عرفان های نوظهور در کمین مساجد

 به گزارش «شیعه نیوز»، مسجد اگر به معنای حقیقی کلمه (فعال) باشد و بتواند اقشار مختلف مردم را به سمت خود جذب کند و در عین حال پاسخگوی پرسش های بیشمار جوانان در حوزه مسال مربوط به دین، جامعه، فرهنگ و سیاست باشد قطعا مجالی برای خودنمایی پدیده ای به نام عرفان های نوظهور نخواهد ماند که به نام دین اذهان جوانان را منحرف کنند.

واقعیت آن است که اگر الگوی مساجد ما مطابق با همان رویه ای که باشد که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) در صدر اسلام داشتند هرگز شاهد نخواهیم بود که جوانان معنویت را در چیزی جز مسجد جست وجو کنند.

 در راستای بررسی نقش مسجد در ممانعت از ورود و گسترش اندیشه های باطل معنویت های نوپدید و عرفان های نوظهور خبرنگار شبستان با حجت الاسلام «یوسفی کیا»، پژوهشگر موسسه بهداشت معنوی به گفت وگو نشسته است که بخش دوم آن را می خوانید:

به نظر شما چرا افراد به این جریانات گرایش پیدا می کنند و مسجد چه فعالیت ها یا برنامه هایی را باید داشته باشد تا با این جریانات بتواند مقابله کند؟

مشکلات و بحران هایی که است افراد در روابط اجتماعی شان دارند، همه ما دوست داریم که در تشکل ها و اجتماعات حضور داشته باشیم و هویت اجتماعی و شخصیتی را در یک جمع پیدا کنیم. یکی از کارهایی که این فرقه ها انجام می دهند این است که به افراد آن شخصیت را می دهند و افراد احساس خوشی از این وضعیت برایشان ایجاد می شود

ما باید همین کار را در مساجدمان انجام دهیم یعنی به نحوی برنامه ریزی داشته باشیم که این احساس در جوان در مسجد ایجاد شود، مساله آن است که وقتی با این آسیب ها مواجه می شویم نیاز بیشتری پیدا می کنیم، یعنی افراد باید در مساجد دیده شوند که نقش محوری این کار بر عهده ائمه جماعات است که روابط صمیمانه برقرار کنند و تشکل هایی را شکل دهند و از هرکسی با هر توانمندی و ظرفیت استفاده کنند. به تعبیر عامیانه همه افراد در مسجد به بازی گرفته شوند و حضور در مسجد به نماز خواندن ختم نشود.

اگر این اتفاق بیفتد و مسجد آن پایگاه اجتماعی شود که در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بود به نظر می رسد که زمینه گرایش بسیاری از جوانان به سمت این جریانات از بین خواهد رفت. اما یکی از علل گرایش با کمال تاسف به سوء رفتار و بدخلقی برخی از متدینین مسجدی و البته غیر مسجدی و برخی روحانیون و ائمه جماعات بر می گردد  که در نقطه مقابل اش می بینیم که برخی از این جریانات و شبه معنویت ها در برخورد با مخاطبان شان بسیار هوشرو هستند و همین باعث می شود که برخی جذب شوند.

طبیعتا زمانی که جوان در مسجد با چنین رفتارهایی مواجه شود گله مند می شود و در نتیجه این حسن خلق گروه مقابل برایش جذاب می شود.

ائمه جماعات در مواجهه با این جریانات چه رویکردی باید داشته باشند؟

امام جماعت باید با مردم دوست باشد. در برخی مساجد دیده می شود که امام جماعت قبل از آغاز نماز رو به مردم می نشیند؛ یعنی این نیست که وقتی وارد مسجد می شود بیاید و سر سجاده و رو به قبله نشیند، قبل از نماز و وقتی که مومنین  وارد مسجد می شوند امام جماعت رو به مردم نشسته و هرکسی که وارد مسجد می شود امام جماعت را میبیند و لبخندی را از طرف او می گیرد.
 اما متاسفانه برخی ائمه جماعات به دلیل مشغله های فراوانی که دارند به سرعت مسجد را ترک می کنند، در حالی که امام جماعت باید امام جماعت بودن را وظیفه اصلی خود بداند. حتما باید ساعت هایی را در غیر از ساعت نماز در مسجد حضور داشته باشد، این در بیانات رهبری در پیامی که ایشانبرای اجلاس نماز دادند وجود داشت و از نکات کلیدی بود که ایشان بیان کردند.

اینکه مساجد بتوانند در حوزه هایی فارغ از احکام و مسایل دینی و شرعی دوره هایی را برگزار کنند و مباحثی را به صورت هفتگی در باب عرفان داشته باشند چه قدر موثر خواهد بود و  این دوره ها تا چه اندازه می تواند مامومین را با عرفان اصیل اسلامی آشنا کند؟

قطعا اثرگذاری بالایی دارد. همه ما دوست داریم که تجربه های خوش عرفانی داشته باشیم. حتی شنیدن تجربه های خوش عرفانی عارفان برای افراد جالب است. وقتی که می شنویم که فلان عارف این حالات خوش معنوی را داشته است در وجودمان تقویت می شود که آیا ما هم می توانیم این تجربه را داشته باشیم.

