چرا برخی آیات و روایات، پیدایش شب و روز را به حرکت خورشید و ماه نسبت داده اند، با آنکه میدانیم که خورشید ثابت بوده و این گردش زمین بر محور خودش است که شب و روز را به وجود می آورد؟!

شیعه نیوز:
پرسش
با سلام؛ در قرآن آیه 38 سوره یس بیان شده است: «خورشید پیوسته به سمت قرارگاهش در حرکت است: «وَالشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا». تطبیق این آیه بر حرکت خورشید در کهکشان راه شیری مشکل است؛ زیرا آیه قبلش از خلقت شب صحبت میکند: «وَآیَةٌ لَهُمُ اللَّیْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُمْ مُظْلِمُونَ»؛ و برهان دیگر برای خلق (در اثبات قدرت حق) وجود شب است که ما چون پرده روز را از آن برگیریم ناگهان همه آنان (و همه چیز) در تاریکی فرو میروند. میتوان به آیه 33 سوره انبیا نیز اشاره کرد که از خلقت شب و روز همراه با حرکت خورشید و ماه صحبت کرده و هیچ سخنی از حرکت زمین نشده است. همچنین اینرا هم اضافه کنم که در آیه 86 سوره کهف در مورد ذوالقرنین آمده است: «تا به غروبگاه خورشید رسید. یافت که خورشید در چشمهاى گِلآلود و سیاه غروب میکند و در پایان سخن امام علی( علیه السلام ) در خطبه 91 نهج البلاغه است که میفرماید: خداوند به واسطه حرکت خورشید، روز را از شب متمایز میکند. در هر صورت این تعبیرات با کشفیات علم روز که زمین دارای حرکت است، چگونه سازگار است؟
پاسخ اجمالی
در پرسش به این پاسخ، ابتدا باید به این نکته مهم توجه کرد که برخی مسائل دینی - خصوصاً آنچه مرتبط با مسائل تجربی؛ نظیر پزشکی، نجوم و ... است- در آیات و روایات به صورت تمثیلی و تشبیهی بیان شده‌اند؛ زیرا برای عرب جاهلی که دانش چندانی از محیط پیرامون خود ندارد، نمی‌توان صریحاً مطالبی را بیان کرد که با باورهای فعلی آنان – و نیز تمام جوامع آن‌روز بشری – در تعارض بوده و تنها در قرن‌ها و هزاره‌های بعد به یک باور عمومی تبدیل خواهد شد.
خداوند در قرآن می‌فرماید: «و همانا ما در این قرآن براى مردم هر گونه مثال آوردیم (تا مگر هدایت شوند)، لیکن اکثر مردم به جز از کفر و عناد از هر چیز امتناع کردند».[1] «و (این) مثل‌ها را خدا براى مردم (هوشمند) می‌زند (که به راه معرفتش هدایت یابند) و خدا به همه امور دانا است».[2]
البته منظور از این آیات و آیات مشابه این نیست که دین به زبان تمثیل بیان شده و نمی‌توان با استناد به ظاهر آیات، مقاصد شریعت را فهمید؛ بلکه مراد آن است که نیازی نیست که همواره یک حقیقت را به صورت صریح اعلام کرد و می‌توان آن‌را در پوشش کنایه و مجاز نیز اظهار کرد.
سخن گفتن بر اساس ظواهر، حتی امروزه که برخی واقعیات روشن شده است، نیز شایع و رایج است و به عنوان نمونه، مردم از یک دانشمند ستاره‌شناس نیز انتظار دارند که بگوید: «فردا هنگام غروب خورشید نزدتان خواهم آمد»، نه این‌که بگوید: «فردا هنگامی که زمین به دور خویش گردید و زاویه‌ای فلان درجه بین مداری که در آن هستیم و خورشید ایجاد گشت، خدمت خواهم رسید!»
آنچه در روایاتی نظیر «إنا معاشر الانبیاء نکلم الناس علی قدر عقولهم»،[3] باید مدّ نظر قرار گیرد، این است که تنزّل دادن یک حقیقت در مقام بیان و ارائه، به معنای باطل و ناصواب شدن آن نیست؛ بلکه به معنای باطن بودن بخشی از آن و ظاهر بودن بخش دیگر است، به گونه‌ای که هر کسی بر اساس استعداد و تلاش خویش، می‌تواند به مراتبی از ظاهر و باطن دست یازد. در این زمینه، قرآن و روایات باید بدون آن‌که دروغی گفته باشند به شیوه‌‌ای سخن بگویند که بر خلاف موازین پذیرفته شده در زمان خود نباشد؛ زیرا در غیر این صورت، به مخالفت با بدیهیاتی متهم می‌شوند که تمام جوامع بشری بدان معتقد بوده، و به دنبال آن با هوچی‌گری، دیگر آموزه‌های دینی هم زیر سؤال می‌رود.

