شیعه نیوز | استیون کوک، ستون نویس و انی انریکو ماتئی، پژوهشگر مطالعات خاورمیانه و آفریقای شورای روابط خارجی آمریکا در مطلبی در نشریه فارن پالیسی نوشتند، آیا ایالات متحده به یک «دکترین بایدن برای خاورمیانه» نیاز دارد؟ این سوال از آن جهت مطرح می شود که توماس فریدمن، هفته گذشته در نیویورک تایمز اجزای چنین دکترین جدیدی را تشریح کرد. ظاهرا دولت بایدن آماده اتخاذ «یک موضع قدرتمند و قاطع در قبال ایران»، شناسایی دولت فلسطین و پیشنهاد یک پیمان امنیتی به عربستان با محوریت عادی سازی روابط ریاض با اسرائیل است.
به گزارش «شیعه نیوز»، در ادامه این مطلب آمده است: بایدن و مشاورانش که قبلا از پروژه های بزرگ در خاورمیانه اجتناب می کردند، قصد دارند لقمه ای بسیار بزرگتر از دهانشان به ویژه در موضوع دولت فلسطینی بردارند که می تواند یک شکست دیگر در منطقه برای واشنگتن رقم بزند.
نگاهی به دوران پس از جنگ جهانی دوم نشان می دهد که سیاست خاورمیانه ای آمریکا از یک الگوی جالب توجه پیروی کرده است: هر زمان که سیاست گذاران از قدرت آمریکا برای جلوگیری از وقوع اتفاقات بد استفاده کرده اند، موفق بوده اند. اما زمانی که به دنبال استفاده از اهرم فشارهای نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک برای رقم زدن اتفاقات خوب بوده اند شکست خورده اند.
تلاش های آمریکا برای برقراری صلح میان اعراب و اسرائیل نقطه محوری دیپلماسی بعد از عملیات طوفان صحرا بوده است. اهداف بوش پدر در خاورمیانه عمدتا محدود به حل مشکل صلح اعراب و اسرائیل بود. در دوره کلینتون روند صلح وارد یک دوره تحول آفرین شد و در سال 1993 که نخست وزیر رژیم اسرائیل، اسحاق رابین و رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین، یاسر عرفات اولین توافقنامه صلح اسلو را با میانجیگری کلینتون به امضا رساندند، مشاور امنیت ملی وی آنتونی لیک، در مقابل دانشجویان دانشگاه جان هاپکینز محوریت سیاست خارجی دولت وقت آمریکا را "گسترش دموکراتیک" عنوان کرد. تیم کلینتون به دنبال ایجاد تغییر در خاورمیانه از طریق فلسطین بود. بر اساس استدلال کلینتون، صلح میان فلسطینیان و اسرائیل موجب شکل گیری یک منطقه صلح آمیز، برخوردار از رفاه و یکپارچه خواهد شد. پس از دستیابی به صلح، اقتدارگرایی در جهان عرب جای خود را به سیستم های سیاسی دموکراتیک خواهد داد. در بیان یکی از مشاوران ارشد کلینتون: «وی برای خود یک هدف تحول گرایانه تعیین کرده بود: حرکت خاورمیانه به سمت قرن بیست و یکم با پایان دادن به مناقشه اعراب و اسرائیل.»
