شیعه نیوز: خداوند از علم بی نهایت خود، به معصومین (ع) افاضه نموده و آنان را بخاطر هدایت بندگان، از امور و مسائل عالم آگاه نموده است. از آنجا که آفرینش آنها از نور بوده و مظهر و تجلی اسماء الهی می باشند و نیز دارای ولایت تکوینی و مقام خلیفه اللهی هستند، لذا آن ها می توانند در آنِ واحد، بر همه اعمال و احوال خلق اشراف داشته باشند و با کیفیتی که بر ما پوشیده است قادر به رسیدگی به مسائل مختلف از جمله دعا یا جواب سلام دوستان و محبان در لحظه واحد باشند.
شبهه: اگر از راه دور به محضر پیامبر یا امام سلام و درود بفرستیم و چیزی از آن ها بخواهیم، آیا آن ها متوجه می شوند و جواب ما را می دهند؟ چگونه ممکن است که یک نفر در آنِ واحد صدای میلیون ها نفر را بشنود و جواب همه آن ها را بدهد؟
پاسخ: یک انسان، در زمان و مکان واحد می تواند به اطراف و مسائل خود واقف باشد اما اینکه در آن واحد، به افراد، مکان ها و زمان های مختلف علم و احاطه و واکنش مناسب داشته باشد، کمی مشکل یا شبیه به محال به نظر می رسد.
از طرفی شیعه برای امامان خود، علم و قدرتی قائل است که می توانند احاطه ما فوق طبیعی داشته و در آنِ واحد، اعمال، رفتار و صدای بندگان، و به طور کلی، افعال خلق را رصد و شهود کنند و متناسب با آن، اقدامات لازم را انجام دهند.
ولایت تکوینی
روح آدمی از شأن و استعدادی برخوردار است که مي تواند به مقام و منزلتي برسد که با خزائن علم الهي اتصال و ارتباط پيدا کند و در پي اتصال با خزائن علم الهي، از بخشي از امور ثبت شده در آن جا آگاه شود.
انسان کامل مانند پيامبر (ص) و امامان (ع) داراي چنين مقام و مرتبت و ولایتی هستند که با اذن الهی به آن دست می یابند. یکی از مواردی که علوم آن در اختیار پیامبر (ص) و امامان (ع) است، آگاهی نسبت به امور عالم و آينده و اعمال بندگان می باشد.
خداوند در قرآن می فرماید: «بگو: عمل كنيد! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را می بینند! و بزودي، بسوي داناي نهان و آشكار، بازگردانده می شوید و شما را به آنچه عمل می کردید، خبر می دهد.»
اين آيه كريمه به مردم هشدار می دهد كه مواظب كارهاي خود باشند و فراموش نكنند كه براي اعمال نيك و بدشان حقايقي است كه به هيچ وجه پنهان نمی ماند، و براي هر يك از افراد بشر مراقب هایی هستند كه از اعمال ايشان اطلاع يافته و حقيقت آن را می بینند.
آن مراقبان عبارتند از خدا، رسول خدا (ص) و مؤمنین كه شاهدان اعمال بندگانند. بنابر روایات، کلمه المومنین در آیه شریفه، امامان معصوم (ع) بوده و خداوند چنین دسترسیِ والایی را برای آنان قرار داده است.
گستره علم و اِشراف نوری
اساساً مقایسه علم ویژه اولیای الهی با علم دیگران که فقط به مکان و زمان خود علم دارند، مقایسه قابل قبولی نیست. باید دانست که حاضر و ناظر دانستن پیامبر یا امام به این معنا نیست که آن ها با چشم سر، افراد را نگاه می کنند و در همه مکان ها وجود فیزیکی داشته باشند.
همان گونه که شاهد و ناظر بودن خدا نیز شهود و دیدن مادی نیست. بلکه آن ها دارای حقیقت وجودی بسیار بلندی هستند که مربوط به گستره این عالم مادی نیست. در بسیاری از اخبار، برای پیامبر و امامان (ع) مقام نورانیت طرح شده است: «نخستین چیزی که خدای متعال آفرید، نور پیامبر اکرم و امامان بود.»
در روایت دیگر آمده است: «خداوند در آغاز، نور محمد و علی را خلق کرد.» و در روایتی دیگر بیان شده است: «خداوند، از نور عظمت خویش، آنان را آفرید.»
