«شیعه نیوز»: اختلال پرخوری یکی از انواع اختلالات خوردن است که فرد مبتلا بدون احساس گرسنگی یا نیاز به غذا، به طور کنترل نشده ای، غذا مصرف می‌کند. پرخوری به دلایل مختلفی روی می‌دهد اما اغلب پس از پر خوری فرد دچار عذاب وجدان شدید می‌شود. ممکن است هیچ علامت فیزیکی آشکار مانند اضافه وزن یا چاقی نداشته باشید، ولی به این بیماری مبتلا باشید. اختلال پرخوری در صورت عدم تشخیص و درمان می‌تواند پیامدهای منفی بر سلامتی جسمی و روانی، تناسب اندام و اعتماد به نفس به همراه داشته باشد. با استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌توانید از زندگی شاد و سالمی برخوردار شوید. در ادامه این مقاله به بررسی علائم، عوامل بروز، پیامدها و راه‌های درمانی این اختلال می‌پردازیم.
اختلال پرخوری چیست؟
نشانه و علائم اختلال پرخوری
اگر در مدت زمانی کوتاه، بیشتر از حد طبیعی غذا مصرف کرده و احساس می‌کنید هیچ مقاومتی در مقابل این میل اجباری و زودگذر ندارید، احتمالا به اختلال پرخوری مبتلا هستید. افراد مبتلا به اختلال پر خوری معمولا بعد از خوردن غذای فراوان احساس گناه زیادی می‌کنند. برای تشخیص این بیماری مزمن، فرد باید حداقل یک ماه و یک روز در هفته، نشانه‌های پرخوری را داشته باشد. اختلال پرخوری در زنان شایع تر از مردان است و سن بروز آن دوران نوجوانی و در سنین 20 سالگی است. همچنین این اختلال در طبقه اختلالات روانی طبقه بندی شده و برای درمان نیاز به مداخله تخصصی و روانشناسی است.
علائم شایع در اختلال پرخوری
برای آن که تشخیص اختلال پر خوری داده شود، متخصص نشانه‌های زیر را در شما بررسی خواهد کرد.
1- خوردن تنقلات یا غذا به مقدار زیاد و به صورت غیر ارادی
2- سریع غذا خوردن بدون توجه به محتویات آن
3- تنها غذا خوردن به دلیل شرمندگی از نوع خوردن در حضور دیگران
4- حس عدم کنترل بر رفتار غذا خوردن افراطی
5- حس افسردگی، ناراحتی و گناه در مورد غذا خوردن
6- اضطراب شدید یا افسردگی پس از خوردن‌های افراطی
7- غذا خوردن غیر ارادی تا مرز انفجار حتی زمانی که فرد سیر است
8- حس منزوی بودن و بیان نکردن احساسات خود
9- انجام فعالیت‌های جبرانی نظیر تلاش برای بالا آوردن، ورزش کردن افراطی و مصرف داروهای مسهل جهت از دست دادن کالری اضافی که در جریان پرخوری وارد بدن شده است.
دلایل بروز اختلال پرخوری چیست؟
مجموعه‌ای از عوامل زیست شناختی، اجتماعی و روان شناختی در سبب شناسی این اختلال دخیل هستند. از جمله این عوامل می توان به نقش ژنتیک، حساسیت بیشتر به هورمون دوپامین، تغییرات درون مغزی، تصویر منفی از بدن، عادت به پرخوری و آسیب های روانی مانند اضطراب، اختلال دوقطبی، اختلال استرس پس از سانحه و افسردگی اشاره کرد.
خطرات بیماری پرخوری
اختلال پر خوری می‌تواند باعث بروز مشکلات جسمی، روانی یا اجتماعی شود. افراد دارای اختلال پرخوری معمولا دارای اضافه وزن، عدم تناسب اندام، علائم افسردگی و پریشانی بیش از حد هستند. به دنبال اختلال پرخوری، اضافه وزن می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته و بیماری قند خون شود. اختلال پرخوری با ریسک بالایی برای بروز بیماری‌هایی مانند درد مزمن زانو و مچ پا، اختلال در خواب‌های شبانه، آسم و سندرم روده تحریک پذیر همراه است.
این اختلال در زنان باعث مشکلات باروری، فشار خون و قند بالا در دوران حاملگی و همچنین کیست تخمدان می‌شود. در نهایت افراد مبتلا به پرخوری از اعتماد به نفس پایین‌تری در روابط اجتماعی برخوردار هستند که به منزوی شدن و افسردگی در این افراد دامن می زند.
