شیعه نیوز: در این مقاله با معنی و تفسیر آیه "وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ" آشنا می شوید. این آیه بر اهمیت توکل واقعی به خدا تأکید می کند، نه فقط به عنوان یک اعلامیه، بلکه به عنوان یک اعتقاد ریشه ای که در اعمال و واکنش های ما به شرایط زندگی آشکار می شود. توکل واقعی بر خدا یعنی اقرار به قدرت مطلق و رحمت بی حد و حصر و عنایت بی دریغ او نسبت به خلقش.
معنی و تفسیر آیه "وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ" :
آیه "وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ" در قرآن کریم در آیه 3 سوره الطلاق، آمده است. این آیه بیان می کند: "و هر کس بر خداوند توکل کند، خداوند برای او کافی است."
این آیه یکی از آیاتی است که توجه به اهمیت توکل بر خداوند را می طلبد. توکل به خداوند، به معنای اعتماد کامل و تکیه بر او است. یعنی اینکه در هر امری و در هر لحظه از زندگی، به خداوند توکل کرده و بر او حساب کنیم و به او تکیه کنیم.
تفسیر این آیه نشان می دهد که خداوند تعالی به همه مسائل و نیازهای ما پاسخ خواهد داد و ما را در هر شرایطی حمایت خواهد کرد. اگر ما به خداوند توکل کنیم و به او اعتماد کامل داشته باشیم، او برای ما کافی و کفایت کننده خواهد بود. این آیه یک تضمین از سوی خداوند است که هیچ گاه از توکل کننده ای خود را محروم نخواهد گذاشت و همیشه به آن ها کمک خواهد کرد.
از این آیه می توان در زندگی روزمره و در موقعیت های مختلف استفاده کرد. به عنوان مثال، زمانی که با مشکلات و چالش هایی روبرو هستیم و نمی دانیم چگونه با آن ها برخورد کنیم، می توانیم به خداوند توکل کنیم و به او اعتماد کنیم که به ما کمک خواهد کرد و ما را راهنمایی خواهد کرد. همچنین در مواقعی که به دنبال راه حلی هستیم و نمی توانیم تصمیم بگیریم، می توانیم به خداوند توکل کنیم و از او کمک بخواهیم.
توکل بر خداوند همچنین به معنای داشتن یقین و اطمینان است. زمانی که به خداوند توکل می کنیم، یقین داریم که او بهترین برنامه را برای ما دارد و همه چیز را در بهترین شکل برایمان خواهد رساند. این اعتقاد، به ما کمک می کند تا در مواجهه با ناامیدی و اشتباه کردن به خداوند توکل کنیم و به راه درست حرکت کنیم.
توکل بر خدا به معنای این است که انسان تلاشگر کار خود را به او واگذارده و حل مشکلات خود را از او بخواهد. خدایی که از تمام نیازهای او آگاه است، خدایی که نسبت به او رحیم و مهربان است و خدایی که قدرت برای حل هر مشکلی دارد.
فردی که دارای روح توکل است، هرگز یاس و نومیدی را به خود راه نمی دهد و در برابر مشکلات احساس ضعف و زبونی نمی کند. او در برابر حوادث سخت مقاوم است و همین فرهنگ و عقیده به او، قدرت روانی می دهد که بتواند بر مشکلات پیروز شود. همچنین، امدادهای غیبی که به توکل کنندگان وعده داده شده است، به یاری او می آید و او را از شکست و ناتوانی رها می کند.
در یک حدیث از پیامبر اسلام (ص) آمده است که فرمود: "از جبرائیل پرسیدم: توکل چیست؟ گفت: العلم بان المخلوق لا یضر و لا ینفع، و لا یعطی و لا یمنع، و استعمال الیاس من الخلق، فاذا كان العبد كذلك لم یعمل لاحد سوی اللَّه، و لم یرج و لم یخف سوی اللَّه، و لم یطمع فی احد سوی اللَّه فهذا هو التوكل: حقیقت توكل این است كه انسان بداند: مخلوق، نه زیان میرساند، و نه نفع، و نه عطا میكند و نه منع، چشم امید از خلق برداشتن (و به خالق دوختن) هنگامی كه چنین شود، انسان جز برای خدا كار نمیكند، به غیر او امید ندارد، از غیر او نمیترسد، و دل به كسی جز او نمیبندد، این روح توكل است" .
با این محتوا عمیق، "توکل" شخصیت جدیدی را به انسان می بخشد و در تمام اعمال او تأثیرگذار است. لذا در یک حدیث می خوانیم که پیامبر اکرم (ص) در شب معراج از پیشگاه خداوند سؤال کرد: "پروردگارا! ای الاعمال افضل، قال لیس شیء عندی افضل من التوكل علی و الرضا بما قسمت: چه عملی از همه اعمال برتر است".خداوند متعال فرمود :" چیزی در نزد من افضل و برتر از توكل بر من، و خشنودی به آنچه قسمت كردهام نیست."
