بسم الله الرحمن الرحیم
بحث حیا ، عفت و غیرت در سیره زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها :
مقدمه :
هدف از خلقت انسان رسیدن به کمالات روحی و صفات شایسته و تکامل عقل و پرستش هستی بخش وتقرب به مقام الهی و الگوهای برتر و عمل و پیروی از سیره پاک آنان است. صفت حیا و غیرت در حیوانات وجود ندارد و لذا بهر مقدار که انسان عریان شود از مقام انسانیت دور و به طبیعت جنگلی وارد میشود . چنانچه انسانها صفات والا مثل عفت و غیرت و امثال آنرا در روح و عمل خود پرورش دهند به درجات آسمانی و خوشبختی میرسند.
غیرت چیست ؟
غیرت در اصل حفظ خود و ناموس و دین و مملکت و... از غریبه و غیر خود است . ضد غیرت بی غیرتی و دیاثت ( دیوث ) و بی تفاوتی و سهل انگاری و بی مسئولیتی است. غیرت موجب جلوگیری از تجاوز بیگانه به حریم منزل و استقلال کشور و ناموس و ارزشهای اخلاقی میشود. غیرت صفتی است که موجب کسب آزادی ، عفت ، عزت فرد و جامعه میگردد. غیرت در زمان و جایی بکار می آید که شخص یا گروهی حریم و حقوق دیگران را نشانه گرفته است و انسان غیور با دفاع از خود و عقایدش از تجاوز حرمت شکنان جلوگیری میکند. ضد غیرت بی بند وباری و افسارگسیختگی و بی در و پیکر بودن حریم ها و خط قرمز هاست. غیرتی ارزشمند است که در حد اعتدال باشد و الا افراط در غیرت ضد ارزش است مثلا دفاع غیر منطقی از ناموس و حبس کردن زن در خانه برای حفظ او یکنوع وسواس و بیماری است. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند : نوع صحیح غیرت در شرایط آلوده شدن به گناه و ظلم به خود یا دیگران یا تجاوز به ناموس و حقوق دیگران است ( شخص غیور باید حساس باشد و از حریم خود و خانواده دفاع کند ) .[1] اگر غیرت افراطی باشد افراد درستکار منحرف میشوند و مورد تهمت واقع میشوند.
یک داستان : روزی در مدینه جوانی نزد پیامبر اسلام آمد و گفت میخواهم اجازه بگیرم و زنا کنم ؟!.
پیامبر فرمودند : آیا دوست داری کسی با مادر یا خواهر یا دخترت چنین کاری را بکند ؟ . او گفت هرگز . پیامبر فرمودند : مردم نیز در مورد مادر و خواهرشان راضی نیستند واین کار زشت و گناه است. جوان عذرخواهی کرد و پشیمان شد و پیامبر در حق او دعا کردند که ازدواج کند و پاک زندگی کند. [2]
حیا چیست ؟
حیا یعنی خودداری از انجام کارهای حرام و زشت برای پرهیز از سرزنش شدن توسط دیگران. حیا هنگام درک حضور در مقابل ناظر آگاه است و شخص باحیا قبل از انجام کاری برای حفظ شخصیت و حرمت خود از کار ناشایست پرهیز میکند و اگر هر گناه و کار هنجارشکنی را بکند از بی شرمی اوست یعنی حرمت عرف عقلای جامعه را میشکند. توجه داشته باشیم که عرف جامعه این نیست که هرچه هرکسی انجام داد و عادت شد و برای مردم عادی شد مجاز است ، خیر، بلکه عرف صحیح آنست که عقلای جامعه مجاز میدانند مثلا بجای چادر و حجاب کامل زن در جامعه اسلامی اشکال ندارد پوشش کامل با روسری و مقنعه و لباس گشاد و بدون آرایش زننده در جامعه رفت و آمد کند تا غرایز جوانان تحریک نشود و زنان مورد تعرض و آزار قرار نگیرند و کار در اجتماع با آرامش روان صورت گیرد .
خجالت یکنوع نقص است وناشی از ضعف روح است وباید درمان شود . خجالت در برابر امری است که بوقوع پیوسته و انسان خجول آنرا از ترس سرزنش زشت میداند و دچار تپش قلب و سرخی صورت و ترس و لرزش میشود.
