شیعه نیوز:
پرسش
در آیه 48 سوره طور آمده است: هنگامی که برمی‌خیزی پروردگارت را تسبیح گوی. منظور از بلند شدن است چیست؟ یعنی ما هم باید هنگام برخاستن خداوند را تسبیح بگوییم؟ یا منظور قیام برای تبلیغ دین است که مختص پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) است؟
پاسخ اجمالی
خدای متعال در قرآن کریم در یکی از فرامینش به رسول خود می‌فرماید: «...وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ أقوم»؛[1] و هنگامى که برمی‌خیزى پروردگارت را تسبیح و حمد گوى.
حرف «باء» در «بحمد ربک» باء مصاحبت است، و معنای آیه این است که پروردگارت را تسبیح گوى، و او را منزه بدار، در حالی‌که تسبیحت همراه با حمد خدا باشد.[2]
اما در این‌که منظور از حین تقوم(هنگامی که برمی‌خیزی) چیست؟ ظاهر آیه اطلاق داشته و شامل برخاستن از هر نوع و در هر زمان می‌باشد. با این وجود، مفسران احتمالات مختلفی را مطرح کرده‌اند:
1. حین تقوم؛ اشاره به هنگام برخاستن از خواب است که باید با تسبیح و حمد آغاز شود.
2. هنگامى که براى خواندن نماز واجب بپا می‌خیزى بگو: «سبحانک اللَّهمّ و بحمدک».
3. هنگامى که از جای خویش برمی‌خیزى به فرمان خدایت نماز بخوان.
4. منظور از آن، دو رکعت نماز نافله قبل از نماز صبح است.
5. هنگامى که از خواب قیلوله بر می‌خیزى که هم‌زمان با وقت نماز ظهر خواهد شد، برای ادای نماز برخیز.
6. هنگام برخاستن از هر مجلسی بگو: «سبحانک اللّهم و بحمدک لا اله الّا أنت اغفر لى و تب علىّ».
در راستای همین تفسیر، در روایات آمده است، پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) هنگامى که از مجلسی برمیخاست تسبیح و حمد خدا می‌گفت و میفرمود: «انه کفارة المجلس»؛[3] این تسبیح و حمد، کفاره مجلس است.
و نیز نقل شده است پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) هنگامى که از مجلسی برمیخاست میفرمود: «سبحانک اللهم و بحمدک اشهد ان لا اله الا انت، استغفرک و اتوب الیک».
پرسیدند اى رسول خدا، این چه کلماتى است که میگویى؟ فرمود: اینها کلماتى است که جبرئیل به من آموخته و کفاره چیزى است که در مجالس واقع میشود.[4]
7. هنگامى که براى نماز بر می‌خیزى تا وقتى که وارد نماز می‌شوى، خداوند را یاد کن.[5] این تفسیر می‌تواند تا حدودی همخوان با آیات دیگری باشد که به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) توصیه می‌کند که قبل از طلوع و غروب خورشید، تسبیح و حمد خدا بگوید.[6]
در مجموع همه این موارد می‌تواند منظور آیه باشد؛ به این معنا که در هر حال با حمد و تسبیح خدا روح و جانت را عجین کن و از او در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی مدد جو. این آیه اگرچه به ظاهر تنها خطاب به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) است، اما در واقع توصیه‌ای نیست که منحصر به آن‌حضرت باشد، بلکه مخاطب آن تمامی کسانی هستند که پیامبر را الگو و سرمشق زندگی خود قرار داده‌اند، تا با حمد و تسبیح خدای متعال، هم به لطافت و نورانیت جان خویش بیافزایند، و هم با کمک‌گرفتن از او بر مشکلات و گرفتاری‌های دست و پاگیر خود پیروز شوند. این آیه در حقیقت به مصداقی از مصادیق آیه دیگری از قرآن اشاره می‌کند که در توصیف مؤمنان می‌فرماید: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ ...»؛[7] افراد باایمان کسانی هستند که ایستاده، نشسته، و حتی آن‌گاه که بر پهلو خوابیدهاند، به یاد خدا هستند.
[1]. طور، 48.
[2]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 24، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[3]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 257، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[4]. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 6، ص 120، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.
[5]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 257.
[6]. طه، 130؛ ق، 39.
[7]. آل عمران، 191.
آیات مرتبط
سوره الطور (48) : وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا ۖ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ
T