این ایده که صلح موجب شتاب بخشی به تغییرات سیاسی خواهد شد جذاب بود. اما کلینتون در خصوص دلایل سیاست اقتدارگرایانه در منطقه دچار تحلیل نادرست شده بود. در هر صورت، تلاش تقریبا یک دهه ای وی برای دستیابی به یک توافق صلح راه به جایی نبرد و وی در شرایطی از قدرت کنار رفت که خشونت هر دو جامعه را در بر گرفته بود و انتفاضه دوم شکل گرفته بود. دولت بعدی آمریکا یعنی جورج بوش پسر ابتدا نسبت به زمان و انرژی ای که کلینتون صرف صلح خدر اورمیانه کرده بود بدبین داشت، اما وی در واقع اولین رئیس جمهوری بود که اعلام کرد تشکیل یک دولت فلسطینی هدف سیاست خارجی آمریکاست. اما منطق وی درست بر عکس سلفش یعنی بیل کلینتون بود. برای کاخ سفید دوران بوش پسر، تنها پس از اصلاح دموکراتیک نهادهای سیاسی فلسطینی و خروج یاسر عرفات از تشکیلات خودگردان، تحقق صلح امکان پذیر بود. اما بوش هم شکست خورد. در حالی که بوش اتاق بیضی شکل کاخ سفید را تحویل اوباما می داد، هیچ صحلی محقق نشده بود، هیچ دولت فلسطینی ای در کار نبود و خبری از دموکراسی فلسطینی هم نبود.
با علم به تجربه های ناکام گذشته آمریکا در خاورمیانه چه در مورد تغییر وضعیت عراق، چه گسترش دموکراسی از طریق دستور کار به اصطلاح صلح و یا تلاش ها برای ایجاد دولت فلسطینی، نه اوباما، نه ترامپ و نه بایدن علاقه ای از خود برای مهندسی اجتماعی یک خاورمیانه جدید نشان نداده اند. بایدن که تلاش های بی نتیجه جان کری، وزیر خارجه سابق برای به پای میز مذاکره کشاندن اسرائیلی ها و فلسطینیان را دیده بود، امید چندانی به راه حل دو کشوری نداشت. تقریبا بلافاصله پس از رسیدن به قدرت، مشاوران بایدن تصریح کردند که بلندپروازی های منطقه ای دولت های گذشته تکرار نخواهند شد.
اما به گفته فریدمن، پس از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل و وقوع جنگ غزه، بایدن تصمیم گرفته که اهداف وی در خاورمیانه یعنی تضمین جریان آزاد تجارت نفت، کمک به تضمین امنیت اسرائیل و به حاشیه راندن چین بدون اتخاذ یک دکترین جدید و بلندپروازانه که بار دیگر موجب تغییر از بیرون در خاورمیانه شود، محقق نخواهد شد.
اگر منصفانه نگاه کنیم، این یک تحول مثبت است که کاخ سفید به این درک رسیده که ایران خواهان یک رابطه جدید با واشنگتن نیست و یک پیمان دفاعی با عربستان از نقطه نظر رقابت جهانی با پکن منطقی به نظر می رسد. اما سرمایه گذاری قابل توجهی امریکا در ایجاد یک دولت فلسطینی احتمالا همانند تلاش های قبلی آمریکا با شکست مواجه خواهد شد.
بایدن و تیمش احتمالا احساس می کنند چاره ای جز دنبال کردن راه حل دو دولتی ندارند، اما باید آگاه باشند که پا در چه راه دشواری می گذارند. این مناقشه دارای ریشه هایی عمیق است و پای مفاهیمی همچون هویت، حافظه تاریخی و ملی گرایی در میان است که چه بسا به خوبی درک نشده اند.
درگیری بین فلسطینیان و اسرائیل همچنین دارای یک بعد مذهبی نیز هست، به ویژه آنکه حماس و یهودیان موعودباور برای سزمین بین رود اردن و دریای مدیترانه یک جنبه تقدس آمیز نیز بخشیده اند.
از این رو، جنگ اسرائیل و حماس در غزه احتمالا تنها منجر به دشوارتر شدن تن دادن اسرائیلی ها به خواسته های حداقلی فلسطینیان برای صلح و ایجاد یک دولت مستقل به پایتختی قدس خواهد شد. فلسطینیان نیز نمی توانند با خواسته های حداقل اسرائیل برای صلح موافقت کنار بیایند.
بایدن و تیمش بدون داشتن ایده های جدید، نگرانی از عقب ماندن از رقبای جهانی در مورد جنگ غزه و دلواپس رای دهندگان جوان آمریکایی به فرآیند صلح جدیدی چنگ زده اند که هیچ شانس بیشتری نسبت به سه دهه گذشته برای موفقیت ندارد.
