با فضیلت و آثار شگفت انگیز سوره روم آشنا شوید

«شیعه نیوز»: سوره روم، سی امین سوره قرآن با 60 آیه است که در مکه بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. این سوره به نام کشور روم است که در آغاز این سوره نیز ازز آن نام برده شده است و از آغاز جنگ آینده روم و ایران خبر میدهد. هر کسی این سوره را تلاوت کند به تعداد هـر مَلکـی کـه در آسمان و زمین بـه تسبیح خـدا مشغول است ده حسنه برای او نوشته می شود. در این بخش از نمناک با ویژگی و فضیلت های آیات سوره روم آشنا می شوید.

شأن نزول و محتوای سوره روم

تمام آیات سوره روم در مکه نازل شده است، بنابراین محتوا و روح سوره های مکی در این سوره جاری است و بیش از همه چیز به موضوع معاد می پردازد. زیرا در دورانی که پیامبر در مکه زندگی می کرد، اعتقادات اصیل اسلامی، توحید و مبارزه با شرک و توجه به معاد آموزش داده می شد و این مطالب نسبت به موضوعات دیگر بیشتر مطرح بود.

مفاهیم سوره روم

بازگشت مجددی به دلائل توحید و نشانه ‏های حق و مسائل مربوط به معاد

پیشگوئی از پیروزی رومیان بر ایرانیان در جنگی که در آینده درگیر می ‏شد، به مناسبت گفتگوئی که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روی داده بود که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد.

سخن از توحید فطری بعد از بیان دلائل آفاقی و انفسی برای شناخت خدا

گوشه‏ ای از طرز فکر و چگونگی حالات افراد بی‏ ایمان، و سپس تهدیدهائی نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهی در رستاخیز

بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بی ایمان و گنهکار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها

اشاره‏ای به مساله مالکیت و حق ذی القربی و نکوهش از رباخواری

بخش مهمی از آیات نشان دهنده عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران برای انسانها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا

فضیلت سوره روم

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در روایتی فرمودند:

هرکس سوره روم را بخواند ده برابر تمامی فرشتگانی که خداوند را در بین زمین و آسمان تسبیح گفته اند حسنه به او داده می شود و هر آنچه که در روز یا شبش از دست داده دوباره به دست می آورد. ( مجمع البیان، ج8، ص42)

علت اینکه حضرت ابراهیم علیه السلام به نام خلیل الله نامیده شد قرائت آیات 18-17 سوره روم است. (مستدرک الوسائل، ج5، ص39)

بدیهی است، کسی که محتوای این سوره را که سراسر درس توحید خدا و دادگاه بزرگ قیامت است، در روح و جان خود جای دهد، و مراقبت پروردگار را در هر لحظه، در خود ببیند و روز جزا و محکمه عدل الهی را مسلم بداند، تقوای الهی، چنان قلبش را پر می کند که شایسته چنین پاداش بزرگی است. (تفسیر نمونه، چاپ 25، ج 16، ص377)

آثار و برکات سوره روم

راه دستیابی به خوبی ها

خواندن سه بار آیات 18-17 سوره روم در عصر و صبح مستحب است.

امام علی علیه السلام فرموده است:

هر کس در عصر سه بار بگوید:

« فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَحِینَ تُصْبِحُونَ وَلَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِیًّا وَحِینَ تُظْهِرُونَ »(سوره روم، آیه 17 و 18)

هیچ خیر و خوبی ای در ان شب از او فوت نمی شود و همه بدی ها و شرور، آن شب از او برداشته می شود و هر کس صبحگاه سه بار این آیات را بخواند نیز چنین بهره ای می برد. (امالی شیخ صدوق، ص674)

این دو آیه شریفه بسیار ارزشمند است که پیامبر صلی الله علیه واله به کسی که این دو آیه را همواره زمزمه می کند وعده بهشت داده است. (مجمع البیان،ج7، ص51)

آیات مشهور سوره روم

آیه عدم خلف وعده خدا

«وَعْدَ اللَّهِ ۖ لَا یخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَٰکنَّ أَکثَرَ النَّاسِ لَا یعْلَمُونَ﴿6﴾»

ترجمه: «خدا وعده اش را خلاف نمی کند، ولی بیشتر مردم نمی دانند.»

