آیا در قرآن به اطاعت امیرالمومنین (علیه السلام) اشاره شده است ؟
ما در زندگی باید از چه کسی اطاعت کنیم ؟ رتبه بندی اطاعت خدا ، پیامبر و ائمه به چه صورت است ؟
در صورت اطاعت، ما از کدام گروه مردم هستیم ؟ در صورت عدم اطاعت چه ؟
قصد داریم پاسخ این سوال ها را در ذیل یک آیه بررسی کنیم .
خداوند در آیه 59 سوره مبارکه نساء چنین می‌فرماید :
يَأَيهُّا الَّذِينَ امَنُواْ اطِيعُواْ اللَّهَ وَ اطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ اوْلىِ الْأَمْرِ مِنكمُْ فَان تَنَازَعْتُمْ فىِ شىَْ فَرُدُّوهُ الىَ اللَّهِ وَ الرَّسُولِ ان كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الاَخِرِ ذَالِكَ خَيرْ وَ اْحسَنُ تَأْوِيلا.
اى كسانى كه ايمان آورديد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولو الأمر را از خودتان ! و هر گاه در چيزى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد (و از آنها داورى بطلبيد) اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد! اين (كار) براى شما بهتر، و عاقبت و پايانش نيكوتر است.
در ابتدای بحث به توضیح لغوی و نحوی آیه می پردازیم . زیرا با اینکه قرآن دارای بطن های معنوی متفاوت و عمیق است، اما در ظاهر آیات آن هم دریاهای معرفت جاری است که اغلب از چشم دور می‌ماند .
الّذین : بدل از منادا (ایّ) محلا منصوب
ءامنوا : فعل ماضی ، مبنی بر ضمه ، واو فاعل
اطیعوا : فعل امر ، مبنی بر حذف نون ، واو فاعل
اللّه : لفظ الجلالة مفعول به منصوب
أطيعوا الرسول: مانند أطيعوا اللّه
أولي: معطوف به لفظ الجلاله ، منصوب ،علامت النصب "يا" ، فهو ملحق بجمع المذكر السالم 1
این عبارت آخر عیناٌ از کتاب آورده شده تا در مورد آن توضیح داده شود :
ملحق بودن بدین معنی است که خود کلمه صرفا جمعی است که مفرد ندارد و فقط به یک جمع مذکر سالم شبیه به خودش ملحق شده است مانند "سنین" که مفرد سنة بوده که در اصل باید به صورت سنتین می آمده ولی به سنتین ملحق گشته است . دربرخی دیگر از کتاب های لغت اهل تسنن (تاج العروس ، مجمع البحرين ، كتاب العين و ... ) همین توضیح بالا به طور صریح تری ذکر شده است :
* أولو: جمع لا واحد له من لفظه، واحده 2
* أولو: . . . لا يقال إلا للجميع من الناس و ما يشبهه 3
اما چرا ؟ چرا ادبای عرب هیچ گونه ریشه و مفردی برای این لغت پیدا نکرده اند ؟ در صورتی که برای نشان دادن توانایی لغت عرب برای لغات بسیار سخت تر ریشه در آورده و یا ساخته اند؟ این موضوع را می‌توان در معنای ریشه های احتمالی این لغت جست و جو نمود .
نکته قابل توجه بعدی برخی ترجمه های ارائه شده از این آیه است . برای مثال در کتاب كشف الأسرار و عدة الأبرار اثر احمد بن ابى سعد رشيدالدين ميبدى( ادیب قرن ششم سنی مذهب) که درآن به ترجمه لغوی آیات به صورت عبارت عبارت قرآن پرداخته شده است ؛در ترجمه این آیه به این عبارت بر می‌خوریم :
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اى ايشان كه بگرويدند، أَطِيعُوا اللَّهَ فرمان بريد خداى را، وَ أَطِيعُواالرَّسُولَ و فرمان بريد رسول را، وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ و فرمان بريد اولى الامر را از شما ! ! !
سوال این جاست در این ترجمه دقیق آیا ترجمه اولی الامر فراموش گشته است و یا ترجمه آن برای اعتقادات نویسنده دچار مشکل می کند؟ این مثال ها نشان دهنده اهمیت بالای این موضوع است که برای مبارزه با آن مخالفان از هیچ فعالیتی حتی در ضمینه نحوی و لغتی کوتاهی نکردند.
پی نوشت
[1]. الجدول فى اعراب القرآن ، ج5 ،ص:71
[2]. مجمع البحرين، ج1، ص: 29
[3]. كتاب العين، ج8، ص: 370
T
