شیعه نیوز: هندوانهٔ ابوجهل یا حنظل که در زبان بومی خیارتلخ نامیده می شود، میوه‌ای تلخ‌مزه است که در فارسی با نام‌های خربزهٔ روباه، کدوی تلخ و سیبِ تلخ و در عربی با نام‌های حَنظل، مرارة الصحاری و علقم و در فرهنگ اچمی‌زبان‌های در چابهار و مومان با نام «گونج»شناخته میشود و در جنوب ایران به نام خزَرَ. (تلفظ: Khazara)نام برده شده‌است.
هندوانه ابوجهل از راسته کدوئی‌ها (Cucurbitales) از تیره کدو (Cucurbitaceae)، از سرده سیترولوس (Citrullus) بوده و نام علمی آن Citrullus colocynthis است. مصرف آن باعث کولیت شدید شده و به علت مواد سمی خطرناک است.
نام نوعی گیاه بالارونده بومی حوضه مدیترانه به ویژه ازمیر ترکیه، نوبه آفریقا و تریسته ایتالیا است. این گیاه از خانوادهٔ هندوانه است اما با هندوانه معمولی تفاوت‌هایی دارد شامل اندازهٔ کوچک‌تر، جسم سفت‌تر و مزهٔ بسیارتلخ آن.
ویژگی‌ها و خواص هندوانه ابوجهل
این گیاه از نوع گیاهان علفی و چندساله است. میوه رسیده آن اغلب به رنگ زرد دیده میشود و بذرهای زیاد و بوی تندی دارد. یک نکته منفی در مورد میوه این گیاه مزه بسیار تلخ آن است.
هندوانه ابوجهل
ماده کوکوربیتاسین موجود در هندوانه ابوجهل به آن خاصیت درمانی می‌دهد. پس این گیاه در دسته گیاهان دارویی قرار می‌گیرد. البته غشاهای مخاطی بدن مانند غشای معده و روده به ترکیب شیمیایی کوکوربیتاسین بسیار حساس هستند و باید در میزان مصرف آن احتیاط کرد. بنابراین مصرف زیاد این گیاه خطرناک است. برای مصرف خوراکی هندوانه ابوجهل را آسیاب و پودر می‌کنند.
هندوانه ابوجهل و دیابت
یکی از دلایل معروف شدن این گیاه این باور است که باعث کاهش قند خون میشود. خواص هندوانه ابوجهل برای دیابت به صورت دقیق ثابت نشده است، ولی تحقیقات انجام شده در نقاط مختلف دنیا نشان می‌دهد که این میوه می‌تواند به ترشح انسولین و تنظیم قند خون کمک کند.
خواص هندوانه ابوجهل برای دستگاه گوارش
از دیگر خواص هندوانه ابوجهل می‌توان به درمان یبوست، مشکلات کبدی و مشکلات کیسه صفرا اشاره کرد. البته مصرف آن باید توسط پزشک و به اندازه تعیین شده دنبال شود تا خواص خود را به بهترین شکل نشان دهد. میزان معین این میوه به دلیل این که خاصیت مسهلی دارد، می‌تواند برای درمان یبوست مفید باشد، ولی برای افرادی که دچار ورم روده هستند، توصیه نمی‌شود.
خواص هندوانه ابوجهل برای لاغری
شواهدی وجود دارد که مصرف این گیاه باعث کاهش وزن و سوزاندن چربی‌های اضافی بدن میشود. ولی به هیچ وجه برای کاهش وزن بیشتر میزان مصرف آن را افزایش ندهید چون ممکن است به کبد، کلیه و قلبتان آسیب برساند. پیش از استفاده از هندوانه ابوجهل برای لاغری حتما با پزشک مشورت کنید.
سایر خواص هندوانه ابوجهل
این گیاه خاصیت آنتی بیوتیکی هم دارد و برای سم حشراتی مانند مار و عقرب هم به عنوان پادزهر عمل می‌کند. برای درمان سیاتیک، درد مفاصل، واریس و نقرس روغن هندوانه ابوجهل را روی عصب می‌مالند. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که این میوه خاصیت ضد سرطانی دارد و می‌تواند در جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی تأثیرگذار باشد.
مضرات هندوانه ابوجهل
عوارض جانبی شامل تشنج، فلج و مرگ نیز در ادامه مصرف ذکر شده است. میزان مصرف نباید بیش از یک قاشق چای‌خوری باشد. البته گفته میشود زنان باردار و شیرده باید به کلی از مصرف این میوه خودداری کنند. مصرف این میوه هم می‌تواند باعث سقط جنین شود و هم ترکیبات سمی آن برای نوزاد مضر است.
هندوانه ابوجهل از دید طب سنتی
از آنجایی که مصرف این میوه اغلب از طرف پزشکان طب سنتی پیشنهاد میشود پس دانستن طبع آن هم بی‌ضرر نیست. از دید طب سنتی این میوه بسیار گرم و خشک است و اغلب برای افراد بلغمی توصیه میشود تا بتواند اخلاط بلغمی را به دلیل خاصیت مسهلی‌اش، دفع کند.
