ستون‌ مهم و فضيلت‌مند مسجدالنبي کدام است

به گزارش «شیعه نیوز»، هنگام ساخت مسجدالنبي (صلي الله عليه و اله و سلم) در سال اول ق. ستون‌هايي از تنه درخت خرما به بلندي قامت انسان، براي پوشاندن سقف از شاخه و برگ‌هاي نخل نهاده شد كه شمار آن‌ها شش ستون در يك رديف بود. پس از تغيير قبله به سال دوم ق. و افزايش شمار مسلمانان، شماره ستون‌ها افزايش يافت و به دو يا سه رديف ستون و در هر رديف شش ستون رسيد. پس از فتح خيبر به سال هفتم ق. پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم) به توسعه مسجد از سمت شرق پرداخت. بدين سان، بر شمار ستون‌ها افزوده شد و ستون‌هاي هر رديف از شش به نُه عدد رسيد. در گسترش‌هاي بعد نيز به شمار اين ستون‌ها افزوده شد. در توسعه‌هاي اخير، شمار اين ستون‌ها به ۲۱۰۴ رسيده است.

از ميان اين ستون‌ها، چند ستون قديمي كه در شمارشان اختلاف است، به سبب رويداد يا خاطره‌اي در دوران رسول خدا كه نزد آن‌ها رخ داده، از ديگر ستون‌ها تمايز يافته و داراي فضيلت گشته و در گذر تاريخ، كانون توجه مسلمانان شده‌اند. گويند در توسعه‌هاي مسجد، اصل آن بوده كه با تغيير جنس ستون، مكان آن تغيير نكند. اين ستون‌هاي متبرك تا سده هفتم ق. در فضاي باز مسجد قرار داشتند و زائران آزادانه كنار آن‌ها به عبادت مي‌پرداختند. به سال ۶۶۸ق. به فرمان ملك ظاهر بيبرس، از پادشاهان مماليك مصر، در ميان ستون‌هايي كه چهار سوي مرقد مطهر قرار داشتند، شبكه‌اي چوبين به ارتفاع تقريباً دو متر نصب و اين قسمت از مسجد جدا شد. در اين شباك يا پنجره، افزون بر نيمي از ستون‌هاي سرير، محرس، و وفود، خانه حضرت فاطمه (سلام الله عليها) نيز قرار گرفت و از آن هنگام تاكنون نزديك شدن به آن‌ها و زيارتشان ممنوع شده است.

يكي از ستون‌هاي مشهور و فضيلتمند مسجدالنبي، ستون توبه است كه چهارمين ستون از سوي منبر، دومين ستون از سوي قبر شريف پيامبر (صلي الله عليه و اله وسلم) و سومين ستون درون روضه از سوي قبله و فاصله آن تا قبر شريف دو ستون است. ستون مهاجرين يا قرعه (عايشه) در سوي غربي آن قرار دارد و درِِ غربي خانه رسول خدا كه به درون مسجد گشوده مي‌شود، برابر اين ستون قرار دارد كه آن را «باب التوبه» نام نهاده‌اند.

ستون توبه از اين رو كه توبه يكي از صحابه به نام ابولبابه بشير بن عبدالمنذر اوسي نزد آن پذيرفته شده، به «استوانه ابي‌لبابه» نيز مشهور است. در سده‌هاي گذشته، عبارت «اسطوانة التوبة» بر روي آن به چشم مي‌خورده است. بر پايه گزارش ايوب صبري پاشا، بر روي اين ستون با خط زيبا و طلاي خالص عبارت «هذه اسطوانة ابي‌لبابة و تعرف بالتوبه» نوشته شده بود. برخي منابع از آن به «ستون مُخلّقه» نيز ياد كرده‌اند؛ زيرا همانند استوانه مخلّقه خوشبو مي‌شده است.

مي‌ان سيره‏ نويسان و محدثان درباره خيانت ابولبابه اختلاف است. برخي بر اين باورند كه وي در پي بازنشستن از غزوه تبوك به سال نهم ق. و پشيماني از آن، خود را به ستوني بست. بر پايه گزارش مشهور، ماجراي كوتاهي و قصور او به سال پنجم ق. در غزوه يهود بني‌قريظه بوده است. پس از پيمان‌شكني آنان در غزوه احزاب و اقدام ايشان بر ضدّ پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم)، بي‌درنگ پس از غزوه احزاب، قلعه‌هاي آن‌ها به فرمان خداوند محاصره شد. ايشان چون راه چاره را بسته ديدند، با فرستادن نماينده‏اي نزد پيامبر (صلي الله عليه و اله وسلم) از او خواستند تا ابولبابه، هم‌پيمان اوسي ايشان، را براي مشورت نزد آن‌ها بفرستد.

