«شیعه نیوز»: در زبان عربی «امیر» به معنی فرمانده، سلطان و رهبر است. بعد از اسلام، کسانی را که از سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله و خلفا به فرماندهی ماموریت‌های جنگی منصوب می‌شدند «امیر» می‌نامیدند.
اما عنوان «امیرالمومنین» به معنی خلیفه و فرمانده کل قوای اسلام و پیشوای مومنان است.به اعتقاد علمای شیعه، «امیرالمومنین» عنوانی است که خدای تعالی به امام علی بن ابی طالب علیه السلام داده و هیچ کس دیگر، چه قبل و چه بعد از او، برازنده این لقب نیست.
رزق دانش مومنان
جابربن یزید می گوید: به امام باقر علیه السلام عرض کردم: فدایت گردم، چرا على علیه السلام را امیرالمومنین نامیدند؟ فرمود: از علم خود آنان را تغذیه مى کرد و به آنها مى آموخت. مگر قول خداوند را نشنیده اى: «و نمیر اهلنا»(1)؛ یعنى: و به خانواده خود، غذا مى رسانیم.
گواهان الهى در روى زمین
ابوحمزه ثمالى مى گوید: امام باقر علیه السلام از پدرش روایت کرده که جد بزرگوارش فرموده است: خداوند جل جلاله جبرئیل را به نزد حضرت محمد صلى الله علیه و آله فرستاد، تا آن حضرت در حال حیات خود براى ولایت امام على علیه السلام از مردم شاهد و گواه بگیرد، و پیش از وفات خود حضرتش را به نام «امیرالمومنین» نامگذارى نماید.
پیامبر صلى الله علیه و آله نه نفر از یاران و مشهورین از اصحاب خود را فرا خواند و فرمود: من شما را فرا خوانده ام تا گواهان الهى در روى زمین باشید، خواه بر گواهى خود پایدارى کنید، یا کتمان نموده و از اداى شهادت خوددارى کنید.
آنگاه فرمود: اى ابابکر! برخیز و بر على به نام «امیرالمومنین» سلام ده . او گفت : آیا این فرمان خدا و رسول اوست ؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: آرى . وى برخاست و بر آن حضرت به عنوان «امیرالمومنین» سلام داد.
سپس فرمود: عمر! برخیز و بر على به نام «امیرالمومنین» سلام کن . عمر گفت : آیا به فرمان خدا و رسولش او را «امیرالمومنین» بنامیم ؟ حضرت فرمود: آرى. او نیز برخاست و سلام کرد.
در مورد اینکه چرا ایشان را «امیرالمومنات» نمی خوانند، باید گفت این مسئله به ادبیات و آداب سخن گفتن مردم باز می گردد. در غالب ملل دنیا رسم بر آن است که القاب مردان را به صورت مذکر به کار می برند و از به کار بردن الفاظ مونث پس از آن اجتناب می ورزند.
سپس به مقدادبن اسود کندى فرمود: برخیز و به على به نام «امیرالمومنین» سلام ده ، او برخاست و سلام داد و سخن آن دو نفر را تکرار نکرد.
آنگاه به ابوذر غفارى فرمود: برخیز و به على به نام «امیرالمۆمنین» سلام ده ، وى برخاست و سلام داد، بعد به حذیفه یمانى و عماربن یاسر و عبدالله بن مسعود و بریده که از همه آنان جوان تر بود فرمود: برخیز و بر امیرمۆ منان سلام کن. او نیز برخاست و سلام داد.(3) پس از آن، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: من شما را براى این کار خواندم تا در این زمینه گواهان الهى باشید خواه بر آن پایدار بمانید یا ترک اداى شهادت کنید. (4)
نامی بر فراز عرش
روزى مردى خدمت امام على علیه السلام آمد و عرض کرد: یا على! به شما امیرالمومنین مى گویند، چه کس تو را بر مومنین امیر کرده ؟ حضرت فرمود: خداوند متعال مرا امیرمومنین کرده . آن مرد نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله رفت و عرض کرد: یا رسول الله! آیا على راست مى گوید که خدا او را امیر بر خلقش کرده ؟ پیامبر صلى الله علیه و آله از سخن آن مرد خشمگین شد و فرمود:
به راستى على به ولایت از خداى عزوجل، امیر بر خلق شده است، خداوند در بالاى عرش خود آن را منعقد نموده و ملائکه را گواه بر آن گرفته است که على خلیفة الله و حجت الله و امام مسلمانان است، طاعتش، اطاعت خداست و نافرمانى او، نافرمانى از خداست ، هر که او را نشناسد، مرا نشناخته و هر که او را بشناسد مرا شناخته، هر که منکر امامت او شد منکر نبوت من شده است و هر که امیرى او را انکار کند رسالت مرا انکار کرده ... هر که با او نبرد کند با من جنگیده و هر که او را دشنام دهد مرا دشنام داده، زیرا او از من است و از گل من خلق شده ، و او شوهر فاطمه دختر من است و پدر دو فرزندم حسن و حسین است.
به اعتقاد علمای شیعه، «امیرالمومنین» عنوانی است که خدای تعالی به امام علی بن ابی طالب علیه السلام داده و هیچ کس دیگر، چه قبل و چه بعد از او، برازنده این لقب نیست.
سپس فرمود: من و على و فاطمه و حسن و حسین و نُه فرزند حسین، حجت هاى خدا هستیم بر خلق او، دشمنان ما دشمن خدا هستند و دوستان ما دوستان خدا هستند.(5)
یک سوال
اما در مورد اینکه چرا ایشان را «امیرالمومنات» نمی خوانند، باید گفت این مسئله به ادبیات و آداب سخن گفتن مردم باز می گردد. در غالب ملل دنیا رسم بر آن است که القاب مردان را به صورت مذکر به کار می برند و از به کار بردن الفاظ مونث پس از آن اجتناب می ورزند. این ویژگی گاه حتی به القاب زنان نیز سرایت داده می شود.
به عنوان نمونه یکی از القاب زنان پیامبر خدا صلى الله علیه و آله واژه «ام المومنین» به معنای مادر مومنین می باشد در حالی که عبارت ام المومنات در مورد آنان اصلا به کار نرفته است.
پی نوشت:
1) یوسف : 65.
2) معانى الاخبار، ج 1، ص 146.
3) در خبر نام نهمین نفر و سلام وى که ظاهرا سلمان فارسى بوده از قلم افتاده است.
4) امالى شیخ مفید، ص 30.
5) امالى شیخ صدوق.
