداد است. از این فرض‌ها نتیجه گرفته می‌شود معتقد به تحریف شدن قرآن کریم، منکر یکی از ضروریات دین است و در نتیجه محکوم به کفر یا ارتداد است. در صورتی که نتیجه‌گیری مذکور ناصحیح است، علت آن چیست؟
پاسخ اجمالی
اگرچه به تحریف‌ناپذیری الفاظ قرآن در جای خود پرداخته شده و آیه «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ» نیز به عنوان مؤیدی بر این واقعیت اعلام شده است،[1] اما این‌گونه نیست که کم و زیاد نشدن الفاظ قرآن از مفاهیم ضروری این آیه باشد، تا انکار آن منجر به کافر شدن انسان شود؛[2] زیرا برخی ذکر در این آیه را به وجود مقدس پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ) تفسیر کرده‌اند.[3] و حتی اگر ذکر را بر اساس تفسیر مشهور به معنای قرآن بگیریم، دلالت بر محافظت از همه جهات ندارد. به عنوان نمونه، این آیه را نمی‌توان دلیل بر آن گرفت که خدا مراقب است که به هیچ‌کدام از نسخه‌های قرآن از لحاظ فیزیکی آسیبی وارد نیاید.[4]
آنچه ضروری این آیه شریفه است و انکارش می‌تواند موجب خروج از دین شود، آن است که؛ خدا به گونه‌ای از این کتاب مقدس حفاظت می‌کند که آموزه‌های اساسی موجود در آن حفظ شده و به نسل‌های بعدی منتقل شود؛ زیرا در غیر این صورت، نسل‌های آینده مرجع معتبر و قابل استنادی برای گرایش به دین خاتم نخواهند داشت.
بر این اساس، معتقدان به تحریف جزئی قرآن - با آن‌که عقیده‌شان نادرست و باطل است - اما منکر ضروری دین نیستند.[5]
[1]. «تحریف ناپذیری قرآن» 453؛ «دلیل تواتر قرآن»، 36445.
[2]. «احادیث تحریف قرآن»، 9991.
[3]. «ذکر و انواع آن»، 7741؛ «منظور از ذکر کثیر در قرآن»، 95238.
[4]. «عدم تحریف قرآن»، 3213.
[5]. تبریزى، جواد بن على، استفتاءات جدید، ج 1، ص 442، قم، دفتر معظم له، بی‌تا؛ مکارم شیرازى، ناصر، استفتاءات جدید، ج 1، ص 363، قم، مدرسه امام على بن ابی‌طالب(ع)، چاپ دوم، 1427ق؛ ر. ک: «ضروریات دین اسلام»، 38573.
آیات مرتبط
سوره الحجر (9) : إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ
T