هر کجا بودید استغفار نمایید
بازگشت به آغوش پرمهر الهی و پشیمانی از گناهان جا و مکان نمی‌شناسد. چنانچه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) در سخن پربارى مى‌فرمایند: زیاد استغفار کنید، در خانه‌ها و مجالستان، سر سفره‌ها و در بازارهایتان، در مسیر رفت و آمدهایتان و هر جا که بودید(استغفار نمایید)؛ چرا که شما نمى‌دانید آمرزش خداوند چه زمانى نازل مى‌شود.
اما برخی مکان‌ها در پاک شدن ما از گناهان مۆثرترند. بهترین آنها عبارتند از مساجد بخصوص مسجد الحرام و در حرم مطهر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) و امامان معصوم (علیهم السلام).
محدودیت زمانى براى استغفار نیست
توبه و بازگشت به سوى خداوند واجب و وجوب آن فوریست؛ به این معنى که شخص گناهکار بلافاصله باید از کردار زشت خویش استغفار کند و از گناهانش دست بکشد و تصمیم جدّى بر ترک آن بگیرد و بگوید: أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذی لا إِلـهَ إِلاّ هُو ، عالمُ الْغَیْبِ والشَّهادَة ، العَزیزُ الحَکیمُ ، الغَفُورُ الرَّحیمُ ، ذُوالجَلالِ وَ الإِکْرامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ. در این حالت چیزی در نامه عملش نوشته نمی‌شود.
ولى این هرگز به معناى محدودیت زمانى براى استغفار نیست؛ چنانچه در روایتی آمده است اگر کسى گناه کند و مدّت زمانى بر آن بگذرد و از توبه کردن غافل شود، هر زمان که از گناه خود پشیمان شود و تصمیم به ترک گناه بگیرد و دیگر به سوى آن برنگردد و سپس استغفار کند، خداى مهربان او را مى‌بخشد و از سر تقصیرش مى‌گذرد.
هر چه زمان استغفار انسان به گناهش نزدیک‌تر باشد، سریع‌تر به آمرزش خداوند دست مى‌یابد و چنانچه قبل از هفت ساعت استغفار و توبه کرده باشد، از عقوبت‌هاى گناه در دنیا نیز در امان مى‌ماند؛ در حالى که اگر هفت ساعت بر او گذشت و توبه و استغفارى نکرد ، گناه در نامه عملش ثبت مى‌شود و چنانچه بعد از گذشت زمانى رو به توبه و استغفار آورد، ممکن است بعد از دیدن بلاهایى در دنیا از قبیل فقر، مرض، قرض و ناراحتى‌هایى از این قبیل ، توبه‌اش پذیرفته و گناهش آمرزیده شود.
امام صادق (علیه‌السلام) در حدیثى مى‌فرمایند: مۆمن بعد از گذشت 20 سال به یاد گناهش افتاده و از آن استغفار مى‌کند و خدا او را مى‌بخشد ؛ در حالى که کافر همان ساعتى که گناه مى‌كند، گناه خویش را از یاد مى‌برد.
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) نيز در سخنى زیبا و نورانى مى‌فرمایند: خوشا به حال بنده‌اى که از گناهى استغفار کند که کسى جز خودش از آن با خبر نیست. به راستى مَثَل استغفار به دنبال گناه، مَثَل آبى را ماند که روى آتش ریخته مى‌شود و آن را خاموش مى‌کند.
استغفار در لحظه 90 بازی زندگی
سهل‌انگاری در توبه و امروز و فردا کردن آن دو خطر عمده را به دنبال دارد که اگر کسی از یکى نجات پیدا کند، شاید از خطر دیگر نجات نیابد.
خطر اول رسیدن مرگ ناگهانی است؛ در واقع اولین خطرى که آدمى را تهدید مى‌کند و چه بسا نمى‌گذارد انسان به توفیق توبه دست یابد، رسیدن اجل و مرگ ناگهانى است، گناه مى‌کند و امروز و فردا مى‌کند و بر این باور است که در آینده توبه خواهد کرد. اما اجل از راه مى‌رسد و بین او و توبه فاصله مى‌اندازد و نمى‌گذارد توبه کند. پیامبر بزرگوار اسلام ، حضرت محمد صلى الله علیه و آله مى‌فرمایند: توبه را به تاخیر نیندازید، زیرا مرگ ناگهانى فرا مى‌رسد.
خطر دوم تباه شدن روح ایمان است. هیچ چیز بیشتر از گناه قلب و دل انسان را تباه و فاسد نمى‌کند، زیرا دل انسان مرتکب گناهى مى‌شود و بر آن اصرار مى‌ورزد تا این که سخن حق و موعظه در او اثر نمى‌کند. حضرت امیرالمۆمنین على علیه‌السلام مى‌فرمایند:
بر هر بنده‌اى چهل پرده کشیده است تا وقتى چهل گناه کبیره مرتکب شد، چون مرتکب چهل گناه کبیره شد، پرده‌ها از او برداشته مى‌شوند، آن گاه خدا به آن فرشته‌ها وحى فرماید که "بنده‌ام را به بالهاى خود بپوشانید" فرشتگان او را با بالهاى خود مى‌پوشانند، اما آن بنده کار زشتى را نگذارد جز آن که مرتکب شود، تا آنجا که مرتکب شود، تا آنجا که به ارتکاب زشتکارى میان مردم ببالد. آن گاه فرشتگان گویند "پروردگارا! این بنده تو هر عملى را مرتکب مى‌شود و ما از اعمال او خجالت مى‌کشیم ." خداى عزوجل به آنها وحى فرماید "بالهاى خود را از او بردارید و چون کارش بدینجا کشید، بنیان دشمنى با ما گذارد" و آنگاه است که پرده او در آسمان و زمین دریده مى‌شود. سپس فرشتگان گویند "پروردگارا ، این بنده تو پرده‌دریده مانده است ." خداى عزوجل به آنها وحى فرماید "اگر خدا در او نیاز و توجهى مى‌دید، به شما دستور نمى‌داد بالهاى خود را از او بردارید."
برخی زمان‌ها در پاک‌شدن گناهان ما مۆثرند که در این جا به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم :
در ماههاي شعبان و رمضان با گرفتن روزه و شب قدر، هنگام دادرسی از مظلوم و بر طرف نمودن اندوه مۆمنان، هنگام غصه خوردن به جهت مردن، هنگام رفتن به مسجد برای انجام نماز بعد از اذان مۆذن، هنگام تلاوت قرآن، هنگام گریه بر مصائب امام حسین (علیه السلام) هنگام گناه نکردن در مکان خلوت به جهت شرمساری از خداوند، تلاش برای بر آورده شدن احتیاجات مۆمن مریض، هنگام نگاه کردن به خانه خدا (کعبه) هنگام خواندن نماز شب در قنوت نماز وتر، هنگام صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد
از مجموع روایاتى که در فضیلت استغفار روایت شده است ، استفاده مى‌شود که آثار مادّى و برکات معنوىِ استغفار براى کسى است که زیاد و پى درپى، شب و روز، در هر حال و همه جا، از خدا عذرخواهى کرده و آمرزش طلبد.