منشا حیا احساسی است در انسان که بواسطه ترس از تهمت انسان به کار زشت پدید می آید و کار زشت را ترک میکند. کسی که صفت حیا دارد ایمان به خدا دارد. حیا صفت خاص انسان است و تمایز بین انسان و حیوان است و لذا هرچه انسان عریان تر باشد بی حیاتر است چون به حیوان که بی لباس و عریان هست نزدیکتر میشود . حیا دارای 3 رکن است : فاعل: شخصی که دارای بزرگواری و کرامت است حیا دارد . ناظر: شخصی که مقام او در در چشم فاعل یا حیاکننده عظیم و شایسته احترام است. فعل: کار ناپسند و گناه است. محور بازدارندگی از کار زشت درک حضور ناظر بلند مقام است. خوف یا تقوا درک حضور خدا و ترس از مجازات و عدالت خدا است. کسی که حیا دارد عیوبش پوشیده است ، کسی که حیا دارد با عفت و دارای حسن خلق است واجبات و حلال را انجام میدهد و از حرام پرهیز میکند. حیا بیشتر از ویژگیهای زنان با عفت است و کسی که حیا دارد ابتدا در تنهایی از گناه پرهیز دارد . ثمره حیا پاکدامنی است.
عفت چیست ؟
عفت و پاکدامنی از صفات والای انسان مومن است که سرچشمه بسیاری اعمال پسندیده است. عفت ضد گناه و تجاوز به حقوق دیگران است. عفت یعنی خویشتنداری و تسلط بر نفس در مقابل شهوات جنسی و غضب و شکم پرستی . عفت در انسان را از دراز کردن دست بسوی دیگران و در خواست بیجا باز میدارد.
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند : کسی که صفت عفت دارد با داشتن توان برای گناه خودداری میکند مقامش از شهید درراه خدا برتر است و به فرشتگان الهی نزدیکتر و بالاتر است . [3]
غیرت و حمیت در دین :
یعنی در برابر بدعت در دین و شبهات و تفسیر به رای و استبداد بایستد و رد اهانت کند و در مقابل کسانی که ضروریات دین را انکار میکنند با اخلاق زیبا و منطق از حق دفاع کند. از متجاهر به فسق و کسی که علنی اشاعه فحشا میکند ابتدا روترش و دوری کند و اگر موثر هست تبیین معروف و ابلاغ پاکی ها و نهی از زشتیها نماید مگر اینکه مفسده ای در نتیجه اش باشد. اگر امر به پاکی و نیکی موجب زد و خورد و بی حرمتی شود ضرورت ندارد برخورد خشن کند اصولا خشونت در دین مطرود است و نتیجه اش ضد دینداری است. مجادله و برخورد با بدعت گزاران باید با بهترین شیوه اخلاقی محمدی همراه باشد و الا تبدیل به ضد دین و دین ستیزی و دین گریزی میشود. غیرت در دین یعنی زنان و دخترا ن خودرا در برابر غیر خودی و محل های شبهه و گناه و برخورد با نامحرم حفظ کند و از رفتن آنان به مجالس لهو لعب و مختلط و ساز و آواز بازدارد واز ورود مردان بیگانه به خانه جلوگیری کند .
نگاهی به آیات قرآن درباره حیا و حجاب و غیرت :
« والذین هم لفروجهم حافظون الا علی ازواجهم ...» ( معارج : 29 )
آنان که دامان خودرا از بی عفتی حفظ میکنند ...خداوند میفرماید : کسانی که امکان ازدواج ندارند پاکدامن بمانند و حیا و عفت داشته باشند تا خداوند از فضل و رحمت خود آنان را بی نیاز گرداند.
قُل لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصرِهِمْ وَ یحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِک أَزْکى لهَُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصنَعُونَ .
نور : 30
به مؤمنان بگو چشم هاى خود را (از نگاه به نامحرمان ) فرو گیرند، و فروج خود را حفظ کنند، این براى آنها پاکیزه تر است، خداوند از آنچه انجام مى دهید آگاه است. برای پیشگیری از از فحشا و بی حیایی و بی غیرتی و حفظ عفت و پاکی خداوند از ریشه مشکل را حل میکند و میفرماید برای پاک و سالم ماندن باید چشم ها درویش شوند و هم زنان و هم مردان به یکدیگر نگاه هوسناک و از روی لذت نکنند و بلکه سر بزیر باشند تاافکار و روحشان دگرگون نشود و به تبعات بد و خیانت و تجاوز به حقوق دیگران و گناه میتلا نشوند.
