آیا در قرآن آیاتی در شان حضرت زهرا (س) هست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

آیا در قرآن آیاتی در شان حضرت زهرا علیها سلام هست ؟

مقدمه:

شیخ علی حیدر موءید در کتاب ( فضائل فاطمه الزهرا ) 135 آیه از قرآن در شان حضرت فاطمه سلام الله علیها گرد آوری کرده است. یکی از سوالات برخی از مردم از قرآن این است که  چرا نام امام علی علیه السلام و حضرت زهرا و امامان در قرآن نیامده است. در این مقال تحقیقی از کتب اهل سنت آیاتی در شان نزول حضرت زهرا گردآوری کرده ایم. به پاره ای از این آیات اشاره میکنیم.

توجه:  در قرآن آیاتی در شان امامان هست ولی به عللی خداوند برخی آیات را در تاویل ائمه آورده است که خودشان که الراسخون فی العلم هستنند آنهارا تفسیر و تاویل کرده اند.

• سوره الفاتحه آیه 6 : اهدنا الصراط المستقیم . صراط الذین انعمت علیهم .

مارا به راه مستقیم هدایت کن.

شرح: حاکم حسکانی حنفی در کتابش ( شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الایات النازله فی اهل بیت )  آورده است : از ابو محمد عبدالله بن احمد به سندش از ابی بریده درباره ( اهدنا الصراط المستقیم ) گفت: صراط محمد و آل محمد است. هدایت بفرما به حب محمد صلی الله علیه و آله و اهل بیتش .

 محور اصلی خاندان رسول خدا حضرت صدیقه فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند. در حدیث کسا هم آمده است ( هم فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها ).

• سوره بقره آیه 25 :

( بشر الذین آمنوا و عملوا الصالحات ) .

شرح: علامه حنفی حافظ عبیدالله حاکم حسکانی از ابن عباس نقل کرده ، این آیه در شان رسول الله صلی الله علیه و آله و اهل بیت ایشان است . چون حضرت زهرا از اهل بیت پیامبر است پس این آیه در شان ایشان هم هست.

• سوره بقره آیه 37: ( فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه انه هو التواب الرحیم ) .

حضرت آدم از خدا کلماتی دریافت کرد و توبه نمود و خدا توبه اش را پذیرفت.

شرح : حافظ ابن المغازلی شافعی در کتاب مناقب به سندش از سعید بن جبیر از ابن عباس در باره

( کلمات ) از حضرت رسول صلی الله علیه و آله پرسید . پیامبر فرمودند : ( بحق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین ، حضرت آدم بحق ایشان خدارا قسم داد و خدا توبه اش را پذیرفت).

• بقره آیه 57: ( و ما ظلمونا و لکن کانوا انفسهم یظلمون ) . آنان شکر نعمت بجا نیاوردند و به ما ظلم نکردند بلکه به خود ستم کردند.

شرح: حافظ حنفی سلیمان قندوزی به سندش از امام باقر علیه السلام روایت کرده فرمودند : شان خدا عظیم است کسی به او ظلم کند بلکه به خودشان ظلم کردند . منافقین و غاصبین خلافت به حضرت زهرا سلام الله علیها ظلم کردند گویی  به خدا ناشکری کردند و مستحق عذاب شدند. امام علی علیه السلام فرمودند : مَثَل ما شبیه کشتی نوح است شبیه باب حطه یا توبه . پس ظالمین در حق حضرت زهرا سلام الله علیها ظلم کرده و این آیه در شان حضرت زهرا هست.

• بقره :143: ( وکذلک جعلناکم امه وسطا) . ما شمارا امت نمونه ومیانه قرار دادیم.

شرح: حافظ حسکانی حنفی در کتاب شواهد التنزیل  گفت: خبرداد محمدبن عبدالله بن صوفی از سلیم بن قیس از امام علی علیه السلام : شما اهل بیت شاهد و نمونه و اتمام حجت برای تمام مردم هستید . رسول خدا شاهد برماست و ما امت نمونه هستیم. حضرت زهرا علیها سلام یک تن از اهل بیت است و شامل این آیه میشوند.