در این آیات به مساله خلف وعده نکردن خداوند و نفی کلی آن از خداوند اشاره شده است. علامه طباطبایی ذیل این آیه بر این باور است خلف وعده در موارد اضطراری گاه امری پسندیده است به همین جهت می توان گفت قبح آن ذاتی نیست؛ ولی از آنجایی که هیچ عاملی خدا را مضطر به خلف وعده نمی کند پس خلف وعده در حق خدا همیشه زشت و قبیح است و علاوه بر آن خلف ملازم با کمبود است و خدا کاملی است که کمبود درباره او محال است؛ بنابراین خداوند همیشه به وعده هایش عمل می کند.(طباطبایی، المیزان، 1390ق، ج16، ص156)

آیات تسبیح

«فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَحِینَ تُصْبِحُونَ﴿17﴾وَلَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ ضِ وَ عَشِیا وَ حِینَ تُظْهِرُ ونَ﴿18﴾»

ترجمه: «پس خدا را تسبیح گویید آنگاه که به عصر درمی آیید و آنگاه که به بامداد درمی شوید. و ستایش از آنِ اوست در آسمانها و زمین و شامگاهان و وقتی که به نیمروز می رسید.»

در این آیات بعد از اینکه مباحثی درباره مبدا و معاد و پاداش مومنان و مجازات مشرکان آمد، خداوند به تسبیح، تحمید و تنزیه خود پرداخته است. برخی از مفسران منظور از تسبیح گفتن خدا را در این آیات به اوقات نماز تفسیر کرده(طبرسی، مجمع البیان، 1372ش، ج8، ص468) و برخی آن را بر مطلق تسبیح در همه اوقات منطبق دانسته اند.(طباطبایی، المیزان، 1390ق، ج16، ص160-161؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1371ش، ج16، ص382)

آیه ازدواج

«وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکم مِّنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکنُوا إِلَیهَا وَجَعَلَ بَینَکم مَّوَدَّةً وَرَ حْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِک لَآیاتٍ لِّقَوْمٍ یتَفَکرُ ونَ﴿21﴾»

ترجمه: «و از نشانه های او اینکه از [نوع ] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید، و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری، در این [نعمت ] برای مردمی که می اندیشند قطعاً نشانه هایی است.»

خداوند از نشانه های خود به آفرینش زوج انسان اشاره کرده است که باعث تکامل و آرامش انسان در زندگی می شود و به محبتی و رحمتی که در میان آنان قرار داده نیز اشاره می کند.(طباطبایی، المیزان، 1390ق، ج16، ص166)

آیه فطرت

«فَأَقِمْ وَجْهَک لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَ تَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِک الدِّینُ الْقَیمُ وَلَٰکنَّ أَکثَرَ النَّاسِ لَا یعْلَمُونَ﴿30﴾»

ترجمه: «پس روی خود را با گرایش تمام به حق، به سوی این دین کن، با همان سرشتی که خدا مردم را بر آن سرشته است. آفرینش خدای تغییرپذیر نیست. این است همان دین پایدار، ولی بیشتر مردم نمی دانند.»

آیه 30 سوره روم مشهور به آیه فطرت است که به سرشت الهی و نوع آفرینش انسان ها پرداخته است و گرایش انسان به خدا و دین را فطری و برخاسته از درون آن می داند.(علامه طباطبایی مراد از دین در این آیه را دین اسلام می داند. (طباطبایی، المیزان، 1390ق، ج16، ص178)

آیات الاحکام
آیه 39 سوره روم را جزو آیات الاحکام دانسته اند:

«وَمَا آتَیتُم مِّن رِّ بًا لِّیرْ بُوَ فِی أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا یرْ بُو عِندَ اللَّهِ ۖ وَمَا آتَیتُم مِّن زَکاةٍ تُرِ یدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَٰئِک هُمُ الْمُضْعِفُونَ﴿39﴾»

ترجمه: «و آنچه [به قصد] ربا می دهید تا در اموال مردم سود و افزایش بردارد، نزد خدا فزونی نمی گیرد؛ و[لی ] آنچه را از زکات -در حالی که خشنودی خدا را خواستارید- دادید، پس آنان همان فزونی یافتگانند [و مضاعف می شود].»

