شیعه نیوز: خداوند در قرآن کریم در آیات بسیاری به ضرورت توجه به فقرا، مساکین و ایتام اشاره کرده است و در واقع خدا مسلمانان را به توجه به این امور امر کرده است.
این موضوع به اشکال و گونه‌های مختلف در قرآن مطرح و سفارش شده است که یکی از متفاوت‌ترین سفارش‌های خدا به توجه به فقیر و یتیم در سوره ماعون است.
سفارش متفاوت خدا به توجه به فقیر و یتیم
در این سوره خدا به سهل انگاری به توجه به یتیم و فقیر اشاره کرده و می‌فرماید: «آیا کسى که قیامت را انکار مى‌کند دیده‌اى؟، او همان کسى است که یتیم را با خشونت مى‌راند و دیگران را بر اطعام مسکین تشویق نمى‌کند» خداوند در ادامه آدرس دقیق این افراد را می‌دهد که آن‌ها از کفار نیستند بلکه اسلام آورده‌اند، اما ایمان آن‌ها قلبی نیست و اینگونه است که می‌فرماید: «وای بر نمازگذاران»
راهی آسان برای قبول شدن نماز و روزه
سوره «ماعون» از سوره‌های مکی قرآن و درباره «مال کم‌ارزشی» است که انسان نیاز چندانی به آن ندارد و باید به مسکین و یتیم تقدیم کند. درباره فضیلت این سوره در حدیثی از امام باقر (ع) آمده است: «هر کس این سوره را در نماز‌های فریضه و نافله‌اش بخواند، خداوند نماز و روزه او را قبول می‌کند.»
متن و ترجمه
بسم الله الرحمن الرحیم
أَرَأَیْتَ الَّذِى یُکَذِّبُ بالدِّینِ (۱) آیا کسى که قیامت را انکار مى‌کند دیده‌اى؟
فَذَ لِکَ الَّذِى یَدُعُّ الْیَتِیمَ (۲) او همان کسى است که یتیم را با خشونت مى‌راند.
وَ لَا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ (۳) و دیگران را بر اطعام مسکین تشویق نمى‌کند.
فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ (۴) پس واى به حال نمازگزاران.
الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (۵) آنان که از نمازشان غافلند.
الَّذِین هُمْ یُرَآءُونَ (۶) آنان که پیوسته ریا مى‌کنند.
وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ (۷) و از دادن زکات (و وسایل ضرورى زندگى) باز مى‌دارند.
دینداری، تنها اعتراف به وجود خدا نیست/ باید با اعمال صالح و ترک زشتی‌ها همراه باشد
در سال‌های نخست دعوت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم)، گروهی از مردم با شنیدن ندای توحید، ایمان آوردند و خود را مسلمان نامیدند؛ اما برخی از تازه مسلمانان، تغییر چندانی در رفتار خود نمی‌دادند یا در انجام دستورات دینی، کوتاهی می‌کردند. سوره ماعون به این حقیقت مهم اشاره کرده است که دینداری، تنها اعتراف به وجود خدا نیست، بلکه باید با اعمال صالح و ترک زشتی‌ها همراه باشد.
خصوصیات کسانی که در سوره ماعون به آن‌ها اشاره شده است
آیه نخست سوره ماعون، مسلمانانی را که در عمل پیرو مقررات الهی نیستند، نکوهش کرده است و اعلام می‌کند که چنین کسانی اصولاً دین خدا را باور نکرده‌اند. آیات بعد به رفتار‌های نادرست و غیر دینی این گروه به ظاهر مسلمان اشاره می‌کند. اولین رفتار آنان، رعایت نکردن حقوق اقشار ضعیف جامعه است. روحیه آن‌ها چنین است که اگر یتیمی از آنان تقاضای کمک و حمایت کند، با خشونت و تندخویی با او برخورد می‌کنند و به مشکلات و درد و رنج کسانی که در فقر شدید به سر می‌برند و از کسب معیشت عاجزند، توجه ندارند و نه خود به آن‌ها کمک می‌کنند و نه دیگران را برای غذا دادن به این افراد مسکین و درمانده تشویق می‌کنند.
سوره مبارکه ماعون به مسلمانانی می‌پردازد که با ریا‌کاری و دغل دین خدا را تکذیب می‌کنند، آن‌ها به دین نگاهی منفی دارند و نسبت به مسکین و یتیم هم نگاه خوبی ندارند و در اخلاص و خدمت به مردم هم همین گونه هستند. این افراد دین خدا را قلباً را تکذیب می‌کنند، اما در ظاهر نماز می‌خوانند درحالی که در دین اسلام نماز از موضوعاتی مانند رسیدگی به یتیم و خدمت به مردم جدا نیست.
امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: ماعون شامل قرض‌الحسنه و هر کار نیک و در اختیار قرار دادن وسایل خانه و زکات است.
نشانه دیگری از افراد به ظاهر مسلمان
دیگر نشانه رفتاری این افراد به ظاهر مسلمان، رعایت نکردن حق خداست. آنان نسبت به نماز بی‌توجه هستند و در به جا آوردن آن کوتاهی و سهل‌انگاری می‌کنند و نماز را تنها برای جلب نظر مردم و از روی ریا به جا می‌آورند.
برای این افراد مدعی دینداری، تنها خواسته‌ها و نیاز‌های شخصی خودشان مهم است و به درخواست‌های دیگران توجهی ندارند و برای حل مشکلات آن‌ها اقدامی نمی‌کنند؛ از این رو آن‌ها حتی اشیای کم ارزشی مانند نمک یا ظروف بدون استفاده را که به آن نیاز ندارند، از دیگران دریغ می‌کنند.
به ظاهر مسلمانانی که امام صادق (علیه السلام) آن‌ها را مشرک خطاب کرد
اشاره سوره مبارکه ماعون به افرادی است که در واقع دچار ریا شده‌اند و اگر ستایش شوند کار نیکشان را توسعه می‌دهند و اگر ستایش نشوند از آن می‌کاهند. این کار به نوعی شرک است و امام صادق (علیه السلام) درباره اینگونه افراد که کار نیک را برای ستایش مردم انجام می‌دهند می‌فرمایند: «آن‌ها مشرک هستند».
نقطه مقابل ریا، اخلاص است و خداوند در سوره زمر آیه ۳۳ می‌فرماید: «خدا جز خالصان را نمی‌پذیرد» در روایت هم آمده است هر کس چهل روز خود را خالص کند چشمه‌های حکمت از قلب به زبانش جاری می‌شود و این نشانه ایمان کامل است. حضرت زهرا سلام الله علی‌ها می‌فرمایند: هر کس عبادت خالص به درگاه خدا داشته باشد خداوند بهترین مصلحت را برایش نازل می‌کند.
با نگاهی به این سوره مبارکه و شرح آن به چند نکته اساسی می‌رسیم
هر کس به گرسنگان و محرومان بى‌توجه باشد بى‌دین است و کسی که یتیم را از خود می‌راند از خدا رانده می‌شود.
شرط قبولى نماز اخلاص است و در کنار اقامه نماز نباید از توجه به فقیر و یتیم غافل بود.
کار خیر با ریا بی‌ارزش و فرد ریاکار مشرک است.