• بقره : 256: ( فمن یکفر بالطاغوت و یومن بالله فقد استمسک بالعروه الوثقی ).

هرکس به طاغوت کفر ورزد و به خدا ایمان آورد به یقین به دستاویزی استوار چنگ زده است.

شرح: علامه بحرانی از ابی الحسن فقیه ابن شاذان در مناقب از کتب عامه گفت شنیدم از رسول الله صلی الله علیه و آله : خداوند را بابی است هرکس از آن باب وارد شود از آتش جهنم در امان است و آن باب علی بن ابی طالب علیه السلام است. دستاویز استوار ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام است. اهل بیت اوهم ذریه من هستند. حضرت زهرا علیها سلام از ذریه پیامبر است.  

• آل عمران : 7 : ( وما یعلم تاویله الا الله و الراسخون فی العلم ) . ترجمه: تاویل آیات قرآن را تنها خدا و ثابت قدمان در علم و معصومین میدانند.

شرح: حافظ سلیمان قندوزی حنفی در کتابش ینابیع الموده از علی بن ابی طالب علیه السلام آورده است که فرمودند : الراسخون فی العلم ما اهل بیت پیامبر هستیم و این آیه در شان حضرت زهرا سلام الله علیها هم هست.

8- آل عمران 61:
فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ

بنابراین هرکس دربارۀ عیسی بعد از آن که بر تو [به واسطۀ وحی درباره ولادت و زندگی اش] آگاهی کامل آمد گفت وگوی بی منطق کند، بگو: بیایید ما پسرانمان [حسن و حسین علیهما السلام] و شما پسرانتان را، و نیز ما زنانمان [فاطمه علیها السلام] و شما زنانتان را، و همچنین ما مردانمان [علی بن ابی طالب علیه السلام] و شما مردانتان را دعوت کنید، سپس یکدیگر را نفرین کنیم، آن گاه لعنت خدا را بر دروغ گویان قرار دهیم

شرح: علامه بحرانی از صحیح مسلم در باب فضائل امام علی علیه السلام آورده است معاویه به سعد بن ابی وقاص گفت چرا علی را سب نمیکنی ؟ سعد گفت: رسول خدا به  امام علی فرمودند : تو به منزله هارون از موسی هستی جز اینکه پیامبر نخواهی بود. در جریان مباهله پیامبر با مسیحیان آیه مباهله نازل شده است . آیه مباهله در شان امام علی و حضرت فاطمه و حسن و حسین است و من علی را لعن و سب نمیکنم. کلمه نسائنا  در این آیه در شان فاطمه زهرا سلام الله علیها است.

9-آل عمران 103:  (واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا ). همگی به به ریسمان الهی چنگ بزنید و پراکنده نشوید و نعمت های خدارا بیاد آورید.

شرح: علامه شافعی ابوبکر حضرمی در کتابش رشفه الصادی به سندش از امام صادق علیه السلام فرمودند : ما ریسمان الهی هستیم . حضرت زهرا علیها سلام از اهل بیت رسول خدا هستند.

10-سوره نساء 1:  (واتقوا الله الذی تسائلون به والاحام ). پروا کنید از پروردگار زمانی که نام خدارا میبرید و درباره ارحام مسئول هستید  و از قطع رحم خویشاوندان پرهیز کنید.

شرح: حافظ حسکانی حنفی گفت: خبرداد ابومحمد حسن جوهری از ابن عباس درباره این آیه که در شان رسول خدا و ارحام ایشان نازل شده و روز قیامت خویشاوندی قطع میشود بجز ارحام پیامبر اسلام. حضرت زهرا علیها سلام از ارحام پیامبر هستند و این آیه در شان ایشان هم هست. ابن عباس از رسول و امام علی نقل کرده قنفذ غلام عمربن الخطاب با غلاف شمشیر و با لگد به پهلوی حضرت زهرا زد و محسن ایشان سقط و شهید شد و این سبب شهادت حضرت شد . ضاربین حضرت زهرا (که از ارحام پیامبر است) مورد بازخواست واقع خواهند شد.

11-انعام 27  : ( ولو تری اذ وقفوا علی النار) . خواهی دید آنهارا زمانی که بر آتش دوزخ بازدارند حسرت خواهند خورد.

