شیعه نیوز | بیماری‌های مسری یا واگیردار از فردی به فرد دیگر از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم منتقل می‌شوند. انواع خاصی از ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها هستند که می‌توانند باعث بیماری‌های عفونی شوند. مالاریا، سرخک و بیماری‌های تنفسی نمونه‌هایی از بیماری‌های مسری محسوب می‌شوند.
به گزارش «شیعه نیوز»، اقدامات پیشگیرانه ساده، مانند شستن مکرر دست‌ها و سایر کارهای می‌توانند انتقال بیماری را کاهش دهند. با این حال، درک روش های انتقال بیماری مسری اهمیت زیادی دارند، زیرا در نحوه پیشگیری کمک زیادی به شما می‌کند.
بیماری مسری چیست؟
بیماری مسری بیماری ناشی از عوامل عفونی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها یا انگل‌ها است که می‌تواند مستقیم یا غیرمستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل شود. انتقال مستقیم از طریق تماس فیزیکی نزدیک، مانند لمس، بوسیدن یا سرفه رخ می‌دهد، در حالی که انتقال غیرمستقیم از طریق اشیاء، سطوح، آب، هوا، یا ناقلین آلوده مانند پشه صورت می‌گیرد.
بیماری‌های مسری اغلب در شرایط شلوغ یا غیربهداشتی با سرعت بیشتری گسترش می‌یابند. بیماری‌های غیر مسری با بیماری‌های واگیردار این است که آنها از فردی به فرد دیگری منتقل نمی‌شوند. بیماری‌های مسری می‌توانند از نظر شدت و عفونی بودن متفاوت باشند. تفاوت با تشخیص زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه مناسب برای کنترل شیوع و محافظت از سلامت عمومی ضروری است.
رایج ترین بیماری‌های مسری
قبل از بررسی روش های انتقال بیماری مسری، بهتر است در مورد رایج ترین بیماری‌های عفونی قابل انتقال صحبت کنیم. این بیماری‌های عبارتند از:
عفونت‌های تنفسی
سرماخوردگی معمولی: ناشی از راینوویروس‌ها، از طریق قطرات پخش می‌شود و باعث عطسه، سرفه و احتقان بینی می‌شود.
آنفولانزا: یک عفونت ویروسی است که با علائمی مانند تب، لرز، بدن درد و خستگی مشخص می‌شود.
سل (TB): عفونت باکتریایی ناشی از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است که ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با علائمی مانند سرفه مداوم و کاهش وزن همراه است.
عفونت‌های گوارشی
بیماری‌های اسهالی: اغلب توسط روتاویروس‌ها، نورویروس‌ها یا باکتری‌هایی مانند E.coli و سالمونلا ایجاد می‌شوند. از طریق غذا یا آب آلوده پخش شود.
هپاتیت A و E: عفونت‌های ویروسی هستند که باعث التهاب کبد می‌شوند و از مهمترین روش های انتقال بیماری مسری محسوب می‌شوند.
عفونت‌های مقاربتی (STIs)
HIV/AIDS: ناشی از ویروس نقص ایمنی انسانی است که در صورت عدم درمان منجر به نارسایی سیستم ایمنی می‌شود.
کلامیدیا و سوزاک: عفونت‌های مقاربتی باکتریایی که باعث ترشح و درد در ناحیه تناسلی می‌شوند و با آنتی بیوتیک قابل درمان هستند.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): می‌تواند باعث زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم شود که با واکسن قابل پیشگیری است.
بیماری‌های منتقله از طریق ناقل
مالاریا: ناشی از انگل‌های پلاسمودیوم است که توسط پشه‌های آلوده منتقل شده و منجر به تب، لرز و کم خونی می‌شود.
تب دنگی: بیماری ویروسی که توسط پشه‌های Aedes منتشر شده و باعث تب بالا، بثورات پوستی و درد شدید مفاصل می‌شود.