حال با توجه به آنچه بیان شد، باید عنوان نمود که نه می‌توان ادعا نمود که قرآن کریم مرتکب یک اشتباه فاحش علمی شده است، و نه می‌توان کروی بودن زمین و گردش آن به گرد خودش را از موارد اعجاز قطعی قرآن قرار داد(با آن‌که می‌توان آن را از برخی آیات برداشت کرد)؛ بلکه این‌گونه سخن گفتن صرفاً بیانی متعارف از وقایع پیرامونی انسان‌ها است که با زبان خودشان «بلسان قومه» برای آنها تبیین شده است. این‌گونه است که قرآن می‌فرماید:
«[خداوند]خورشید و ماه را مسخّر اراده خود ساخت که هر کدام در وقت خاص به گردش آیند»،[4]
«او است خدایى که شب و روز و خورشید و ماه را بیافرید که هر یک در مدار معینى سیر می‌کنند».[5]
«و خورشید (نیز براى آنها نشانه‌‌ای است) که پیوسته به سوى قرارگاهش در حرکت است این تقدیر خداوند قادر و دانا است».[6]
هم‌چنین امام علی( علیه السلام ) در فرازی از نهج البلاغه، شب و روز را این‌گونه توصیف کرده است:
«و جعل شمسها آیة مبصرة لنهارها و قمرها آیة ممحوة من لیلها و أجراهما فی مناقل‏ مجراهما و قدر سیرهما فی مدارج درجهما لیمیز بین اللیل و النهار بهما و لیعلم عدد السنین و الحساب بمقادیرهما»؛[7]
و خداوند خورشید را نشانه روشنی برای روزش و ماهی که از آسمان محو می‌شود را نشانه‌ای از شبش قرار داد و آن دو را در مسیر خودشان به حرکت درآورد و مسیرشان را به گونه‌ای درجه‌بندی کرد که شب و روز با آن از هم جدا شده و حساب سال‌ها و کارها به دست آید.
که در زمینه این آیات و روایات می‌توان گفت:
الف) حتی با واقعیت گردش زمین بر گرد خورشید، اگر خورشید و ماه بر اساس محاسبات فوق دقیق ریاضی در مسیر خود(نه گرد زمین، بلکه در آسمان‌ها) حرکت نکنند، سیستم روز و شب زمین نیز مختل خواهد شد؛ زیرا یا ماه جذب زمین و زمین جذب خورشید می‌شد و یا هر دو از منظومه شمسی جدا می‌شدند و در هر دو حالت دیگر شب و روزی باقی نمی‌ماند.
ب) با دقت در خطبه امام علی( علیه السلام ) می‌توان به این نکته پی برد که حضرتشان با این وجود نخواسته باور عمومی غلطی را تأیید کند که روز و شب را حاصل گردش خورشید به زمین می‌دانست، آنجا که می‌فرماید: لیمیز بین اللیل و النهار بهما(تا خدا با کمک خورشید و ماه، شب و روز را از هم جدا کند) و می‌دانیم که حتی با باورهای آن دوره، گردش ماه گرد زمین تأثیر مستقیمی در جداسازی شب و روز نداشت و در برخی روزها نیز ماه در آسمان قابل مشاهده بوده و در برخی شب‌ها خبری از ماه نبود! به همین دلیل، می‌توان نتیجه گرفت که امام در صدد آن بود که به نکته دیگری – مانند آنچه در بند الف گفته شد - اشاره کند.

