شیعه نیوز: فصل بارش، رطوبت و گرمای آن از ماه نوامبر تا آوریل است و فصل خنک و معتدل آن از ماه می‌تا اکتبر می‌باشد. این آب و هوا موجب شده است تا گونه‌های مختلف و ناشناخته گیاهی و جانوری در آن شکل بگیرد. اما شرایط اقلیمی در تمامی قسمت‌های جزیره یکسان نیست. گیاه نخل ماداگاسکار در دشتی رشد می‌کند که رشته کوهی آن را از اقلیم پر بارش و مرطوب جزیره جدا می‌کند. در این دشت، رطوبت و بارش کم است و هوا در آن گرمتر از مناطق ساحلی است.
نخل ماداگاسکار نه یک نخل است و نه یک گونه از کاکتوس! همان‌گونه که اشاره شد، این گیاه از خانواده Apocynaceae است. نخل ماداگاسکار یکی از صد گونه‌ای است که امروزه تنها در جزیره ماداگاسکار وجود دارد. به لطف زلزله بزرگ ۶۵ میلیون سال پیش، جزیره ماداگاسکار از هند جدا می‌شود و گونه‌های گیاهی و حیوانی جدیدی را در خود شکل می‌دهد.
امروزه یکی از منحصر به فردترین پارک‌های گیاه شناسی و حیات وحش در آن جا قرار دارد که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. گیاه نخل ماداگاسکار دارای ساقه گوشتی به رنگ خاکستری و نقره‌ای است که سرتاسرِ بدنه ساقه را تیغ‌هایی پوشانده است. این تیغ‌ها علاوه بر حفاظت از گیاه در برابر عوامل خارجی، به حفظ و انتقال رطوبت به ریشه کمک می‌کنند.
برگ‌های گیاه باریک و چرمی است که فقط در قسمت انتهایی گیاه وجود دارد. بدنه تیغدار و برگ‌های چتری انتهایی در گیاه، دو ویژگی است که باعث شده برخی افراد به اشتباه آن را در گروه کاکتوس یا نخل‌ها قرار دهند. ریشه‌های گیاه به دلیل شرایط اقلیمی کم بارش، معمولا عمودی رشد می‌کند تا رطوبت و آب را از سطح‌های زیرین زمین به گیاه برساند. نخل ماداگاسکار در فصول گرم سال گل‌های معطر و سفید رنگ می‌دهد که پس از آن به میوه‌هایی جهت تکثیر و ازدیاد گیاه تبدیل می‌شوند. این گیاه در فضای آپارتمان به ندرت گل می‌دهد.
نخل ماداگاسکار جز معدود گیاهانی است که علاوه بر برگ‌های گیاه، از طریق ساقه نیز عمل فتوسنتز را انجام می‌دهد. گیاه نخل ماداگاسکار از جمله گیاهان مقاوم است که نگهداری از آن بسیار آسان می‌باشد. با شناخت این گیاه زیبا می‌توان در نگهداری و پرورش آن موفق بود. این گیاه در صورت مهیا بودن شرایط مساعد زیستی، سالانه تا ۳۰ سانتی‌متر رشد می‌کند. در زیست بوم این گیاه، نخل ماداگاسکار‌هایی وجود دارند که به اندازه یک درخت انجیر پنج ساله رشد کرده‌اند.
انواع نخل ماداگاسکار: دو گونه معروف به نام‌های Pachypodium lamerei و pachypodiom geayi وجود دارد. شکل تنه تیغدار گیاه، همانند هم است و تنها تفاوت آن‌ها رنگ و مدل برگ‌ها است. این دو گونه به دلیل زیبایی ظاهری و پرورش آسان، امروزه در اکثر نقاط جهان شناخته شده هستند.
خاک: گیاه نخل ماداگاسکار بومی دشت‌های پست با خاک حاصلخیز و غنی از مواد غذایی است. این گیاه خاک‌های شنی یا ماسه دانه درشت همراه با کودبرگ پوسیده جنگلی را می‌پسندد. حتما برای کاشت نخل ماداگاسکار از گلدان سفالی و خاک زهکش استفاده کنید. خاک‌های بسیار سبک برای کاشت مناسب نخواهند بود. ۵۰ درصد مخلوط ماسه دانه درشت و دانه ریز، ۳۰ درصد خاک برگ جنگلی، پنج درصد کود پوسیده دامی، ۵ درصد خاکستر چوب و ده درصد کوکوپیت، برای کاشت نخل ماداگاسکار عالی است. از وجود سوراخ خروج آب از ته گلدان مطمئن شوید. گلدان را مناسب با اندازه گیاه انتخاب کنید.