بیماری لایم: ناشی از بورلیا بورگدورفری است که با نیش کنه منتقل می‌شود و منجر به تب، خستگی و راش خواهد شد.
بیماری‌های دوران کودکی
سرخک: بیماری ویروسی بسیار مسری است که باعث تب، سرفه و راش مشخص می‌شود. این عارضه با واکسیناسیون قابل پیشگیری است.
آبله مرغان: توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد می‌شود و منجر به بثورات خارش دار و تب خواهد شد. آبله مرغان مهمترین از روش های انتقال بیماری مسری است.
عفونت‌های پوست و بافت نرم
زرد زخم: عفونت باکتریایی است که باعث ایجاد زخم‌های قرمز، عمدتا در کودکان می‌شود.
سلولیت: عفونت باکتریایی لایه‌های عمیق‌تر پوست است که باعث قرمزی، تورم و گرما می‌شود.
عفونت‌های خونی
هپاتیت B و C: عفونت‌های ویروسی موثر بر کبد هستند که از طریق خون و مایعات بدن منتقل می‌شوند.
سپسیس: پاسخ بدن به عفونت است که منجر به نارسایی اندام می‌شود
عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی
مننژیت: می‌تواند باکتریایی، ویروسی یا قارچی باشد و باعث التهاب غشاهای اطراف مغز و نخاع شود.
آنسفالیت: عفونت ویروسی است که باعث التهاب مغز می‌شود و اغلب به دلیل ویروس‌های تبخال یا ویروس‌های منتقله از پشه رخ می‌دهد.
عفونت‌های قارچی
کاندیدیازیس: عفونت‌های مخمری است که بر دهان، ناحیه تناسلی یا پوست تاثیر می‌گذارد. این عارضه از مهمترین روش های انتقال بیماری مسری است.
کرم حلقوی (Tinea): عفونت قارچی پوست است باعث ایجاد بثورات حلقه‌ای شکل می‌شود.
عفونت‌های انگلی
ژیاردیازیس: ناشی از انگل‌های ژیاردیا است که منجر به اسهال و گرفتگی شکم می‌شود.
آمیبیاز: ناشی از انتامبا هیستولیتیکا، روده و کبد است.
بیماری‌های ویروسی در حال ظهور
کویید-۱۹: ناشی از SARS-CoV-۲، با علائمی از مشکلات خفیف تنفسی تا ذات الریه شدید مشخص می‌شود.
ابولا: تب خونریزی دهنده ویروسی بسیار کشنده که از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن منتقل می‌شود.
روش های انتقال بیماری مسری
بیماری های واگیردار به روش های مختلف منتقل می‌شوند. در ادامه به روش های انتقال بیماری مسری مختلف اشاره می‌کنیم:
تنفس، سرفه و عطسه فرد بیمار
بیماری‌های مسری زمانی گسترش می‌یابند که فرد آلوده بازدم، سرفه یا عطسه می‌کند و قطرات تنفسی حاوی عوامل بیماری زا را آزاد می‌کند. این قطرات می‌توانند توسط افرادی که در نزدیکی هستند استنشاق شوند و بیماری‌هایی مانند آنفولانزا، سل یا کووید-۱۹ را منتقل کنند. برخی از عوامل بیماری زا برای مدت طولانی در هوا معلق می‌مانند و خطر انتقال در فضاهای بسته را افزایش می‌دهند. اقدامات پیشگیرانه شامل پوشیدن ماسک، حفظ تهویه مناسب و رعایت فاصله اجتماعی است. بهداشت دست‌ها نیز مهم است، زیرا قطرات تنفسی می‌توانند سطوح و دست‌ها را آلوده کنند و هنگامی که افراد صورت خود را لمس می‌کنند، بیماری را گسترش دهند.