در پي موافقت پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم) هنگامي كه ابولبابه نزد يهوديان رسيد، در پاسخ آن‌ها درباره تسليم شدنشان به پيامبر، با دست به گلوي خود اشاره كرده و به آنان فهماند كه در صورت تسليم شدن، به سبب پيمان‌شكني كشته خواهند شد. بر پايه گفته خود ابولبابه، وي هنوز گامي برنداشته بود كه احساس خيانت به خداوند و پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم) وجودش را فراگرفت و براي رهايي از عذاب وجدان، به جاي بازگشت از مأموريت و ‌ارائه گزارش به رسول خدا، يكسره به مسجد رفت و خود را با طناب به ستوني بست و سوگند ياد كرد كه اجازه ندهد جز پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم) كسي او را از آن ستون بگشايد.

پيامبر چون از ماجراي ابولبابه آگاه شد، فرمود: اگر او خود نزد من مي‌آمد، برايش آمرزش مي‌خواستم. ولي اكنون كه كارش به اينجا كشيده است، تا هنگامي كه خداوند او را نبخشايد، وي را از ستون نمي‌‏گشايم. سرانجام پس از شش، هفت يا ۲۰ شبانه روز آيه {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَخُونُوا اللهَ و الرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُم وَأَنتُم تَعلَمُونَ} (انفال/۸، ۲۷) نازل و توبه او پذيرفته شد. در اين آيه، خداوند مؤمنان را از خيانت به خدا و رسولش پرهيز مي‌دهد.

به گزارش اُم سلمه، همسر رسول خدا، وي در سحرگاه، ايشان را خندان ديد. چون علت آن را پرسيد، پيامبر از قبولي توبه ابولبابه خبر داد. اُم‌ سلمه با اجازه پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم) اين مژده را به ابولبابه داد. به دنبال آن، مردم به سوي ابولبابه هجوم آوردند تا او را از ستون بگشايند. وي به انجام اين كار جز به دست پيامبر قانع نشد. بر پايه گزارشي، حضرت فاطمه (سلام الله علیها) براي گشودن او وارد مسجد شد. ولي ابولبابه به او نيز اجازه نداد تا آن‌گاه كه پيامبر (صلي الله عليه و اله وسلم) براي گزاردن نماز صبح از خانه به مسجد آمد و او را از ستون گشود. گويا از همين هنگام، اين ستون به نام توبه يا ابولبابه خوانده شد.

ستون توبه از ستون‌هاي مهم و فضيلتمند مسجدالنبي است. به روايتي، پيامبر (صلي الله عليه و اله و سلم) بيشترين نمازهاي نافله خود را كنار اين ستون مي‌گزارد و پس از نماز صبح كنار آن مي‌‏نشست و تهيدستان و ناتوانان و كساني كه جايگاهي جز مسجد نداشتند، گرد ايشان مي‌نشستند و ايشان تا طلوع آفتاب با آنان به گفت‌وگو مي‌پرداخت و آياتي را كه در آن شب بر وي نازل شده بود، بر آن‌ها تلاوت مي‌‏كرد. رفتار محبت‌آميز و كريمانه پيامبر با تهيدستان، آزردگي خاطر بزرگان و ثروتمندان را فراهم ساخت. آن‌ها از او خواستند تا تهيدستان را از خويش دور كند. به گزارش برخي مفسران، آيه {وَلاَ تَطرُدِ الَّذِينَ يَدعُونَ رَبَّهُم بِالغَدَاةِ و العَشِيِّ} (انعام/۶، ۵۲) نازل شد و خداوند رسولش را از چنين كاري پرهيز داد. گويند رسول خدا‌گاه نزد اين ستون به اعتكاف مي‌پرداخت. بر پايه روايتي، پيامبر هنگام اعتكاف، فرش يا تخت خويش را پشت ستون توبه قرار مي‌داد.

بر پايه روايات، مستحب است زائر مدينه چهارشنبه تا جمعه در اين شهر اقامت كند و روزه بگيرد و روز چهارشنبه نمازش را نزد ستون توبه و روز جمعه نزد مقام نبي برابر ستون مخلّقه به جاي آورد. همچنين گزاردن نماز، عبادت و دعا و تبرك جستن نزد اين ستون بسيار مستحب است.

انتهای پیام/ ا . ح