آبیاری: با توجه به ساختار شاخه یا تنه گوشتی گیاه نخل ماداگاسکار و ذخیره آب در بافت‌های آن، نیاز به آبیاری آن بسیار محدود است. آبیاری زیاد و خاک همیشه خیس، موجب پوسیدگی ریشه، ساقه و ریزش برگ‌های آن می‌شود. هیچ وقت گفتن یک زمان مشخص برای آبیاری صحیح نیست. چرا که خشکی خاک به دما، نور و رطوبت محیط بستگی دارد. در صورت وجود شرایط مساعد زیستی گیاه، هر ۷ روز خاک گلدان باید خشک شود. اما اجازه دهید خاک سطحی گلدان کاملا خشک شود و سپس اقدام به آبیاری کنید. آب مناسب برای آبیاری گیاه باید عاری از مواد اضافی و مضر باشد. توصیه می‌شود از آب جوشیده سرد شده برای آبیاری استفاده کنید.
نور مناسب: هر چه نور بیشتر باشد بهتر است. نور فیلتر شده پشت پنجره‌های جنوبی برای نگهداری از گیاه نخل ماداگاسکار مناسب است. این گیاه در طول روز حداقل به چهار ساعت نور مستقیم یا غیر مستقیم (فیلترشده) نیاز دارد. پس اگر منزل شما نور کافی را از طریق پنجره‌ها دریافت نمی‌کند بهتر است از خریدن این گیاه صرفه نظر کنید. البته می‌توان از لامپ‌های مخصوص رشد گیاه برای آپارتمان‌های تاریک نیز استفاده کرد.
دما: هر چه هوا گرمتر باشد بهتر است. گیاه نخل ماداگاسکار دمای ۱۸ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد را به راحتی تحمل می‌کند. اما با کاهش دما برگ‌های آن به سرعت می‌ریزد و به خواب می‌رود. توجه داشته باشید که آفتاب سوزانِ بی‌رطوبت برگ‌های گیاه را می‌سوزاند. در شهر‌های جنوبی کشورمان می‌توان گیاه نخل ماداگاسکار را در طول فصل بهار و تابستان در حیاط خانه و زیر نور نیم سایه نگهداری کرد. تابستان‌های گرم و مرطوب در شهر‌های جنوبی ایران برای رشد سریع‌تر این گیاه مناسب است. اما با اولین باد سرد پاییزی گیاه شروع به ریزش برگ و توقف رشد می‌کند. در این صورت گیاه باید به محیط پر نور درون منزل انتقال یابد.
رطوبت: این گیاه نسبت به میزان رطوبت محیط حساس نیست. اما غبارپاشی روزانه در طول فصول رشد گیاه به رشد سریع‌تر، دفع آفات و پاکیزگی برگ‌ها برای فتوسنتز بهتر، کمک می‌کند. غبارپاشی باید زمانی که نور بر روی گیاه نتابیده است، انجام شود. در غیر این صورت قطرات آب مانند ذره‌بین سطح برگ‌ها را می‌سوزاند. بهتر است از آب جوشیده سرد شده و هم دمای محیط برای این کار استفاده کنید. از دستگار بخار سرد، برای افزایش رطوبت هوای محیط نیز می‌توان کمک گرفت.
نکته: گیاه نخل ماداگاسکار در هوای ساکن عملکرد خوبی نخواهد داشت. هوای محیط باید تهویه داشته باشد. با باز کردن پنجره‌ها یا روشن نمودن دستگاه تهویه می‌توان هوای تازه‌ای وارد خانه کرد.
نکته: نخل ماداگاسکار در محیط داخل منزل به ندرت گل می‌دهد. در صورت نگهداری از این گیاه زیبا در حیاط، اواخر بهار یا اوایل تابستان گل‌های سفید رنگ آن ظاهر خواهند شد. نگهداری از این گیاه در حیاط مستلزم گرمای هوا و رطوبت بالا است.
تکثیر گیاه نخل ماداگاسکار
تکثیر گیاه نخل ماداگاسکار به سه روش کاشت بذر، قلمه زدن و کاشت پاجوش انجام می‌شود.
۱. تکثیر با استفاده از بذر: روش کاشت نخل ماداگاسکار از طریق بذر نیاز به تجربه زیاد و امکانات اساسی است. این روش از تکثیر را به افراد مبتدی پیشنهاد نمی‌کنیم. اما در صورت کسب تجربه، می‌توانید بذر‌ها را از طریق فروشگاه‌های مجاز اینترنتی یا گلخانه‌های مجهز خریداری کنید. بذر‌ها را به مدت سه روز درون یخچال قرار دهید.
سپس آن‌ها را درون یک لیوان با آب ولرم به مدت ۴۸ ساعت بگذارید تا خیس بخورد. در این مدت جهت جلوگیری از گندیدگی آب، سه مرتبه آب را تعویض کنید. پس از آن بذر‌ها را در بستر خاک مخصوص کاکتوس که با محلول قارچ کش ضد عفونی شده است، به صورت عمودی قرار دهید. قسمت نوک تیز بذر‌ها باید نزدیک به سطح خاک بستر باشند. پس از آن یک لایه نازک خاک پیت ماس را روی بذر‌ها بریزید. فاصله هر بذر از هم باید حدود ۳ تا ۵ سانتی‌متر باشد. روی بستر را با آبپاش (حاوی آب مقطر یا جوشیده سرد شده) مرطوب کنید.