آفرینش از نور خدا، چندان برای ما روشن نیست، ولی می توان گفت غیر مادی و مقامی بس بلند است. این مقام نورانیت، چون محیط و دربردارنده زمان ها و مکان ها است، بر همه چیز احاطه وجودی دارد و نمونه و مَثَلی است برای علم الهی.
با توجه به اين مطالب توسل به وجود نوراني پیامبر یا امام كاري درست و معقول بوده و ايشان به همه امور عالَم، علم و احاطه دارند.
چگونگی اجابت سلام و دعا
در مورد جواب سلام و اجابت دعا از جانب پیامبر یا امام می بایست گفت در اعتقاد ما ابتدا كردن به سلام مستحب ولی پاسخ دادن به سلام واجب است. از این رو، معصومان (ع) نیز سلام ما را پاسخ خواهند گفت.
اما در مورد اینکه چگونه آن ها می توانند در یک لحظه، هزاران سلام و دعا را پاسخ دهند، سه احتمال به ذهن می رسد:
الف ـ همانطور که در نکات فوق، به وسعت علم معصومان نسبت به گفتار و كردار خلق اشاره کردیم، می توانیم با عنایت به وسعت قدرت ایشان نیز مطمئن شویم که ایشان از طریق مناسب، جواب سلام ما را خواهند داد یا دعا های ما را متناسب با آنچه خیر و صلاح است، برآورده خواهند کرد.
ایشان از سعه وجودی برخوردار است و خیلی از کارها که برای ما شدنی نیست، برای آن ها شدنی است. مثلا ما نمی توانیم همزمان سخن چند نفر را بشنویم اما ایشان به جهت سعه وجودی، از چنین قدرتی برخوردارند.
ب ـ نیازی نیست آن ها به هر کسی جواب سلام جداگانه بدهند؛ بلکه می توان با یک سلام، به همه کسانی که سلام فرستاده اند، جواب سلام داد. این مطلب محدود به پیامبر یا امام نیست. فرض کنید به محضر یکی از علما می رسید و خیلی ها از شما تقاضا می کنند که سلامشان را به فلان عالم برسانید.
آن عالم بعد از شنیدن پیام شما درباره سلام دوستانتان، می فرمایند سلام مرا به همگی ابلاغ کنید؛ یعنی یک سلام برای همه می فرستند. از این رو، بعید نیست که سلام و زیارت مومنان نسبت به معصومان، هر روز یا هر هفته به ایشان ابلاغ شود و ایشان سلامی برای همگی ابلاغ نمایند.
درباره اجابت دعا نیز به همین شکل است و چه بسا دعای مومنان در یک بازه زمانی به آن ها تقدیم شود و ایشان با یک آمین، دعای بسیاری از آن ها را مستجاب نمایند، بی آنکه لازم باشد برای هر یک جداگانه آمین بگویند.
ج ـ همانطور که خداوند جهان را با استفاده از علل و اسباب و مدیران میانی تدبیر می کند، چه بسا جواب سلام یا اجابت دعا از سوی پیامبر یا امام نیز توسط علل و اسباب و مدیران میانی انجام شود.
چنانکه در روایتی آمده که امام صادق (ع) می فرمایند: «تا روز قیامت هرگاه یکى از مؤمنان بگوید: خدایا! بر پیامبر و اهل بیتش صلوات و درود بفرست، فرشتگانی هستند که جواب سلام او را می دهند. و همچنین به پیامبر (ص) می گویند فلان شخص به تو سلام رساند. پیامبر (ص) نیز بر او سلام می فرستد.»
منابع:
1- سوره جن، آیه 26 و 27.
2- سوره توبه، آیه 105.
3- طباطبائي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1374 ش، ج 9، ص 516.
4- ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ ش، ج 2، ص 181- 183، باب عرض الاعمال علي النبي (ص) و الائمة (ع).
5- مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، بيروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403 ق، ج ۵۴، ص ۱۷۰.
6- صفار، محمد بن حسن ، بصائر الدرجات، تهران، منشورات الاعلمی، 1404ق، ص416.
7- مجلسي، بحارالأنوار، ج 5، ص 344.
