احکام نــذر / فتاوی آیت الله سیستانی

 «شیعه نیوز»: آیت الله سیستانی، فتاوی درباره شک در نذر بیان کرده است.

 در جلد دوم رساله جامع آیت الله سیستانی درباره احکام شک در نذر آمده است:

مسأله 1223. اگر فرد برای مدّت معیّنی عملی – مثلاً خواندن نماز شب یا تلاوت روزانه یک جزء از قرآن کریم – را با نذر بر خود واجب کرده باشد، ولی مدّت مذکور را فراموش کرده، مثلاً نداند نذر وی برای مدّت 6­ ماه بوده یا یک ­سال، می­تواند برای عمل به نــذر به حدّاقل مدّت مورد یقیــن یا اطمینان اکتفا نمایــد – در مثال مذکــور 6 ماه – هرچند احتیاط مستحب است انجام مورد نذر را تا مدّت بیشتر – در این مثال تا یک سال – ادامه دهد،
امّا اگر فرد بداند برای مدّت مثلاً یک سال عمل مذکور را با نذر بر خود واجب کرده و به عنوان وفای به نذر، مدّتی عمل را انجام داده، ولی نداند مدّت باقیمانده از عمل چه مقدار است – مثلاً نداند 5 ماه باقیمانده یا 3 ماه – باید انجام مورد نذر را تا مدّت بیشتر – در این مثال 5 ماه – ادامه دهد.

مسأله 1224. اگر انسان عمل معیّنی را نذر کند و به جهت فراموشی، نسبت به مقدار آنچه نذر کرده، برایش شک حاصل شود، می‌تواند برای عمل به نذر به حدّاقل مقدار مورد یقین یا اطمینان اکتفا نماید؛
مثلاً اگر نذر کرده مبلغ معیّنی را صدقه دهد و شک کند مبلغ مذکور 100­ هزار تومان بوده یا 200 هزار تومان، پرداخت 100 هزار تومان به عنوان صدقه کافی است. همچنین، اگر در تعداد روزه‌های مستحبی که نذر کرده شک نماید و نداند 10 روز بوده یا 20 روز، کافی است 10 روز روزۀ مستحبی بگیرد، هرچند احتیاط مستحب است مقدار بیشتر را انجام دهد.

مسأله 1225. اگر انسان مقدار عمل مورد نذر را بداند – مثلاً بداند که نذر کرده مبلغ 200 هزار تومان صدقه دهد یا بداند که نذر کرده 20­ روز روزه بگیرد – ولی شک کند چه مقدار از عمل را انجام داده، لازم است برای وفای به نذر، مقدار مشکوک را انجام دهد؛
مثلاً اگر نداند تا کنون 200 هزار تومان صدقه داده یا 150 هزار تومان، باید 50 هزار تومان دیگر صدقه بدهد یا اگر نداند 10 روز روزه گرفته یا 20 روز، باید برای وفای به نذر 10 روز دیگر، روزه بگیرد.
مسأله 1226. اگر فرد عمل معیّنی را نذر کرده، ولی فراموش کند آنچه نذر کرده چه عملی بوده است،[1] در صورتی که «شبهۀ محصوره»[2] باشد – مانند اینکه نداند آن عمل، گرفتن 10 روز روزه بوده یا خواندن نافله‌های شبانه‌روزی یا پرداخت 100 هزار تومان صدقه – چنانچه انجام بعضی از امور مذکور برایش غیر ممکن باشد یا مشقّت فوق‌العاده که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج) داشته باشد، نذرش منحلّ شده و تکلیفی نسبت به نذر ندارد؛
در غیر این صورت، باید همۀ اموری را که احتمال می‌دهد نذرش به آن تعلّق گرفته به جا‌ آورد؛
البتّه، چنانچه انجام بعضی از امور به ضمیمۀ انجام امور دیگر برایش حَرَجی باشد، نسبت به مقداری که حَرَجی است تکلیف ندارد و در این فرض، باید اموری را که احتمال قوی‌تر می‌دهد متعلّق نذر باشد، بر سایر موارد مقدّم نماید.

مسأله 1227. اگر فرد عملی را نذر کند، ولی فراموش کند آنچه نذر کرده، چه عملی بوده است،[3] در صورتی که «شبهۀ غیر محصوره» باشد، می‌تواند یکی از اموری که احتمال می‌دهد نذرش به آن تعلّق گرفته را انجام دهد، طوری که با انجام آن اطمینان به مخالفت حتمی با نذر برایش حاصل نشود؛
البتّه، چنانچه انجام بعضی از اموری که جزء موارد شبهۀ غیر محصوره است برایش غیر ممکن یا حَرَجی باشد، همانند شبهۀ محصوره – به توضیحی که در مسألۀ قبل گذشت – نذرش منحلّ محسوب شده و تکلیفی نسبت به آن ندارد.

مسأله 1228. اگر شخصی نذر کند مالی را صدقه بدهد و فراموش کند که آن مال را مثلاً برای فقرا نذر کرده یا ایتام، برای عمل به نذر کافی است آن را به یتیمی که نیازمند و فقیر باشد بپردازد.
همین طور، چنانچه نداند مال را برای فقرا – اعم از سیّد و عام – نذر کرده یا فقط برای فقرای سادات نذر کرده است، کافی است آن را به سیّد فقیر بپردازد.

مسأله 1229. اگر انسان نذر کند مال مشخّصی را[4] – مانند فرشی که آن را کنار گذاشته – به مسجد معیّنـی اهدا نمایــد، ولی فراموش کنــد آن را برای کدام یــک از – مثلاً – دو مسجد نذر کرده، باید مسجدی را که مورد نظرش بوده با قرعه مشخّص نماید و فرش را به همان مسجد اهدا نماید؛ البتّه لازم است در تعداد سهام قرعه، درجۀ احتمال را از جهت قوّت و ضعف لحاظ نماید.
مثلاً اگر فرد می­داند فرشی را برای یکی از دو مسجد امیر المؤمنین(علیه السلام) و مسجد امام حسین(علیه السلام) نذر کرده، ولی مورد نذر را فراموش کرده، چنانچه احتمال اینکه فرش را برای مسجد امیر المؤمنین(علیه السلام) نذر کرده دو برابر مسجد امام حسین(علیه السلام) باشد، تعداد رُقعه­ ها یا کاغذهای قرعه را سه عدد انتخاب می­کند و بر روی دو تا از آنها نام مسجد امیر المؤمنین(علیه السلام) و بر روی یکی نام مسجد امام حسین(علیه السلام) را می‌نویسد و اگر این احتمال برابر است، تعداد رُقعه­ ها یا کاغذهای قرعه را دو عدد انتخاب می‌نماید و بر روی هر رُقعه یا کاغذ، نام یک مسجد را می­نویسد.

سپس، رُقعه­ ها یا کاغذها را مخلوط نموده، طوری که قابل حدس و تشخیص از هم نباشد و یکی از آنها را خارج می­کند؛ نام هر مسجدی که در آن مرقوم شده، مورد نذر را به همان مسجد می­دهد.
همین طور، اگر نداند مال مذکور را برای مسجد معیّن نذر کرده است یا برای حسینیّۀ معیّن، حکم مذکور جاری است.

انتهای پیام