تشخیص اختلال پرخوری
علائم و عللی که تاکنون ذکر کردیم همگی بیانگر اختلال پرخوری عصبی بودند که امروزه در دسته بندی اختلالات روان پزشکی جای می‌گیرند. برای تشخیص دقیق مشکل خود و دریافت مناسب‌ترین درمان لازم است که در ابتدا به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. متخصصان سلامت روان به شما کمک می‌کنند تا مشغولیت ذهنی خود در مورد خوردن غذا و تناسب بدنی را کاهش دهید و به این ترتیب بتوانید رفتار خود را نیز تحت کنترل درآورید.
در این میان اگر دچار اضافه وزن باشید کمک گرفتن از یک متخصص تغذیه در کنار روان درمانی می‌تواند روند بهبودی شما را تسریع کند. اما آنچه اهمیت دارد این است که بتوانید درک صحیحی از مشکل خود داشته باشید و بدانید زیربنای این مسئله را عوامل روانشناختی تشکیل می‌دهند. در نتیجه تا زمانی که نتوانید این عوامل روانی را از بین ببرید، پرخوری‌های غیر قابل کنترل نیز در شما از بین نمی‌روند. جلسات مشاوره روانشناسی می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند.
روش های درمان اختلال پرخوری
بهترین روش درمانی برای فرد مبتلا بسته به علت بیماری، سختی آن و اهداف هر فرد متفاوت است. درمان‌های روانشناختی می‌تواند بر پرخوری، وزن زیاد، تصویر بدن، مشکلات ذهنی یا ترکیبی از این‌ها تمرکز کند.
1. درمان شناختی رفتاری
روش درمان شناختی رفتاری به شما کمک می‌کند تا نگرش خود را تغییر داده و با طرز تفکر جدید، سبب می‌شود تا رفتارهای سالم‌تر و سازگارتری نسبت به حوادث و اتفاقات زندگی داشته باشید. بر خلاف سایر روش‌های درمانی که درمانگر به دنبال شناسایی ریشه و علل رفتارهای نامناسب و پرخوری فرد است، در روش درمان شناختی رفتاری درمانگر فقط بر مشکلات زمان حال و آنچه موجب ناراحتی، اضطراب و عامل پرخوری در فرد بیمار گردیده است، تکیه می‌کند.
2. روان‌درمانی دیالکتیکی
هدف روان درمانی دیالکتیکی، افزایش کیفیت زندگی و سازگاری از طریق بازسازی رفتاری است. این روش درمانی، بیماری پرخوری را نوعی واکنش احساسی به تجربه‌های منفی زندگی فرد می‌داند. در این روش درمانگر به فرد یاد می‌دهد که چگونه واکنش‌های احساسی خود را تحت کنترل گرفته و در شرایط استرس‌زا بهترین عملکرد را داشته باشد.
3. روان درمانی بین فردی
روان درمانی بین فردی اعتقاد دارد که اختلال پر خوری در اثر عوامل رفتاری، مشکلات در روابط شخصی، غم، افسردگی و... به وجود آمده است. در روش درمانی بین فردی درمانگر سعی در یافتن مشکلات اصلی دارد که عامل بیماری پرخوری در فرد می‌باشد و با ایجاد تغییرات سازنده طی 12 تا 16 جلسه در جهت رفع این مشکلات حرکت می‌کند.
4. دارو درمانی
در مواردی که فرد پاسخ‌دهی کمی به درمان‌های روان شناختی می‌دهد یا زمانی که شدت اختلال بسیار زیاد است درمانگران درمان دارویی را در دستور کار قرار می‌دهند. داروهای ضد افسردگی از جمله رایج‌ترین داروهایی هستند که در درمان اختلال پرخوری عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
راهکارهایی برای کنترل اختلال پرخوری عصبی
علاوه بر پیگیری درمان‌های مورد نیاز انجام برخی راهکارها در خانه و به طور روزمره به شما کمک می‌کند تا پرخوری عصبی را راحت‌تر در خود درمان کرده و از شر پیامدهای منفی آن خلاص شوید. از جمله مؤثرترین راهکارها در این زمینه می‌توان به مواد زیر اشاره کرد:
1. شناخت عوامل تحریک کننده پرخوری
سعی کنید مدتی خود را زیر نظر بگرفته و بررسی کنید که رفتار پرخوری افراطی بیشتر در چه شرایط و موقعیت‌هایی اتفاق می‌افتند. برای مثال ممکن است متوجه شوید که هنگام عصبانیت بیشتر این کار را انجام می‌دهید. این کار به شما کمک می‌کند که از موقعیت‌های ایجاد کننده خشم و عصبانیت دوری کنید یا به دنبال یادگیری راهکارهای کنترل خشم مؤثر باشید تا بدین ترتیب دیگر رفتار پرخوری عصبی نیز از شما سر نزند. توجه داشته باشید که عوامل ایجاد کننده رفتار پرخوری در هر فرد می‌تواند با فرد دیگر متفاوت باشد. برای مثال ممکن است برخی افراد در زمان غمگین بودن یا زمانی که مضطرب و پریشان حال هستند به این رفتار روی بیاورند. در نتیجه بسیار مهم است که بتوانید خود را به درستی تحت نظر قرار دهید و به شناخت بالاتری از عوامل تحریک کننده پرخوری عصبی دست‌یابید.