انتقال بیماری‌ها از طریق تماس فیزیکی
تماس فیزیکی مستقیم با یک فرد آلوده، مانند لمس کردن، در آغوش گرفتن یا تکان دادن دست، می‌تواند باعث گسترش بیماری‌هایی مانند عفونت‌های پوستی، گال یا عفونت‌های مقاربتی (STIs) شود. پاتوژن‌های خاصی از جمله باکتری‌ها و ویروس‌ها از طریق تماس پوست به پوست یا از طریق بریدگی‌ها و ساییدگی‌های جزئی منتقل می‌شوند. تماس غیرمستقیم، مانند دست زدن به اشیاء آلوده پس از یک فرد آلوده نیز نقش دارد. اقدامات بهداشتی مانند شستن مکرر دست‌ها و اجتناب از تماس با زخم‌های باز می‌تواند به طور قابل توجهی خطرات انتقال را کاهش دهد. آگاهی از فضای شخصی در محیط‌های پرخطر نیز برای محدود کردن عفونت‌های مبتنی بر تماس بسیار مهم است.
سطوح و اشیاء آلوده
سطوح و اشیاء آلوده از روش های انتقال بیماری مسری هستند. پاتوژن‌هایی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند ساعت‌ها یا حتی روزها روی سطوح زنده بمانند و اشیاء آلوده را به منابع بالقوه عفونت تبدیل کنند. اقلام با لمس بالا، مانند دستگیره درب، صفحه گوشی همراه، می‌توانند عوامل بیماری‌زا را در صورت لمس چندین نفر منتقل کنند. بیماری‌هایی مانند نوروویروس و سرماخوردگی اغلب از این طریق گسترش می‌یابند. ضد عفونی کردن مرتب سطوح، اجتناب از لمس صورت و بهداشت مناسب دست برای جلوگیری از عفونت اشیاء آلوده ضروری است. فضاهای عمومی، مانند بیمارستان‌ها و مدارس، اغلب بر پروتکل‌های پاکیزگی برای کاهش این شیوه انتقال تاکید دارند.
خون و مایعات آلوده
بیماری‌هایی مانند HIV، هپاتیت B و C و ابولا از طریق قرار گرفتن در معرض خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن آلوده منتقل می‌شوند. این انتقال طی فعالیت‌هایی مانند استفاده از سوزن‌های مشترک، انتقال خون با خون آلوده یا از طریق زخم‌های باز اتفاق می‌افتد. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی مانند پرستارها به ویژه به دلیل قرار گرفتن در معرض شغلی در معرض خطر هستند. استفاده از تجهیزات استریل شده، انجام رابطه جنسی ایمن و پوشیدن دستکش‌های محافظ می‌تواند از انتقال جلوگیری کند. کمپین‌های آگاهی اغلب بر اهمیت غربالگری اهدای خون و اجتناب از اقدامات پرخطر برای کاهش انتشار پاتوژن‌های منتقله از خون تاکید می‌کنند.
مواد غذایی و آب آلوده
مواد غذایی و آب آلوده از روش های انتقال بیماری مسری هستند. بیماری‌های منتقله از غذا و آب، مانند عفونت‌های وبا، سالمونلا و E. coli زمانی رخ می‌دهند که افراد غذا یا آب آلوده مصرف می‌کنند. پاتوژن‌ها در شرایط غیربهداشتی رشد می‌کنند و از طریق جابجایی نادرست غذا، منابع آب ناپاک یا عدم رعایت بهداشت در هنگام تهیه غذا پخش می‌شوند. علائم اغلب شامل ناراحتی‌های گوارشی، مانند اسهال و استفراغ است. اقدامات پیشگیرانه شامل مصرف غذاهای درست پخته شده، اجتناب از محصولات خام یا ناپاک و استفاده از منابع آب سالم است. شستن مرتب دست‌ها، به ویژه قبل از غذا در کاهش خطر ابتلا به این عفونت‌ها حیاتی است.