شرح: از سعیدبن جبیر از ابن عباس نقل شده: روز قیامت خداوند به مالک فرشته جهنم میفرماید آتش جهنم را روشن کن و به پیامبر میگوید امتت را بیاور . 7 پل بطول هفده هزار فرسخ روی جهنم ساخته میشود روی پل اول درباره ولایت امیرالمومنین علیه السلام پرسش میشود و از حب اهل بیت پیامبر هرکس پاسخ صحیح داد از پل میگذرد و هرکس معاند بود حتی اگر عبادات داشته باشد با سر به جهنم سقوط میکند. این آیه در شان حضرت زهرا هم هست .

12-انفال 41 : ( واعلموا انما غنمتم من شیء فانّ لله خمسه وللرسول ولذی القربی ...) . ترجمه: هرگونه غنیمتی از هرچیزی که بدست آورید یک پنجم (خمس) آن برای خدا وپیامبر و خویشان پیامبر و... است.

شرح: حافظ حسکانی حنفی در کتاب شواهد التنزیل گفت : ابوعبدالله شیرازی به سندش از علی بن ابی طالب علیه السلام فرمودند : آیه خمس مربوط به ماست و صدقه بر ما حرام است . لذی القربی خویشان پیامبرند و حضرت زهرا فردی از اهل بیت پیامبر است و آیه در شان ایشان هم هست.

13-توبه : 119:  ( یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین ) . ای کسانی که ایمان آورده اید  از خدا پروا کنید وبا صادقین باشید.

شرح: حافظ سلیمان قندوزی در کتاب ینابیع الموده از حموینی به سندش از سلیم بن قیس هلالی گفت: امام علی علیه السلام درباره فضائل اهل بیت فرمودند : آیا میدانید پیامبر فرموده : من و اهل بیتم چندین هزارسال پیش از خلقت نورمان را خدا آفرید و در صلب آدم و نوح و...قرار داد تا به ما رسید . اطرافیان گفتند آری . فاطمه سلام الله  علیها از همان نور است و از صادقین است و آیه در شان ایشان هم هست.

14-ابراهیم 24:  أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ ﴿٢٤﴾  ) آیا ندانسته‌ای که خداوند چگونه کلمۀ پاک [یعنی توحید و اسلام] را تشبیه به درخت پاکی کرده است که ریشه‌اش استوار، و شاخه‌اش در آسمان است؟ (٢٤).

شرح:  حاکم ابوالقاسم حسکانی گفت: خبر داد ابوعبدالله شیرازی به سندش از امام باقر علیه السلام فرمودند: الشجره یعنی دین محمد صلی الله علیه و آله فرع آن امیرالمومنین علیه السلام و میوه هایش حسن و حسین و شاخه اش حضرت زهرا و انشعاباتش ائمه اطهار هستند .

15-احزاب 33:  إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا

و در خانه هایتان قرار و ثبات داشته باشید! و چون شیوۀ خودآرایی و خودنمایی [زنانِ روزگار] جاهلیتِ پیشین، [در برابر نامحرمان] خودآرایی و خودنمایی نکنید! نماز را [با شرایط ویژه اش] بخوانید و زکات بپردازید و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید! جز این نیست که همواره خداوند [به ارادۀ حتمی اش] می خواهد هرگونه پلیدی [در اعتقاد و اخلاق و عمل] را از شما اهل بیت [نبوت؛ که به روایات فراوانِ فریقین، خمسۀ طیبه محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام هستند، پیش از آن که به شما برسد] برطرف کرده [و از بین ببرد]، و شما را آن گونه که باید پاک و پاکیزه بدارد.

شرح: اهل بیت در این آیه امام علی و حضرت زهرا و اولاد آنان هستند.

16-نور35:  اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ  زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

خداوند نور آسمان ها و زمین است، مَثَل نورش مانند چراغدانی است که در آن چراغی پُرفروغ است، [و آن] چراغ در میان قندیلی بلورین است که آن قندیلِ بلورین گویی ستارۀ درخشانی است، [و آن چراغ با روغنی] افروخته می شود [که] از درختِ پُرخیر و برکت زیتونی [گرفته شده] که نه شرقی است و نه غربی، [و] روغنِ آن [از پاکی و صافی] نزدیک است روشنی دهد گرچه آتشی به آن نرسیده باشد، نوری است بر فراز نوری، خداوند هرکس را بخواهد به سوی نورش هدایت می کند، خداوند برای مردم مَثَل ها می زند [تا حقایق را بفهمند]، و خداوند به همه چیز داناست.

