احكام تلقيح مصنوعي ازديدگاه رهبر انقلاب

به گزارش «شيعه نيوز» ، متن پرسش‌ها و پاسخ‌هاي مطرح شده در استفتاء از رهبر انقلاب كه در مجلدي از سوي دانشگاه علوم پزشكي تهران منتشر شده است به اين شرح است:

* آيا لقاح آزمايشگاهي در صورتي كه اسپرم و تخمك از زن و شوهر شرعي باشد جايز است؟ و بر فرض جواز، آيا جايز است اين كار توسط پزشكان اجنبي صورت بگيرد؟
ج: عمل مذكور في‌نفسه اشكال ندارد، ولي واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.

* آيا فرزندي كه از اين طريق به دنيا مي‌آيد ملحق به زن و شوهري است كه صاحب اسپرم و تخمك هستند؟
ج: كودكي كه از اين طريق متولد مي‌شود، ملحق به زن و شوهري است كه صاحب اسپرم و تخملك هستند.

*بر فرض كه عمل مذكور في‌نفسه جايز نباشد، آيا موردي كه نجات زندگي زناشويي متوقف بر آن شد از حكم عدم جواز استثناء مي‌شود؟
ج: گفته شد كه عمل مذكور في‌نفسه جايز است.

* گاهي بعضي از زوج‌ها به علت عدم تخمك‌گذاري در زن كه وجود آن براي عمل لقاح ضروري است، مجبور به جدايي شده يا به علت عدم امكان درمان بيماري و بچه‌دار نشدن، با مشكلات زناشويي و روحي مواجه مي‌شوند، آيا در اين صورت جايز است كه به روش علمي از تخمك‌گذاري زن ديگري براي انجام عمل لقاح با نطفه شوهر در خارج از رحم استفاده شود و سپس نطفه لقاح يافته به رحم آن زن منتقل شود؟

ج) عمل مذكور هر چند في‌نفسه اشكال دارد، ولي كودكي كه از اين طريق متولد مي‌شود ملحق به صاحب نطفه و تخمك بوده و الحاق آن به زني كه صاحب رحم است، مشكل است. لذا بايد نسبت به احكام شرعي مربوط به نسبت احتياط رعايت شود.

* اگر نطفه از شوهر گرفته شود و بعد از وفات او با تخمك همسرش لقاح شده و سپس به رحم او منتقل شود، اولاً آيا اين عمل شرعا جايز است؟ ثانيا آيا كودكي كه متولد مي‌شود فرزند آن مرد است و از نظر شرعي به او ملحق مي‌شود؟ و ثالثاً آيا فرزندي كه به دنيا مي‌آيد از صاحب نطفه ارث مي‌برد؟

ج: عمل مذكور في‌نفسه اشكال ندارد و كودك به صاحب تخمك و رحم ملحق مي‌شود و الحاق آن به صاحب نطفه هم بعيد نيست، ولي از او ارث نمي‌برد.

* آيا تلقيح مردي نامحرم به همسر مردي كه بچه‌دار نمي‌شود، از طريق قراردادن نطفه در رحم او جايز است؟
ج: تلقيح زن از طريق نطفه مرد اجنبي في‌نفسه اشكال ندارد، ولي بايد از مقدمات حرام از قبيل نگاه و لمس حرام و غير آنها اجتناب شود و به هر حال در صورتي كه با اين روش كودكي به دنيا بيايد، ملحق به شوهر آن زن نمي‌شود؛ بلكه ملحق به صاحب نطفه و به زني است كه صاحب رحم و تخمك است.

* اگر زن شوهرداري به علت يائسگي يا غير آن تخمك گذاري نكند، آيا جايز است تخمكي از زن دوم شوهرش، بعد از تلقيح با نطفه شوهر به رحم او منتقل شود؟ و آيا در اين مورد تفاوتي هست بين اينكه او يا زن دوم، همسر دائم باشند يا موقت؟
ج: اصل عمل مذكور شرعاً مانعي ندارد و در اين حكم، فرقي نيست بين اينكه نكاح آنان دائم باشد يا منقطع يا يكي دائم باشد و يكي منقطع

* در اين صورت كداميك از دو زن مادر كودك خواهند بود؟ صاحب تخمك يا صاحب رحم؟
ج: كودك ملحق به صاحب اسپرم و تخمك است و الحاق او به صاحب رحم هم، مشكل است بنابر اين بايد در ترتيب آثار نسبت، نسبت به وي احتياط مراعات شود.