حشره‌های ناقل مانند پشه‌ها
بیماری‌های منتقله از طریق ناقل مانند مالاریا، تب دنگی و ویروس زیکا توسط حشرات و در درجه اول پشه‌ها منتقل می‌شوند. این حشرات به عنوان ناقل عمل می‌کنند و عوامل بیماری زا را از طریق گزش از میزبانی به میزبان دیگر منتقل می‌کنند. آب و هوای گرم و مرطوب به دلیل شرایط مساعد برای پرورش پشه، به ویژه در معرض شیوع این بیماری است. اقدامات پیشگیرانه شامل استفاده از مواد دافع حشرات، خوابیدن زیر پشه بند، از بین بردن آب ایستاده و پوشیدن لباس‌های محافظ است. تلاش‌های بهداشت عمومی اغلب بر کنترل جمعیت حشرات از طریق حشره کش‌ها و آموزش جامعه برای مهار گسترش این بیماری‌ها متمرکز است.
بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان
بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان از روش های انتقال بیماری مسری هستند. بیماری‌های زئونوز مانند هاری، آنفولانزای مرغی و بروسلوز می‌توانند بین حیوانات و انسان منتقل باشند. انتقال از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، مصرف محصولات حیوانی آلوده یا گاز گرفتن و خراش صورت می‌گیرد. صاحبان حیوانات خانگی، کشاورزان و دامپزشکان به ویژه در معرض خطر هستند. اقدامات پیشگیرانه شامل واکسیناسیون حیوانات، اجتناب از حیوانات وحشی یا ولگرد و رعایت اقدامات بهداشتی پس از دست زدن به حیوانات یا محصولات حیوانی است. نظارت بر سلامت حیوانات و حصول اطمینان از فرآوری مناسب گوشت، گام‌های حیاتی در جلوگیری از گسترش عفونت‌های مشترک بین انسان و دام است.
استفاده مشترک از وسایل شخصی
وسایل شخصی مانند حوله، تیغ و مسواک می‌توانند حاوی عوامل بیماری زا باشند که منجر به بیماری‌هایی مانند عفونت‌های قارچی، هپاتیت B یا آلودگی به شپش سر می‌شود. اشتراک گذاری این موارد خطر انتقال باکتری، ویروس یا انگل را افزایش می‌دهد. محصولات بهداشت شخصی در صورت استفاده توسط افراد متعدد، به ویژه در محیط‌های عمومی مانند سالن‌های ورزشی یا خوابگاه‌ها، می‌توانند به عنوان ناقل عفونت عمل کنند. تشویق به استفاده فردی از وسایل شخصی، شستشوی مکرر و تعویض منظم این محصولات به کاهش خطر انتقال کمک می‌کند. آموزش جوامع در مورد عادات بهداشتی بسیار مهم است.
انتقال از طریق رابطه جنسی
انتقال از طریق رابطه جنسی از روش های انتقال بیماری مسری هستند. عفونت‌های مقاربتی (STIs)، از جمله HIV، سیفلیس، سوزاک و کلامیدیا، از طریق فعالیت جنسی محافظت نشده که شامل یک فرد آلوده می‌شود، منتقل می‌شود. عوامل بیماری زا از طریق مایعات بدن مانند مایع منی، ترشحات واژن و خون منتقل می‌شوند. اقدامات پیشگیرانه شامل استفاده از کاندوم، تمرین تک همسری و غربالگری‌های منظم STI است. ارتباطات باز بین شرکا و کمپین‌های آگاهی رسانی به کاهش انگ کمک می‌کند و اقدامات ایمن را تشویق می‌کند. واکسن‌هایی مانند واکسن‌های HPV و هپاتیت B نیز نقش حیاتی در پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی دارند.