2. استفاده از روش‌های آرامش بخشی
استرس‌های روزمره سهم بسزایی در بروز اختلال پرخوری عصبی دارند. اگر احساس می‌کنید در زندگی بیش از حد تحت فشار عوامل مختلف قرار دارید، استفاده از روش‌های آرام سازی نظیر ریلکسیشن، یوگا، مراقبه و تکنیک های تنفسی می‌تواند به شما کمک کند تا تنش‌های خود را کاهش دهید و ذهن آرام‌تری داشته باشید.
3. اعتماد به نفس خود را به اندام جسمانی‌تان گره نزنید
داشتن اندام خوب مسلما برای همه افراد لذت بخش است و از انسان در برابر بسیاری از بیماری‌ها نظیر فشار خون، قند و چربی محافظت می‌کند. اگر تلاش برای کاهش وزن در جهت رشد شخصی باشد و باعث احساس سلامتی در فرد گردد، بسیار مفید است. اما به دلیل تبلیغات گسترده‌ای که در زمینه لاغری انجام می‌شود بسیاری از افراد همه ارزشمندی و اعتماد به نفس خود را در گروی داشتن اندام مناسب می‌دانند و همین موضوع باعث می‌شود که دائماً نگران مواد غذایی مصرفی خود باشند و از این بابت احساس شرم و گناه شدیدی را تجربه کنند.
این مسئله در برخی به کم اشتهایی عصبی و در برخی دیگر به بروز علائم پراشتهایی عصبی می‌انجامد. تلاش کنید تا کم‌تر در معرض تبلیغات مخرب قرار بگیرید و برای دست‌یابی به اعتماد به نفس بالا راه‌های سالم‌تری را انتخاب کنید. پرداختن به فعالیت‌های مورد علاقه و بالا بردن توانمندی خود در زمینه‌های مختلف از جمله روش‌هایی است که در این زمینه به شما کمک کرده و باعث می‌شود تنها به ظاهر جسمانی خود متکی نباشید.
4. تلاش برای ذهن آگاهی
ذهن آگاهی به این معناست که بتوانید به طور کامل در لحظه حضور داشته باشید و از تجربه حال خود لذت ببرید. اکثر افراد به دلیل مشغله‌های ذهنی بیش از آنکه در لحظه هشیار باشند در ذهن خود زندگی می‌کنند و در هجوم افکار مثبت و منفی خود غرق هستند. این مسئله در افرادی که مبتلا به پرخوری عصبی هستند منجر به تشدید شدن اوضاع می‌شود.
در واقع فرد زمانی که در حال خوردن غذا است بیشتر از اینکه در زمان حال حضور داشته باشند درگیر نگرانی‌ها و پریشانی‌های هیجانی خود است. این مسئله باعث می‌شود که کنترلی بر رفتار خود نداشته باشد و تنها با احساس سیری بسیار زیاد از رفتار مخرب خود آگاه گردد. در نتیجه تلاش کنید هنگام غذا خوردن توجه بیشتری به محیط پیرامونی و جزئیات موجود در آن داشته باشید. سعی کنید آرام‌تر غذا بخورید و هر لقمه را به خوبی مزه کنید و از آن لذت ببرید این کار به ذهن آگاهی شما کمک کرده و از هجوم افکار منفی می‌کاهد.
5. گنجاندن ورزش در برنامه روزمره
داشتن سبک زندگی بی‌تحرک نه تنها منجر به افزایش وزن می‌شود بلکه روحیه کسل و خموده را در شما ایجاد می‌کند که انواع مشکلات سلامت روان را به بیار می‌آورد. گنجاندن دقایقی ورزش باعث می‌شود که استرس‌ها و ناراحتی‌های کم‌تری را احساس کنید و برای داشتن اندام ایده آل روش‌های سالم‌تری را در پیش بگیرید. اختلال پرخوری عصبی نیز یکی از اختلالات خوردن می‌باشد که هدف و نشانه‌های آن با اختلال پرخوری متفاوت است.