[1]. «وَ لَقَدْ صَرَّفْنا لِلنَّاسِ فی‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ فَأَبى‏ أَکْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ کُفُوراً». اسراء، 89؛ نظیر: کهف‏، 54.
[2]. «وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیمٌ». نور، 35. آیاتی نظیر: رعد، 7؛ ابراهیم، 25.
[3]. برقى، احمد بن محمد بن خالد، محاسن، ج1، ص195، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق؛ ر. ک: کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج1، ص23، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[4]. «وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْری لِأَجَلٍ مُسَمًّى». رعد، 2؛ لقمان، 29؛ الزمر، 5، فاطر، 13.
[5]. «وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ فی‏ فَلَکٍ یَسْبَحُونَ». انبیاء، 33.
[6]. « الشَّمْسُ تَجْری لِمُسْتَقَرٍّ لَها». یس، 38.
[7]. سید رضی، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 128، خ 91.
آیات مرتبط

سوره البقرة (164) : إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
سوره البقرة (258) : أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ ۖ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
سوره آل عمران (27) : تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ ۖ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ ۖ وَتَرْزُقُ مَنْ تَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
سوره آل عمران (190) : إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ
سوره الأنعام (96) : فَالِقُ الْإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
سوره الأعراف (54) : إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ۗ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ
سوره يونس (5) : هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ ۚ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَٰلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
سوره يونس (6) : إِنَّ فِي اخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَّقُونَ
سوره يونس (67) : هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ
سوره الرعد (2) : اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ۖ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ ۖ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى ۚ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ
سوره الرعد (3) : وَهُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْهَارًا ۖ وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ ۖ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
سوره إبراهيم (33) : وَسَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَيْنِ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ
سوره النحل (12) : وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
سوره الإسراء (12) : وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ ۖ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ ۚ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا
سوره الكهف (17) : وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ تَزَاوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَتْ تَقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ ۚ ذَٰلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ ۗ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ ۖ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُرْشِدًا
سوره الكهف (86) : حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِي عَيْنٍ حَمِئَةٍ وَوَجَدَ عِنْدَهَا قَوْمًا ۗ قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَنْ تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَنْ تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْنًا
سوره الكهف (90) : حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَىٰ قَوْمٍ لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِهَا سِتْرًا
سوره الأنبياء (33) : وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ
سوره الحج (61) : ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ
سوره المؤمنون (80) : وَهُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
سوره النور (44) : يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصَارِ
سوره الفرقان (45) : أَلَمْ تَرَ إِلَىٰ رَبِّكَ كَيْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاءَ لَجَعَلَهُ سَاكِنًا ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَيْهِ دَلِيلًا
سوره الفرقان (47) : وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِبَاسًا وَالنَّوْمَ سُبَاتًا وَجَعَلَ النَّهَارَ نُشُورًا
سوره الفرقان (62) : وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يَذَّكَّرَ أَوْ أَرَادَ شُكُورًا
سوره النمل (86) : أَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
سوره القصص (71) : قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَدًا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِضِيَاءٍ ۖ أَفَلَا تَسْمَعُونَ
سوره القصص (72) : قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ ۖ أَفَلَا تُبْصِرُونَ
سوره القصص (73) : وَمِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
سوره لقمان (29) : أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
سوره فاطر (13) : يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى ۚ ذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ ۚ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِنْ قِطْمِيرٍ
سوره يس (37) : وَآيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُمْ مُظْلِمُونَ
سوره يس (38) : وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
سوره يس (39) : وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّىٰ عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ
سوره يس (40) : لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ ۚ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ
سوره الزمر (5) : خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ ۖ يُكَوِّرُ اللَّيْلَ عَلَى النَّهَارِ وَيُكَوِّرُ النَّهَارَ عَلَى اللَّيْلِ ۖ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى ۗ أَلَا هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفَّارُ
سوره غافر (61) : اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا ۚ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ
سوره فصلت (37) : وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ ۚ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ
سوره الجاثية (5) : وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
سوره ق (39) : فَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ
سوره الرحمن (5) : الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ
سوره الحديد (6) : يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ ۚ وَهُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
سوره المدثر (32) : كَلَّا وَالْقَمَرِ
سوره المدثر (33) : وَاللَّيْلِ إِذْ أَدْبَرَ
سوره المدثر (34) : وَالصُّبْحِ إِذَا أَسْفَرَ
سوره النبأ (10) : وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا
سوره النبأ (11) : وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا
سوره النازعات (29) : وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا
سوره التكوير (17) : وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ
سوره التكوير (18) : وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ
سوره الانشقاق (17) : وَاللَّيْلِ وَمَا وَسَقَ
سوره الانشقاق (18) : وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ
سوره الشمس (1) : وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا
سوره الشمس (2) : وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا
سوره الشمس (3) : وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا
سوره الشمس (4) : وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا
سوره الليل (1) : وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَىٰ
سوره الليل (2) : وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّىٰ
سوره الضحى (2) : وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَىٰ

T