شرح: ابوبکر حضرمی در کتابش رشفه الصادی به سندش تا امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند : مشکات یعنی فاطمه ، مصباحَ و المصباح فی زجاجه یعنی امام حسن وحسین ، الزجاجه کانها کوکب دری یعنی فاطمه ستاره بود ، یوقد من شجره مبارکه یعنی حضرت ابراهیم ، لا شرقیه و لا غربیه یعنی نه یهودی و نه مسیحی ، یکاد زیتها یضیء علم امامان است ، لولم تمسسه نار نور علی نور یعنی امامی پس از امام ، یهدی الله لنوره من یشاء خداوند با ولایت اهل بیت مردم را هدایت میکند . در برخی تفاسیر روایی آیه نور مربوط به تمام معصومین است.

17-صافات130:  سلام علی آل یاسین .  

شرح: جمال الدین محمد بن یوسف زرندی در کتاب ( نظم درر السمطین ) به سندش تا ابن عباس از قول خداوند ...:  یعنی سلام علی محمد و آل محمد و حضرت زهرا سلام الله علیها از جمله خاندان محمد هستند.

18-الرحمن19 ببعد:  مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ ﴿١٩﴾ بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيَانِ ﴿٢٠﴾ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿٢١﴾ يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ ﴿٢٢﴾.

دو دریا [ی شیرین و شور] را به هم درآمیخت، درحالی‌که همواره به هم پیوسته و تلاقی دارند‌ (١٩) [ولی] میان آن دو حایلی است که [به هم] تجاوز نمی‌کنند [در نتیجه باهم مخلوط نمی‌شوند]! (٢٠) پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنید؟ (٢١) از آن دو [دریا] لؤلؤ و مرجان بیرون می‌آید‌ (٢٢).

شرح : فقیه شافعی جلال الدین سیوطی در تفسیرش از ابن عباس آورده است : مرج البحرین یلتقیان یعنی در تاویل امام علی و حضرت زهرا علیهما سلام هستند ، بینهما برزخ لا یبغیان پیامبر اسلام است . یخرج منهما اللوءلوء و المرجان یعنی امام حسن و امام حسین علیهما سلام.

19-الواقعه10 : ( السابقون السابقون اولئک المقربون ). پیشتازان در همه خیرات مقربان الهی هستند .

شرح: حافظ حسکانی حنفی گفت: خبرداد ابو عبدالرحمن احمد بن ...صوفی به سندش از ضحاک از ابن عباس گفت: از رسول الله صلی الله علیه و آله پرسیدم درباره السابقون فرمودند : امام علی و خاندانش و از جمله حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند.

20-سوره الدهر یا انسان : 31 آیه در شان اهل بیت است.

 يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا ﴿٧﴾ وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا ﴿٨﴾ إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا ﴿٩﴾ إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا ﴿١٠﴾ فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَٰلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا ﴿١١﴾ وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا ﴿١٢﴾ .

[هم آنان که] پیوسته به نذرشان وفا می‌کنند، و از روزی که آسیبش فراگیر است می‌ترسند‌ (٧) و طعام را با این‌که [بخاطر نیاز خود] دوست دارند به بیچاره و یتیم و اسیر می‌خورانند، (٨) [و می‌گویند:] ما شما را فقط برای خشنودی خداوند اطعام می‌کنیم، نه هیچ پاداشی از شما می‌خواهیم، و نه سپاسی (٩) ما از پروردگارمان از روزی که عبوس و بشدت هولناک است می‌ترسیم (١٠) خداوند آنان را از آسیب آن روز حفظ می‌کند، و زیبایی و [جمالِ صورت، و قلبی سرشار از] شادی عطایشان می‌کند (١١) و آنان را به‌خاطر صبری که [در انجام تکالیف و پرهیز از گناهان و حوادث تلخ] داشتند بهشتی [ویژه] و لباسی ابریشمین پاداش می‌دهد‌ (١٢) در آن بهشت بر تخت‌ها تکیه می‌زنند درحالی‌که در آن‌جا نه آفتابی [سوزان] می‌بینند، و نه سرمایی سخت (١٣).

