معامله کاذب به حرام کشیده می‌شود

حجت الاسلام مجید رضایی استاد اقتصاد دانشگاه مفید قم در مورد نظام بانکداری اسلامی گفت: سیستمی که امروزه به عنوان بانکداری بدون ربا در کشورهای اسلامی مطرح شده است بر این تلاش بوده که نقدینگی یا گردش سرمایه در کشور را به گونه ای ایجاد کند که مبتلا به معاملات حرام نشود که مهمترین آنها حذف ربا است.

عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم تأکید کرد: پس از حذف ربا که هدف اولیه است، این نظام بانکی باید بتواند با دیگر بانکها رقابت کرده و کارکرد بانکی آن هم قابل ملاحظه باشد به همین جهت از انواع عقود شرعی استفاده شد و این عقود قابلیت دارد نیازهای مختلف جامعه را پوشش دهد و تلاش اندیشمندان این بوده است که بتوانند از همین عقود که در بازار حقیقی جامعه استفاده می شود در بخش نقدینگی و انتقال وجوه هم بهره ببرند.

وی بانک را نهادی مهم و اثرگذار خواند و بر لزوم شرکت بانکها در اهداف اجتماعی تأکید کرد و افزود: بانکهای خصوصی را نمی توان در اهداف اجتماعی الزام کرد اما وقتی بانکها دولتی شدند این مسئله در آنها سازگارتر است یعنی بانک در توزیع بهینه عدالت و درآمد حضور داشته و بخشی از بازوان دولت که در زمینه عدالت کار می کند از طریق سیستم بانکی دولتی صورت گیرد.

حجت الاسلام رضایی افزود: البته عمده سرمایه گذاران بانکهای دولتی، مردم هستند و نباید این تصور شود که بانکهای دولتی می توانند با این پولها هرکاری انجام دهند و حق صاحبان پول را لحاظ نکنند هرچند که دولت هم در بانکهای دولنی از حسابهای قابل توجه خود برخوردار است و بانکها می توانند از مانده پول آنها استفاده کنند. بانکداری اسلامی علاوه بر اینکه نیازهای اجتماعی جامعه رفع می کند باید در رشد اقتصادی هم دخیل باشد.

این کارشناس اقتصاد تأکید کرد: بنای بانکداری اسلامی بر این است که معاملات حقیقی باشد و هرچه این معاملات حقیقی تر باشد احتمال ایجاد بحران و حبابهای مالی کم می شود و اگر به سمت اعتبارسازی برویم و از معاملات حقیقی دور شویم جامعه دچار مشکل می شود. یکی از ویژگیهای بانکداری اسلامی و بدون ربا حرکت در راستای معاملات حقیقی و اجتناب از معاملات کاذب است چون سرانجام معاملات کاذب به سمت معاملات حرام کشیده می شوند.

وی با اشاره به گوناگونی معاملات بانکی در کشور تأکید کرد: اساس نظام بانکداری ایران بانکداری بدون ربا است که مرحله اول بانکداری اسلامی است اما اینکه تا چه حد مجموعه بانکی کشور به سمت اهداف نظام اقتصاد اسلامی مثل عدالت، رشد، رفاه عمومی و... حرکت می کند قابل بررسی است.

عضو گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اخذ ضمانتهای مختلف برای پرداخت وام بانکی را غیراسلامی ندانست و تأکید کرد: گرفتن ضمانت برای بازپرداخت وام را نمی توان غیراسلامی خواند چون اگر ضمانت وجود نداشته باشد سیستم بانکی دچار مشکل می شود و برای حل این مسئله باید به سمت شفاف سازی رفت.

حجت الاسلام رضایی یادآور شد: قضاوت در مورد اینکه نحوه ضمانتهای بانکی اسلامی است یا خیر بستگی به جو جامعه دارد. پول مردم در اختیار بانک است و بانک می خواهد این پول را به کسانی دهد که با آن کار کنند و نمی توان بدون اطمینان این پول را در اختیار آنها گذاشت؛ گاهی جو جامعه به گونه ای است که حتی یک ضامن هم زیاد است چون اطمینان وجود دارد و رفتارهای غیردینی از مردم سر نمی زند و واقعا افراد وامها را طبق درخواست و امضای کتبی خود می گیرند، اما در غیر این صورت نمی توان اطمینان کرد پس ناچار به دریافت ضمانت می شوند.