راهکارهای پیشگیری از انتقال بیماری‌های مسری
بعد از بررسی روش های انتقال بیماری مسری، حالا نوبت انجام راهکارهای پیشگیرانه به شرح زیر است:
دست‌ها را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید، مخصوصاً قبل از غذا خوردن، پس از استفاده از سرویس بهداشتی و پس از سرفه یا عطسه. هنگامی که صابون در دسترس نیست از ضدعفونی کننده‌های دست با حداقل ۶۰ درصد الکل استفاده کنید.
هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را با دستمال یا آرنج خود بپوشانید. برای جلوگیری از انتشار قطرات تنفسی، بلافاصله دستمال‌ها را دور بیندازید و بعد از آن دست‌ها را بشویید.
در مناطق شلوغ یا پرخطر، به ویژه در زمان شیوع بیماری، از ماسک استفاده کنید. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی باید در صورت لزوم از دستکش، محافظ صورت و روپوش استفاده کنند.
فاصله فیزیکی را با افراد بیمار حفظ کنید. از دست دادن، در آغوش گرفتن یا به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند حوله یا ظروف با افراد آلوده خودداری کنید.
سطوح با لمس بالا مانند دستگیره درها، کلیدهای چراغ و دستگاه‌های تلفن همراه را با مواد ضدعفونی کننده برای از بین بردن عوامل بیماری زا تمیز کنید.
غذا را به طور کامل بپزید، میوه‌ها و سبزیجات را بشویید و از مصرف آب تصفیه نشده خودداری کنید. برای جلوگیری از آلودگی مواد غذایی را به درستی نگهداری کنید.
برای جلوگیری از تولید مثل پشه، آب راکد را حذف کنید. از مواد دافع حشرات، توری‌های رختخواب و لباس‌های محافظ برای کاهش خطر بیماری‌های ناقل استفاده کنید.
از استفاده مشترک از سوزن یا سرنگ خودداری کنید. برای جلوگیری از تماس با خون یا مایعات آلوده از اقدامات حفاظتی مناسب در محیط‌های مراقبت بهداشتی استفاده کنید.
افزایش آگاهی در مورد راههای انتقال و راهبردهای پیشگیری مانند ترویج کمپین‌های بهداشت عمومی برای تشویق رفتار مسئولانه و اقدامات بهداشتی توصیه می‌شود.
اگر حال خوبی ندارید، در خانه بمانید تا از سرایت عفونت به دیگران جلوگیری کنید. این موضوع به ویژه در محیط‌های جمعی مانند مدارس یا محل کار ضروری است.
از کاندوم استفاده کنید و به طور منظم برای عفونت‌های مقاربتی (STIs) غربالگری کنید. تعداد شرکای جنسی را محدود کنید و در مورد وضعیت سلامتی خود حساس باشید.
از تماس با حیوانات بیمار یا وحشی خودداری کنید. مطمئن شوید که حیوانات خانگی واکسینه شده‌اند و هنگام کار با دام یا محصولات حیوانی از دستورالعمل‌ها پیروی می‌کنند.
یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، به طور منظم ورزش کنید، استرس را مدیریت کنید و خواب کافی برای حمایت از عملکرد سیستم ایمنی بدن و کاهش حساسیت به عفونت‌ها داشته باشید.
کلام آخر
شناخت روش های انتقال بیماری‌های عفونی برای جلوگیری از گسترش آنها و حفظ سلامت عمومی بسیار مهم است. خواه از طریق تماس مستقیم، ذرات معلق در هوا، آب یا غذای آلوده یا ناقلانی مانند حشرات منتقل شود، هر روش انتقال ارتباط متقابل سلامت انسان، حیوان و محیط را برجسته می‌کند. جوامع بشری می‌توانند با اتخاذ اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون، شیوه‌های بهداشتی مناسب، حمل و نقل ایمن مواد غذایی و کنترل موثر ناقلین می‌توان خطرات مرتبط با بیماری‌های عفونی را کاهش داد. همچنین افزایش آگاهی عمومی و همکاری جهانی برای رسیدگی به این چالش‌ها ضروری است.