گروهی از مفسران مراد از ربا در اینجا را همان ربای حرام دانسته اند و گروهی دیگر می گویند ربای حلال است که دیگران به قصد هدیه به افراد ثروتمند می دهند تا از طرف آنان بیشتر پس بگیرند.

محمدجواد مغنیه در تفسیر الکاشف بر این باور است که این آیه را بر هر دو معنا حمل کنیم و مقصود آن است که هیچکدام از این دو تن یعنی خورنده ربای حرام و هدیه کننده به قصد سود در پیشگاه خدا پاداش ندارد جز اینکه اولی مجازات دارد و دومی نه پاداش دارد و نه مجازات. در مقابل کسانی که به خاطر خدا انفاق می کنند خداوند به دارایی های آنان در دنیا و پاداش آخرت آنان می افزاید. (مغنیه، الکاشف، 1424ق، ج6، ص145)

آیات سفر (9 و 42)

«أَوَلَمْ یسِیرُ وا فِی الْأَرْ ضِ فَینظُرُ وا کیفَ کانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ ۚ کانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُ وا الْأَرْ ضَ وَعَمَرُ وهَا أَکثَرَ مِمَّا عَمَرُ وهَا وَجَاءَتْهُمْ رُ سُلُهُم بِالْبَینَاتِ ۖ فَمَا کانَ اللَّهُ لِیظْلِمَهُمْ وَلَٰکن کانُوا أَنفُسَهُمْ یظْلِمُونَ﴿9﴾قُلْ سِیرُ وا فِی الْأَرْ ضِ فَانظُرُ وا کیفَ کانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِن قَبْلُ ۚ کانَ أَکثَرُ هُم مُّشْرِ کینَ﴿42﴾»

ترجمه: «آیا در زمین نگردیده اند تا ببینند فرجام کسانی که پیش از آنان بودند، چگونه بوده است؟ آنها بس نیرومندتر از ایشان بودند، و زمین را زیر و رو کردند و بیش از آنچه آنها آبادش کردند آن را آباد ساختند، و پیامبرانشان دلایل آشکار برایشان آوردند. بنابراین خدا بر آن نبود که بر ایشان ستم کند، لیکن خودشان بر خود ستم می کردند./ بگو:در زمین بگردید و بنگرید فرجام کسانی که پیشتر بوده [و] بیشترشان مشرک بودند چگونه بوده است.»

در این آیات لزوم سیر و سفر در میان آثار گذشتگان و عبرت آموزی از عاقبت آنان را به مسلمانان تذکر داده است.( طباطبایی، المیزان،1390ق، ج16، ص197)

آیه 60

«فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ۖ وَلَا یسْتَخِفَّنَّک الَّذِینَ لَا یوقِنُونَ﴿60﴾»

ترجمه: «پس صبر کن که وعده خدا حق است، و زنهار تا کسانی که یقین ندارند، تو را به سبکسری وا ندارند.»

دعوت به صبر بر مصائب به امید تحقق وعده الهی و عدم خروج از صراط مستقیم به خاطر عدم ایمان دیگران پیام اصلی این آیه قلمداد شده است.(طباطبایی، المیزان، 1390ق، ج16، ص207)

ثواب قرائت سوره روم در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان

امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند:

هر کس سوره های عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان قرائت نماید به خدا قسم او از اهل بهشت است و پس از گفتن این جمله فرمودند:اینکه قسم یاد کردم هر کس در این شب این سوره ها را بخواند اهل بهشت است هیچ استثنایی نمی کنم و نمی ترسم که خداوند به خاطر سوگند و عدم استثنای در ان برای من گناهی بنویسد. زیرا مطمئن هستم که این دو سوره نزد خداوند جایگاهی بزرگ دارد. ( ثواب الاعمال، ص109 )