روایتی در باره حیا و عفت :
امام رضا(ع) درباره علت حجاب فرمود: حرام شد نگاه به موهای زنان برای آنكه اگر موهای آنها در برابر مردان نامحرم آشكار شود باعث تحریك و گناه خواهد شد. (و این جلب شدن مردان به زنان) فساد و بی‌بند و باری را به دنبال دارد و سبب میشود كه (مردم) در كارهای حرام وارد بشوند. [4]
البته باید توجه داشت که غیرت نیز همانند حمیت می‌تواند عقلانی و غیر عقلانی باشد. از همین رو حضرت على (ع) به فرزندش امام‌حسن(ع) فرموده است: (إِيّاكَ وَالتَّغايُرَ فى غَيرِ مَوضِعِ غَيرَةٍ فَإِنَّ ذلِكَ يَدعُو الصَّحيحَةَ إِلَى السُّقمِ وَ البَريئَةَ إِلَى الرَيبِ )؛ مواظب باش در غير موضع غيرت و نابجا، غيرت بخرج ندهى؛ زيرا اين عمل افراد سالم را به سوى فساد و افراد پاكدامن را به جانب گناه متمايل خواهد ساخت. (بحارالانوار، ج 103، ص 252 ).
از این آیات و روایت نتیجه می گیریم که حیا و حجاب برای زنان لازم تر است و غیرت عقلانی و حمیت و صیانت برای مردان ضروری تر است. این اخلاقیات پاک و احکام هم در قرآن و نیز در کلام معصومین فراوان است و هدفش سالم ماندن فرد و جامعه است . متاسفانه بعلت بد آموزش دادن و بد رفتاری و شیوه های غلط حکومت ها در برخورد با بحث حجاب که بسیار حساس است نتیجه اش به ضد آن تبدیل شد و از آنجا که دزدی ها از بیت المال و تورم ها و رشوه و رانت و ربا و مظالم دیگر و اختلاف شدید طبقاتی زیاد است برخی از دختران به لجبازی و ضدیت با دین و دین گریزی و دین ستیزی افتادند در حالی که شیوه های معصومین با پدیده غیرت و عفت و حجاب هرگز چنین نبوده و بحث تربیت درازمدت و با لطافت نسبت به روح لطیف زنان بوده وبا اخلاق متعالی همراه بوده ولی دولت های بظاهر اسلامی آراء و نفس اماره خودرا عمل میکنند و در بسیاری احکام شکست میخورند.
حیا و غیرت در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها :
مهم ترین حادثه عملی که غیرت و حمیت حضرت زهرا علیها سلام را در تاریخ نشان داد و همواره الگوی تمام شیعیان و حتی غیرتمندان عالم است در جریان یورش منافقین غاصب خلافت به خانه وحی و حضرت زهرا علیها سلام بود که امام علی علیه السلام مامور به تقیه و سکوت بودند و نقش حضرت فاطمه علیها سلام این بود که در برابر تهاجم ظالمین ایستادگی کنند و از حریم امام زمانشان یعنی امام علی علیه السلام و خانه و حیثیت و شرف خود قیام کنند و دفاع جانانه نمایند و البته براثر ضربات وحشیانه غاصبین و منافقین و خلیفه های جور مضروب شده و سقط جنین کنند اما با رشادت و شجاعت حضرت زهرا علیها سلام توانستند عمربن الخطاب را رسوا نمایند و از ولایت امام علی علیه السلام دفاع نمایند. پس از آن در مسجد پیامبر خطبه غرایی ایراد کرده و تمام ظالمین را در تاریخ رسوا کردند . این حادثه ناشی از غیرت و حمیت و دفاع از حق بود ودر تاریخ نظیر ندارد. امام زمان علیه السلام فرمودند :« همانا در دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله برای من الگویی شایسته است» . حضرت زهرا حتی در برابر انسان نابینا حجاب داشتند. زمانیکه سخن رسول الله را شنیدند که فرمودند بهتر است کارهای خانه به عهده زن باشد حضرت زهرا سلام الله علیها بسیار خوشنود شدند که برخورد زیادی با مردان ندارند.
