شیعه نیوز:
پرسش
آیا در آیه 17 سوره هود، ضمیر "منه" به پیامبر برمی‌گردد؟ به این معنا که انگار مؤمنان راستین و امیرمؤمنان، از جان پیامبر هستند؟
پاسخ اجمالی
قرآن کریم در آیه 17 سوره هود، ویژگی مؤمنان راستین را که تمام اعمال و رفتارشان فقط برای خدا است، بیان کرده و مىفرماید: «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً أُولئِک یؤْمِنُونَ بِه ...»؛[1]
آیا آن‌کس که از جانب پروردگار خویش دلیلى روشن دارد و زبانش بدان گویا است و پیش از این، کتاب موسى که خود پیشوا و رحمتى بوده، بدان شهادت داده، با آن کس که دلیلى ندارد برابر است.
برای روشن شدن منظور آیه، نخست برخی کلمات و ضمیرهای موجود در آیه را بررسی می‌کنیم:
1. در مورد مراد از «أَ فَمَنْ کانَ» چند احتمال وجود دارد:
الف) خود رسول خدا( صلی الله علیه آله و سلم )،[2]
ب) پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم ) به همراه اصحاب ایشان،[3]
ج) و یا هر کسى که در راه حق بوده و از روى دلیل به دین ایمان آورده باشد.[4]
2. «شاهِدٌ» در این‌جا جبرئیل، پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم )، قرآن و یا امام علی( علیه السلام ) است.[5]
3. در ارتباط با مرجع ضمیر «منه»، بیشتر مفسران آن را به خدا برگردانده‌اند؛[6] اگرچه برخی از مفسران احتمال داده‌اند که این ضمیر به پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم ) برگردد.[7]
با توجه به این مقدمه، آیه را به دو صورت می‌توان تفسیر کرد:
الف) این شخص همان «پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم )» است و بَیّنة و دلیل روشن او «قرآن مجید» و شاهد و گواه صدق نبوت ایشان «مؤمنان راستینى، مانند على( علیه السلام )» می‌باشند. به این ترتیب حقانیت دعوت پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم ) با قرآن، کتاب‌های آسمانی و پیروان فداکار و مؤمنان مخلص ثابت می‌شود.[8]
ب) تفسیر دیگرى که براى آیه ذکر شده، این است که هدف اصلى آن، بیان حال مؤمنان راستینی است که با در دست داشتن دلایل روشن و شواهدى که بر صدق دعوت پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم ) وجود دارد، و نیز مژده‌هایى که در کتاب‌های پیشین داده شده، به پیامبر( صلی الله علیه آله و سلم ) ایمان می‌آورند.[9]
[1]. هود، 17.
[2]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 5، ص226، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[3]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، شیخ آقابزرگ، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، ج 5، ص 460، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
[4]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 17، ص 329، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
[5]. التبیان فى تفسیر القرآن، ج 5، ص 460؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 5، ص 226.
[6]. عکبری، عبدالله بن حسین، التبیان فی اعراب القرآن، ص 199، عمان، ریاض، بیت الافکار الدولیة، چاپ اول، 1419ق؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، شمس الدین، محمد حسین، ج 6، ص 2014، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 1419ق.
[7]. مفاتیح الغیب، ج 17، ص 330.
[8]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9، ص 51 - 52، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[9]. همان، ج 9، ص 53.
آیات مرتبط
سوره هود (17) : أَفَمَنْ كَانَ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ وَمِنْ قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَىٰ إِمَامًا وَرَحْمَةً ۚ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ ۚ وَمَنْ يَكْفُرْ بِهِ مِنَ الْأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ ۚ فَلَا تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ ۚ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ
T