شرح:  علامه آلوسی به سندش از ابن عباس در شان نزول سوره هل اتی نوشت: امام حسن و امام حسین علیهما سلام مریض شدند پیامبر فرمودند برای شفای اولاد امام علی و حضرت زهرا نذر کنند و آنان نذر کردند چنانچه بچه ها شفا یافتندربشکرانه آن  تمام خانواده 3 روز روزه بگیرند . بحمدالله پس از مدتی آقازاده ها شفا یافتند . امام علی علیه السلام نزد شمعون یهودی رفتند و از او 3 کیل یا صاع جو قرض کردند . حضرت زهرا سلام الله علیها ثلث آنرا برای افطار روز اول آرد و خمیر کرده نان پختند . امام علی علیه السلام پس از نماز عشا در مسجد به منزل بازگشتند و سفره را پهن کردند تا افطار کنند ناگهان مسکینی دق الباب کرد و گفت مسکین مسلمانی هستم لطفا مرا سیر کنید خدا شمارا از غذاهای بهشتی سیر کند. همگی خانواده نانشان را به فقیر دادند و خود با آب افطار کردند . شب دوم باز حضرت زهرا علیها سلام چند نان پختند و برای افطار آماده شدند و یتیمی دق الباب کرد و گفت پدرم در جنگ عقبه شهید شده و من یتیمم لطفا مرا سیر کنید خدا از غذای بهشتی به شما عطا کند. خانواده امام علی همگی غذایشان که نان بود به یتیم دادند و با آب افطار کردند. شب سوم هم برای افطار آماده شدند و قبل از خوردن اسیری از مشرکین دق الباب کرد و تقاضای غذا کرد و همگی نانشان را به اسیر بخشیدند و خود با آب افطار کردند. روز بعد امام علی و فرزندان به مسجد پیامبر رفتند و داستان را بیان کردند . پیامبر با امام علی و اولاد به منزل حضرت زهرا تشریف آوردند و مشاهده کردند حضرت زهرا سلام الله علیها در حال نماز است و همگی از فرط گرسنگی میلرزند. جبرئیل نازل شد و سوره هل اتی را نازل کرد : ( ... و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاء و لا شکورا ...).

شرح: قرطبی در تفسیرش الجامعه لاحکام القرآن به سندش تا ابن عباس گفت :  سوره الدهر یا انسان را در شان اهل بیت پیامبر نازل شده است و کسی که دق الباب میکرده جبرئیل از سوی خداوند بوده است.

نکته :  سوره ها و آیات متعدد دیگری هم در شان اهل بیت و حضرت زهرا علیها سلام هست اما برای اختصار منابعش را ذکر خواهیم کرد و مقاله را کوتاه میکنیم.

*سوره کوثر آیه 1 :  ( انا اعطیناک الکوثر ...). شرح: بیشتر تفاسیر شیعه و سنی این آیه و سوره را در شان حضرت زهرا سلام الله علیها تائیل کرده اند از جمله بیضاوی و فخر رازی .

توجه:  همانگونه که آیاتی از قرآن در تاویل در شان امام علی و حضرت زهرا علیهما سلام حتی در کتب اهل سنت موجود است این آیات در شان تمام اهل بیت پیامبر صدق میکند و در تفاسیر شیعه آیات بیشتری در شان معصومین وجود دارد.

برخی منابع :

• فاطمه الزهرا فی القرآن ، سید صادق شیرازی
• فضائل فاطمه الزهرا ، شیخ علی حیدر موید
• شواهد التنزیل ، حاکم الحسکانی
• مناقب امام علی بن ابی طالب ، ابن مغازلی
• ینابیع الموده ، سلیمان القندوزی
• رشفه الصادی ، حضرمی
• نظم درر السمطین ، یوسف زرندی
• تفسیر آلوسی