حدیث امیرالمومنین علی علیه السلام در مورد حجاب و عفت :
« فرزندم ( مجتبی ) زنان را در پرده حجاب و پوشش نگهدار زیرا سخت گیری و رعایت در پوشش موجب سلامت و و پاکدامنی زنان است. آوردن مردان نامحرم و غریبه به منزل خطرناکتر است از بیرون رفتن زنان از منزل و تماس با غریبه است. کارهایی که خارج از توان زنان است به آنان وامگذار زیرا زن همانند گل لطیف است و نه قهرمان و کارفرما ». [5]
توجه:
منظور از حضرت خشونت در دین و شدت نیست بلکه تربیت اخلاقی تدریجی همراه با اخلاق حسنه و لطافت و صبر برپایه محبت و جاذبه است تا کم کم زن و دختر و جامعه درک درستی از پوشش پیدا کنند و ایمانشان قوی شود و بفهمند که پوشش مناسب برای حفظ حرمت و مصونیت زنان است. هرگونه خشونت در دین و اجرای احکام به دوری و دافعه مردم از دین می انجامد و نتیجه ضد میدهد همانطور که بی حجابی اجباری نتیجه عکس داد. ضروری است زنان در مجالسی که موسیقی های کذایی و رقص و اختلاط هست نروند . پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند :« انحراف زنان امت من در دوچیز است : 1- استفاده از زیور آلات و نمایش خود به نامحرمان -2- پوشیدن لباس های بدن نما ونازک و چسبان». هلاکت مردان امت در ترک تحصیل علوم الهی و دینی و اندوختن مال و دنیاپرستی است.
زنان همچون مروارید و طلا با ارزش و با حرمت هستند همانگونه که زیورآلات را مخفی میکنید تا از دستبرد دزدان محفوظ بماند زنان باید مصون و محفوظ باشند .
متاسفانه برخی زنان وحتی زنان چادری آرایش میکنند و در ملا عام و حتی تلویزیون ظاهر میشوند و موجب انحراف در جامعه میگردند.
حیا و عفت در رابطه با تلفن همراه و اینترنت و شبکه جهانی :
با گسترش اینترنت و در اختیار بودن تلفن همراه بخصوص در دست جوانان و پرسه زدن در سایت های خراب و منحرف کننده و فاسد و مستهجن گناهان گوناگون به درون خانه ها نفوذ کرده و تحریکات جنسی و خودارضایی و دوستی پسر و دختر و بی حجابی و انواع موزیک های محرک اعصاب و رقص و نوشیدنی های حرام و سیگار و مواد و...با دیدن فیلم های محرک و فاسد درون خانه ها وارد شده و از طرفی رسانه های دولتی و حوزه ها نتوانستند با جاذبه و با روش های بروز در دل جوانان نفوذ کنند و بجزدرصد اندکی که اهل دین سنتی هستند سایر جوانان بدنبال لهو و لعب هستند زیرا مسئولین فرهنگی توان علمی و اخلاقی و منطق قوی برای پاتک در برابر هجوم تبلیغات و فرهنگ بی بند و باری غرب ندارند . بر جوانان مومن است که خودرا دائما تربیت کنند و در استفاده از فضای مجازی خودنگهدار باشند.
ازدواج سالم و ساده و حفظ عفت :
رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :« زن را برای مال یا زیبایی اش نگیرید زیرا جمال ظاهری با بیماری یا حوادث از بین میرود ، دختر خوب است با عقل و خانه دار و نجیب و رفیق شوهر باشد. پسری که برای خواستگاری دخترتان می آید اگر دینش سالم و اخلاقش الهی و ایمانش خوب بود دخترتان به او بدهید ، اگر اینکار را نکردید فساد بوجود می آید . [6]
ضمنا مهریه دختر نباید زیاد باشد ممکن است باعث اختلاف و یا دنیاپرستی و چشم و هم چشمی شود.
البته جوانان مجازند تا آماده شدن شرایط ازدواج دائم از قانون ازدواج موقت شرعی بهره ببرند . در مورد دختران اجازه ولی آنان شرط است.