ما به این دست تجربه ها نیاز داریم، اما سوال آن است که این تجربه ها در کجا می تواند ایجاد شود؟ پاسخ ها متعدد است، این تجربه می تواند در دعا کردن، ادعیه، نماز، جلسات ذکر و موعظه، در جلسات زیارات ایجاد شود و می تواند برای ما نقش سازنده ای داشته باشد اما مهمترین مکان برای بروز و ظهورش مسجد است.

اگر این تجربه ها در مسجد اتفاق بیفتد دیگر این نخواهد بود که شخص بگوید که من یک عمر است که دارم نماز می خوانم اما احساس خوبی از این نماز خواندن و به مسجد رفتن به من دست نداده است، بعد برود یوگا و ندیتیشن و بگوید حالا احساس خوبی دارم که قبلا نداشته ام!

نماز موجب اطمینان قلب و آرامش می شود، اگر نمازی موجب اطمینان قلب نمی شود معلوم است که آن نماز اشکال دارد. این از تصورات غلط است که دستورات دینی برای برخی افراد کارکرد ندارد و می گویند ما عمری نماز خواندیم و چنین نشد. یک علت آن است که چنین افرادی در مورد دستورات دینی شان با دقت عمر نکرده اند.

یعنی اگر این دقت و وسواس در عمل به دستورات دین وجود داشت چنین نمی شد و فرد می توانست این تجربیات عرفانی را در وجودش تقویت کند؟

بله، تا حد زیادی جواب مثبت است. اما رسیدن به این تجربیات نیازمند به استمرار است. ما بحثی داریم تحت عنوان آسیب های پیش روی مسجد، مسجد مکان مقدس است اما سوال آن است که  آیا مسجد می تواند با این آسیب ها مواجه شود؟

نمونه بارز آسیب هایی که مسجد با آن مواجه می شود حتی در تاریخ اسلام هست، نمونه بارزش و شاهد قرآنی  آنمسجد ضرار است که در سوره توبه به آن اشاره شده است، این مسجد، مسجدی است که بر ای نفاق بنا شده است پس مسجد می تواند با آسیب مواجه شود.

اتفاقا از آسیب هایی که شاهد آن هستیم این است که چون مسجد دارای یک پایگاه و مقبولیت در میان متدینین است نسبت به اینکه ممکن است دچار آسیب شود تردید داریم.  ما نسبت به مسجد رویکرد مثبت داریم و کمتر ممکن است به ذهن مان برسد در یک مکان مذهبی یک جریان انحرافی بخواهد فعالیت کند اما شاهد هستیم که برخی از افراد این پتانسیل را  دارند که سوء استفاده م کنند و از این اعتماد مردم به مسجد سوء استفاده می کنند  و حرف های نادرست خود را در مسجد و به افراد مسجدی و گاها با مارک اسلامی مطرح می کنند ولی ریشه های این صحبت ها در جریانات انحرافی است.

مصداق بارز این مسئله چیست؟

گاها شاهدیم تحت عنوان کلاس ورزشی در مساجد کلاس یوگا برگزار می شود. نسبت به این جریان حرف های مختلفی مطرح است از جمله اینکه آیا یوگاه ورزش است و یا دنبال القا یک سری باورهاست. حقیقت آن است که یوگا ورزش نیست و این حرف ما نیست بلکه مروجین این ورزش نیز خود چنین اعتقادی ندارند که ورزش است.

در این میان ممکن است که امام جماعت و متدینین مسجد ندانند که یوگا بیشتر القای یک باور است و این است که می بینیم امروز یوگا در برخی مساجد به عنوان کلاس ورزش مطرح می شود. پس نیاز است که ائمه جماعات در جریان این مسایل قرار گیرند.

اما نکته ای که در فرقه های معنوی وجود دارد که ما این آسیب ها را در بقیه جریانات موازی نداریم این است که عرفان های نوظهور معمولا پنهانی فعالیت می کنند در حالی که در جریاناتی مثل وهابیت و آموزه های آان همه چیز رو است و اصطلاحا رو بازی می کنند.

برخی از این جریانات و عرفان های نوظهور اصلا اصراری ندارند که شما از پایبندی تان  واز دین تان دست بردارد، آنها می گویند که اعمال عبادی ات را انجام بده ولی دستورات سلکوی ات را آنگونه که ما می گوییم انجام بده.

بنابراین از کلیت مباحثی که مطرح شد به نظر می رسد که مسئولان امر در حوزه مسجد و به ویژه ائمه جماعات حدالامکان باید تلاش داشته باشند که مسجد را محور قرار دهند و پاسخگوی ذهن تشنه جوانان باشند تا مبادا جوانی از آنجایی که در مسجد پاسخ نگرفته است به سبب برخورد خوبی که مدعیان و رهبران این فرقه ها دارند به آنان جذب شود.

انتهی پیام/ ز.ح