اهمیت و فواید توکل :
عمل توکل در زندگی مسلمانان اهمیت بسیار زیادی دارد و فواید زیادی دارد:
آرامش و آرامش درونی: توکل حس آرامش و انعطاف پذیری را تقویت می کند و به افراد اجازه می دهد با خونسردی و قاطعیت با چالش ها روبرو شوند.
تسکین اضطراب و ترس: با تسلیم شدن در اختیار خداوند، افراد می توانند بر اضطراب ها و ترس ها غلبه کنند و احساس محافظت الهی را جایگزین آنها کنند.
افزایش اعتماد به مشیت الهی: توکل ایمان به رزق بی حد و حصر خداوند را تقویت می کند و نگرانی در مورد نیازهای مادی را کاهش می دهد.
استقبال از هدایت خداوند: توکل افراد را تشویق می کند تا از هدایت و هدایت خداوند برخوردار شوند و اعمال خود را با اراده او هماهنگ کنند.
یافتن معنا و هدف: توکل درک عمیق تری از هدف زندگی را القا می کند و منجر به وجود کامل تر و معنادارتر می شود.
تفسیر آیه و من یتوکل علی الله فهو حسبه در بیان امام موسی کاظم (ع) :
از امام موسی کاظم (ع) درباره کلام خدای عز و جل سوال شد که می فرمایند «و هر کس به خدا توکل کند او براى وى بس است» فرمودند:
توکل کردن بر خدا درجاتى دارد: یکى از آن ها این است که در تمام کارهایت به خدا توکل کنى و هر چه با تو کرد از او خشنود باشى و بدانى که او نسبت به تو از هیچ خیر و تفضّلى کوتاهى نمى کند و بدانى که در این باره حکم، حکم اوست، پس با واگذارى کارهایت به خدا بر او توکل کن و در آن کار ها و دیگر کار ها به او اعتماد داشته باش؛
بنابراین آنچه از آیات ۲ و ۳ سوره طلاق برمی آید آن است که تقوا و توکل دو اهرم براى خروج از بن بست است. وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ … وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ … و براى تأمین زندگى امروز، تقوا (وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ … یَرْزُقْهُ) و براى آینده، توکل (وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ …) لازم است و بدون لطف خداوند، هیچ عامل دیگرى کارآمد و کافى نیست. «فَهُوَ حَسْبُهُ»
تفسیر آیه و من یتوکل علی الله فهو حسبه در بیان امام رضا (ع) :
شخصی از امام رضا (ع) درباره آیه « وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ » سؤال کرد؛ حضرت (ع) فرمودند: “توکل درجاتی دارد که یکی از آن ها این است که در هرکاری که به تو مربوط است به خداوند اعتماد کنی و از آنچه که نسبت به تو انجام می دهد خشنود باشی و بدانی که او جز خیر برای تو نمی خواهد و بدانی که حکمت در این است که کارت را به او واگذار کنی و دیگر اینکه به این امر ایمان داشته باشی که خدا چیز هایی می داند که تو از آن ها بی اطلاعی و باید علم آن ها را به خدا واگذار نمایی و به غیر اعتماد نداشته باشی.
البته باید توجه داشت توکل کردن به خداوند تعالی یاری خواستن از او است در وقوع و حدوث آن کار به نحوی که به نفع انسان تمام شود و معنی توکل از کار دست کشیدن نیست.
از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند: طلب کردن روزی را از حلالش ترک نکن زیرا آن بر دینت کمک می کند، مرکبت را ببند و توکل کن.
علامه ی مجلسی رحمه الله در شرح این روایت گوید:
«وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ - یعنی کسی که کارهای خود را به خدا واگذارد و اعتماد به حسن تدبیر او و وثوق به تقدیرات نیکوی حق داشته باشد، خداوند متعال کارهای دنیوی او را کفایت نموده و پاداش بهشتی به او عنایت می فرماید و او را از نیاز و احتیاج به دیگران بی نیاز می گرداند و حضرت که اشاره به درجات و مراتب توکل فرموده ظاهرا این مرتبه ای که بیان نموده آخرین مراحل توکل است و درجات دیکرش این است که مثلا در قسمتی از امور خود توکل بر خدا بنماید و در قسمت دیکر دارای توکل نباشد و تعدد مراتب و مراحل توکل به لحاظ کم و زیادی کارهائی است که در آن ها توکل می کند.
یعنی هر چه در کارها بیشتر توکل داشته باشد، توکلش قوی تر و شدیدتر و هر چه کمتر باشد ضعیف تر است و اینکه فرمود به آنچه که درباره تو انجام دهد راضی باشی، بیان آثار و لوازم توکل است.
سخن پایانی :
آیه «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» چراغ امید و هدایت همه مؤمنان است. به ما یادآوری می کند که توکل واقعی بر خداوند، پایه و اساس یک زندگی کامل و موفق است. با اعتماد به خداوند متعال، می توانیم پیچیدگی های زندگی را با ایمانی تزلزل ناپذیر طی کنیم و بدانیم که او منبع نهایی قدرت، پشتیبانی و تحقق ماست.