دوز مصرفی این گیاه به عوامل مختلفی مانند سن، سلامتی و دیگر شرایط بستگی دارد. حتی مواد طبیعی و داروهای گیاهی را هم نباید بدون در نظر گرفتن میزان مناسب مصرف کرد. دوز تعیین شده اهمیت بسیاری دارد. همچنین گفته میشود افرادی که طبع سرد دارند، بهتر است این میوه را مصرف نکنند.
مضرات هنداونه ابوجهل
مدتی است این هندوانه مورد توجه مبتلایان به دیابت قرار گرفته و از سوی بسیاری از عطاری‌ها برای کمک به کاهش قند خون به این بیماران عرضه میشود و جالب آن که این میوه در برخی نقاط شهر به صورت تازه به فروش می‌رسد و جالب‌تر، ترشی هنداونه ابوجهل میان دیگر ترشیجات به چشم می‌خورد و خریداران خاص خود را دارد؛ اما آیا واقعا هندوانه ابوجهل پایین آورنده قند خون است؟
با آن که هنوز اطلاعات علمی کامل و معتبری درباره اثرات ضد دیابتی این گیاه وجود ندارد، اما براساس تحقیقات و آزمایشاتی که در برخی دانشگاه‌های کشور صورت گرفته مشخص شده است هندوانه ابوجهل در مقدار معین و تجویز‌شده‌ای می‌تواند به ترشح انسولین کمک کند و سبب کاهش قند خون شود؛
اما براساس نتایج اولیه یک طرح تحقیقاتی دیگر، با وجود تأثیر مثبت هندوانه ابوجهل در کاهش میزان قند و چربی خون، اثرات سمی مصرف این گیاه روی قلب، کبد و دستگاه گوارش نیز مشاهده شده است.
بر اثر مصرف زیاد و خودسرانه این میوه، علائمی چون درد معده، مدفوع آبکی یا خونی، استفراغ و نبض ضعیف گزارش شده و با مصرف مقادیر بیشتر ضعف، غش، اختلالات حسی، گیجی، هذیان و اختلالات گردش خون مشاهده شده است. در حیوانات آزمایشگاهی نیز سمی شدن سلولی به شکل اثرات جهش‌زایی دیده شده و بروز دیگر عوارضی چون اگزمای پوستی، التهاب حاد کولون و سمیت کبدی و کلیوی نیز احتمال دارد.
همچنین مصرف این میوه به دلیل احتمال سقط جنین در زنان باردار و به دلیل ورود ترکیبات سمی گیاه به شیر در دوران شیردهی توصیه نشده است.
در مورد تداخلات دارویی گیاه هنداونه ابوجهل، مستندات علمی کافی وجود ندارد، اما در برخی منابع آمده است این احتمال وجود دارد بر اثر مصرف همزمان پودر، عصاره یا خود هندوانه ابوجهل با دیگر داروهای ضد دیابت، قند خون بیش از اندازه کاهش یابد. در ضمن از عوارض مصرف خودسرانه آن چون بشدت محرک مخاط است خونریزی شدید گوارشی است.
البته لازم است بدانید مصرف هندوانه ابوجهل در حد کم و درست یا تحت نظر پزشک توصیه شده است، اما مصرف خودسرانه آن ممکن است بی‌عوارض نباشد. میزان معین این میوه داروی بسیار خوبی برای رفع یبوست است و چون خاصیت مسهلی آن بسیار قوی است، برای کسانی که ورم روده دارند و خانم‌های باردار مناسب نیست.
طرز تهیه روغن هندوانه ابوجهل
۲۰۰ گرم آب هندوانه ابوجهل، ۱۰۰۰ گرم روغن کنجد یا زیتون را با حرارت غیر مستقیم یا با حرارت ملایم می‌جوشانیم تا آب تبخیر شود.
نکاتی در رابطه با مصرف این گیاه
- جهت دندان درد ریشه آن را که در سرکه پخته‌شده باشد مزمزه کنند.
- جهت استفاده خوراکی باید خوب ساییده و پودر گردد و با صمغ عربی یا نشاسته یا کتیرا خورده شود.
- برای درمان صدا در گوش ۱ یا ۲ قطره از روغن این گیاه را در گوش بچکانند.
- برای جلوگیری از ریزش مو حدود نیم گرم از پودر کاملاً سائیده این گیاه همراه کمی ادویه با غذا میل شود.
- برای از بین بردن کک در اتاق برگ تازه هندوانه ابوجهل را می‌پاشند.
- جهت خارش پوست پودر هندوانه ابوجهل را با ماست مخلوط کرده و بمالند.
- کسانی که سکته مغزی کرده‌اند نیم گرم همراه نشاسته با غذا ۴ روز در ماه میل کنند.
- برای بیماری قند نیم گرم همراه نشاسته با غذا ۷ روز در ماه میل کنند.
نکته بسیار مهم درباره مصرف هنداونه ابوجهل
این میوه به دلیل سمی بودن و مسهلی بالا بهتر است در قالب ترشی یا به صورت تازه و خودسرانه مصرف نشود و عطاری ها هم در زمان عرضه آن جانب احتیاط را رعایت کرده و بدون نسخه ای که مربوط به متخصص مربوط باشد، این گیاه را به دست مشتری ندهند.