امر به معروف و نهی از منکر :
امر و نهی که در احکام آمده است شرایطی دارد اگر از حد اعتدال بگذرد و افراط و تفریط شود به ضدش تبدیل میشود . هرگز خشونت در بحث امر به معروف و نیکی و یا نهی از منکر و زشتی ها نتیجه مثبت نمیدهد و نباید در برابر مردم با زور احکام و دین را به خورد مردم داد بلکه اختیار دین و شیوه زندگی آزاد است منتها با شیوه های اخلاقی محمدی و با صبر و محبت و لطافت بطور تدریجی مسائل فرهنگی اجرا شود البته بشرطی که فقر در جامعه ریشه کن شود و بیکاری نباشد و عدالت گسترش یابد و شکافهای طبقاتی نباشد و به زور دینداری القا نشود تا زمینه جذب مردم بسوی معروف و پاکیها مهیا گردد و الا اگر فقر و زیر خط فقر و فسادهای دیگر و دزدی بیت المال و امثال آن باقی بود مسائل فرهنگی به ضد خودش تبدیل میشود. نهی از منکر برای مثال شرایطی دارد که در کتب احکام آمده است وهرکسی با هر روشی نباید به هرکسی امر یا نهی کند.
علت اصلی حکم حجاب زنان حفظ حرمت آنان و مصون ماندن از آزار و تعدی بیماردلان است و اگر خودشان لجبازی کنند و پوشش مناسب نداشته باشند مبتلا به فسادها و انحرافات و بی ارزشی و بی حرمتی خواهند شد.
دولت ها و مسئولین ارشاد مردم توجه داشته باشند که برای اجرای یک برنامه فرهنگی یا قانون یا حکم الهی هرگز نباید به خشونت و جهالت عمل کنند بلکه با درایت و تعقل و کار ظریف درازمدت میتوانند بتدریج عادت ثانویه نیکی را جایگزین یک عادت زشت کنند آنهم با صبر و اخلاق محمدی زیبا . هر قانون یا مقررات یا برنامه جدیدی را نمیتوان با زور و بگیر و ببند اجرا کرد بلکه کار صبورانه درازمدت و ظریف و با بهترین برخورد با مردم ضرورت دارد تا بهترین نتیجه را بدهد.
حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله :
« هرمردی که زنش با آرایش و پوشش بد برای خودنمایی از خانه بیرون رود بی غیرت است و ملائک آن زن را لعنت میکنند ». [7]
بحث اشتغال زنان و مسئله عفت و غیرت :
متاسفانه وضع اقتصادی جامعه ما اختلاف طبقاتی شدید شبه سرمایه داری غرب است و در عمل شکاف طبقاتی است و ملیون ها نفر زیر خط فقر داریم که باید یارانه بی ارزش بدهیم یارانه ای که برای دونفر بمقدار یک کیلو گوشت قرمز هم نمیشود ! .
بانوان در مواردی مجبور شده اند در مغازه ها و ادارات و کارخانجات و در مترو و حتی دست فروشی کنند تا کمک خرج خانواده باشند و یا زن سرپرست خانه هستند و یا گاهی تکدی کنند و این در شان زنان جامعه اسلامی نیست بخصوص اینکه نفقه را مردان باید بپردازند . بعلت تورم و گرانی های روز افزون
تمام اجناس چه خوراکی و چه پوشاک و وسائل منزل و غیره و پایین بودن پرداخت ماهانه کارمند و کارگر بیشتر مردم مجبورند دو شیفت کار کنند البته اگر شغلی مناسب باشد و در نتیجه با خستگی زیاد اخلاق خانواده به شدت ضربه پذیر و طلاق ها زیاد شده است. اشتغال زنان بیرون منزل در برخی موارد باعث کاهش غیرت در مردان و بی عفتی اجتماعی میگردد بعلت اینکه زنان غالبا گرایش به تبرج و خودنمایی ظاهری دارند و چون جوانان بعلت مشکلات اقتصادی قادر نیستند زود ازدواج کنند بی حیایی و گناهان اجتماعی افزون میشود . دوستی های خیابانی غیر شرعی زیاد میشود و بعلت فقر ویا حتی کم ایمانی برخی جوانان به فحشا مبتلا میشوند و بی عفت میشوند و این برخلاف آرمان ها و اخلاق اسلامی است.
[1] کنز العمال ، ج3 ص 385
[2] تفسیر المنار ، آل عمران آیه 104
[3] نهج البلاغه ، حکمت 474
[4] علل الشرایع ج 2 ص 287 باب 364
[5] نهج البلاغه ، نامه 31
[6] وسائل الشیعه ، حر عاملی ، ج14 ص 194
[7] بحار الانوار ، ج103 ص 249
