آیا ایرانیان توسط عمر مسلمان شده اند؟

شیعه نیوز: شنیده ام که عمر با حمله ای که در زمان یزدگرد سوم به ایران کرد، سبب شد تا ایرانی ها و بالطبع هم اکنون ما مسلمان باشیم! آیا این مطلب درست است ؟ و اگر این قضیه صحیح باشد، می توان گفت عمر سبب مسلمانی ما است؟

پاسخ اجمالی

اگر مقصود مسلمان شدن همه ایرانیان در زمان حکومت عمر باشد، این احتمال پذیرفته نیست؛ زیرا قبل از فتح ایران از سوی اعراب و مسلمانان، عده‏ای از ایرانیان در کشورهای دیگر وجود داشته و آنها در بدو ظهور اسلام مسلمان شده‏اند. و اگر مقصود این باشد که برخی از ایرانیان در زمان حکومت عمر به سبب نفوذ اسلام در ایران و رفتار مسلمانان، مسلمان شده‏اند. این نگرش قابل قبول است؛ زیرا برخی از ایرانیان در زمان حکومت عمر بعد از جنگ‏های متعدد و پیروزی اعراب مسلمان بر ایران، مسلمان شدند.

پاسخ تفصیلی

در باره مقصود از مسلمان شدن ایرانیان توسط عمر، دو احتمال وجود دارد:

الف. همه ایرانیان در زمان حکومت عمر مسلمان شده و عمر در مسلمان شدن آنان نقش عمده داشته است؛ این احتمال پذیرفتنی نیست؛ زیرا قبل از فتح ایران توسط اعراب و مسلمانان، عده‏ای از ایرانیان در کشورهای دیگر وجود داشته و آنها در بدو ظهور اسلام مسلمان شده‏اند. شهید مطهری در این باره می نویسد: "علاقه ایرانیان به دین مقدس اسلام از همان آغاز ظهور دین مقدس شروع شد. قبل از آن که شریعت مقدس اسلام توسط مجاهدان مسلمان به این سرزمین بیاید، ایرانیان مقیم یمن به آیین اسلام گرویدند و با میل و رغبت به احکام قرآن تسلیم شدند و از جان و دل در ترویج شریعت کوشش نمودند و حتی در اسلام و مبارزه با مخالفان نبی اکرم (ص) جان سپردند". [1] نیز در زمان حیات پیغمبر اکرم (ص)، در اثر تبلیغات اسلامی عده زیادی از مردم بحرین که در آن روز محل سکونت ایرانیان مجوس و غیر مجوس بود، به این آیین آسمانی در آمدند و حتی حاکم آن جا که از طرف پادشاه ایران تعیین شده بود، مسلمان شد. اولین اسلام آوردن گروهی ایرانیان، در یمن و بحرین بوده است. البته اگر از نظر فردی در نظر بگیریم، شاید اولین مسلمان ایرانی سلمان فارسی است و چنان که می دانیم اسلام این ایرانی جلیل القدر آن قدر بالا گرفت که به شرف "سلمان منا اهل البیت"، [2] نایل شد.

ب. احتمال دوم آن است که برخی از ایرانیان در زمان حکومت عمر به سبب نفوذ اسلام در ایران و رفتار مسلمانان، مسلمان شده ‏باشند. این نگرش قابل قبول است؛ زیرا برخی از ایرانیان در زمان حکومت عمر بعد از جنگ‏های متعدد و پیروزی اعراب مسلمان بر ایران، مسلمان شدند. یکی از آثار مهم پیروزی مسلمانان نفوذ گسترش اسلام در ایران بود. هر گاه کشوری در جنگ پیروز گردد، فرهنگ و سنت و باورهای دینی و سیاسی فاتحان بر کشور مغلوب اثر می گذارد. بعد از فتح ایران برخی از مسلمانان رفتار معقول و منطقی با ایرانیان داشتند و برخی ایرانیان تحت تأثیر قرار گرفتند. رفتار مسلمانان و جاذبه‏های اسلامی از یک سو و زمینه‏های پذیرش اسلام توسط ایرانیان از جانب دیگر موجب شد که برخی از ایرانیان اسلام بیاورند. زمینه‏های پذیرش اسلام از سوی ایرانیان و علاقه آنها به دین مقدس اسلام و خدمات آنها نسبت به اسلام، موجب شد که برخی از معصومان (ع) از ایرانیان ستایش نمایند. براین ‏اساس باید گفت: مسلمان شدن ایرانیان مربوط به عمر و سیاست‏های او نبوده، بلکه نفوذ اسلام و رفتار مسلمانان موجب شد که شجره طیبه اسلام در این سرزمین بارور شود و این اعتقاد که ایرانیان با اجبار و اکراه عمر مسلمان شده‏اند، پذیرفته نیست.

برای آگاهی بیشتر در باره این موضوع تاریخی، رجوع کنید به نمایه: فتح ایران و آزادی در انتخاب دین، سؤال 2433 (سایت: 2553) .

[1] . مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایرانیان، ص 19.

[2] . علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج 65، ص 55، ح 30.