* آيا اين عمل در صورتي كه نياز به تخمك همسر ديگر به خاطر ضعف تخمك زن صاحب رحم باشد، به حدي كه در صورت لقاح نطفه شوهر با آن، خوف اين وجود داشته باشد كه كودك معيوب متولد شود، نيز جايز است؟
ج) اين كار في نفسه جايز است.

*آيا در صورتهاي زير تلقيح زن با نطفه شوهرش كه از دنيا رفته جايز است؟
الف) بعد از وفات شوهر، ولي قبل از انقضاي عده
ب) بعد از وفات او و بعد از انقضاي عده
ج) اگر آن زن بعد از فوت شوهرش با مرد ديگري ازدواج نمايد، آيا جايز است خود را با نطفه شوهر اولش تلقيح كند؟ و آيا در صورت فوت شوهر دوم، جايز است خود را با نطفه شوهر اولش بارور كند؟

ج: اين عمل في‌نفسه اشكال ندارد و فرقي نمي‌كند كه قبل از انقضاي عده باشد يا بعد از آن و همچنين فرقي نيست بين اينكه ازدواج كرده باشد يا خير، و در صورت ازدواج هم فرقي نمي‌كند كه لقاح با نطفه شوهر اولش بعد از وفات شوهر دومش باشد ياد در حال حيات او، ولي اگر شوهر دوم او زنده باشد بايد اين كار با اجازه و اذن او صورت بگيرد.

* امروزه مي‌توان تخمك‌هايي را كه در خارج از رحم بارور شده‌اند در مكان‌هاي مخصوصي به طور زنده نگهداري كرد و در صورت نياز آنها را در رحم صاحب تخمك قرار داد، اين كار جايز است؟

ج) اين عمل في نفسه اشكال ندارد.

*نگهداري اسپرم غير شوهر - اعم از محارم زن يا غير محرم با زن - در بانك اسپرم يا محل نگهداري دراز مدت اسپرم مرد و استفاده از آن در مواقع لزوم براي زن، چه حكمي دارد؟

ج: تلقيح زن از طريق نطفه مرد نامحرم في‌نفسه اشكال ندارد، ولي بايد از مقدمات حرام از قبيل نگاه و لمس حرام و غير آنها اجتناب شود و به هر حال در صورتي كه با اين روش كودكي به دنيا بيايد، ملحق به شوهر آن زن نمي‌شود، بلكه ملحق به صاحب نطفه و به زني است كه صاحب رحم و تخمك است.

تخمك‌هاي باقي مانده در آزمايشگاه

* بعد از انتقال تخم لقاح يافته، تعدادي از آنها در آزمايشگاه باقي مي‌ماند. حكم استفاده از آنها براي زن و شوهر نازاي ديگر يا دور ريختن يا كارهاي آزمايشگاهي مانند مطالعات ژنتيك بر روي آنها چيست؟
ج: اشكال ندارد.

روش‌هاي برداشت تخمك از زن
* از آنجايي كه در انجام لقاح آزمايشگاهي، جهت آبستني مصنوعي، گرفتن اسپرم(نطفه) از شوهر و نيز برداشت تخمك از تخمدان زن ضرورت دارد، نظر مبارك حضرت عالي در موارد ذيل چيست؟
1ـ برداشت تخمك از تخمكدان با هدايت سونوگرافي(دستگاه تصويربرداري با كمك امواج ماوراء صوت) از طريق مهبل (واژن) زن كه اين كار توسط متخصص زنان و در اتاق عمل، تحت شرايط كاملاً استريل(بهداشتي) و با ضرورت نگاه به عورت زن انجام مي‌پذيرد.
2ـ برداشت تخمك با هدايت سونوگرافي، ولي از طريق لاپاراسكوپي(يعني بازكردن شكاف كوچك در جدار شكم) كه مستلزم نگاه به عورت زن نيست.
شايان ذكر است در سالهاي اخير به خاطر پرخطر و پرهزينه بودن از اين روش استفاده نمي‌شود.
ج: در تمام موارد عمل مذكور في‌نفسه اشكال ندارد، ولي واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.

استفاده از تخمك زن اجنبي با وجود تخمك ضعيف زوجه براي باروري

* تخمك‌هاي زني ضعيف است و لذا فرزندان ناقص الخلقه‌اي به دنيا مي‌آورد. آيا جايز است تخمك زن دومي را در آزمايشگاه با اسپرم شوهر زن اول لقاح دهند و سپس جنين را به رحم زن اول منتقل نمود؟
ج: في نفسه منعي ندارد.