سپس بستر کشت را با نایلون شفاف کاملا بپوشانید تا جریان هوا به داخل نفوذ نکند. بستر کشت را در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد و با نور غیر مستقیم قرار دهید. هر چند روز یک مرتبه از رطوبت خاک مطمئن شوید. اگر سطح خاک دچار قارچ زدگی شده است با محلول کاربندازیوم بستر را آبپاشی کنید. عمل جوانه‌زنی ممکن است از ده روز تا ۶ ماه طول بکشد. به این نکته توجه کنید که پس از جوانه‌زنی، نایلون را به یک‌باره بر ندارید، هر سه روز یک مرتبه نایلون را کنار بزنید تا گیاه جوان هوای آزاد را تجربه کند. در این مدت مراقب قارچ‌های سطح خاک باشید. با رشد گیاه نخل ماداگاسکار می‌توان نایلون را برداشت.
۲. تکثیر به روش قلمه زدن: این شیوه تکثیر مربوط به گیاهان مسن و بلند یا گیاهان دارای شاخه‌های منشعب است. برای قلمه زنی، ساقه‌های قوی و سالم را از گیاه مادر به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر جدا کنید. برگ‌های پایین قلمه را جز دو برگ انتهایی، جدا کنید. قلمه جدا شده را بین یک روزنامه، در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد و در سایه برای ۴ تا ۶ روز قرار دهید تا محل جدا شدن آن کاملا خشک شود. بستر کاشت را با ترکیب شن و ماسه، خاک برگ یا خاک مخصوص کاکتوس مهیا کنید.
برای ریشه‌دار شدن زودتر قلمه می‌توان از هورمون ریشه زا استفاده کرد. بعد از کاشت قلمه در بستر کشت، به مدت ۷ روز به گیاه آب ندهید و اجازه دهید با همان رطوبت اصلی خاک باقی بماند. اما در همان ابتدا سطح گلدان را با پلاستیک شفاف بپوشانید. روی پلاستیک را جهت تهویه هوا سوراخ کنید. بعد از ۷ روز سطح خاک را کمی با آبپاش مرطوب کنید. برای مرطوب کردن خاک، از آب جوشیده سرد شده استفاده کنید. معمولا بعد از یک تا دو ماه قلمه‌ها ریشه‌دار خواهند شد.
۳. تکثیر با استفاده از پاجوش: یکی از موثرترین و آسان‌ترین شیوه‌های تکثیر گیاه نخل ماداگاسکار، تکثیر با پاجوش است. این گیاهان با افزایش سن، در طول عمر سه تا پنج پاجوش در کنار ریشه‌هایشان می‌روید. با جدا کردن پاجوش‌ها در هنگام تعویض گلدان، می‌توان گیاهان جدیدی را خلق کرد. برای کاشت پاجوش‌ها، مانند قلمه، باید به مدت ۴ تا ۶ روز پاجوش را در بین روزنامه و در محیط سایه و خنک قرار داد تا قسمت جدا شدن آن خشک و پینه ببندد. برای کاشت از خاک نیمه سبک، زهکش و مخصوص استفاده کنید. همان ترکیب خاک ذکر شده برای کاشت مناسب است. برای ریشه‌دار شدن پاجوش، خاک را کمی مرطوب تا خشک نگه دارید. آبیاری زیاد برابر با له شدگی ساقه است. برای حفظ رطوبت خاک می‌توان با نایلون شفاف روی خاک را پوشاند. پاجوش‌ها را در محیط گرم با نور فیلتر شده ملایم قرار دهید. پس از ریشه‌زنی، پوشش روی خاک را بردارید.
آفات، مشکلات و بیماری‌های گیاه نخل ماداگاسکار
آفت‌هایی که موجب تخریب گیاه نخل ماداگاسکار می‌شود: برخی حشرات و آفات از جمله: شته‌ها، کنه تارعنکبوتی و شپشک‌ها به خصوص شپشک آرد آلود، این گیاه را مورد حمله قرار می‌دهند. تمامی این آفت‌ها مکنده بوده و از شیره گیاه برای تغذیه استفاده می‌کنند. برای از بین بردن این آفات از حشره‌کش‌های مخصوص (مانند: ایمیدا کلوپراید، یک تا دو سی‌سی در یک لیتر آب) استفاده کنید. سه تا پنج بار استفاده در سه هفته به صورت مکرر موجب رفع این مشکلات خواهد شد. آفت‌زدگی بیشتر به دلیل نداشتن تهویه مناسب هوای محیط است.
علت تیره شدن و سیاهی نوک برگ در گیاه: احتمالا به علت سرما و یا خشکی هوا باشد. اگر برگ‌های جدید سیاه می‌شوند، به علت نور کم است. گیاه را در مکانی با نور زیاد، هوای گرم و دارای تهویه قرار دهید. گاهی این مشکل به دلیل قارچ زدگی است. گیاه را با اسپری قارچ کش مدتی اسپری کنید. سعی کنید گیاه را در تابستان، هنگام عصر در بالکن یا حیاط قرار دهید.
علت خشک شدن و افتادن برگ‌های گیاه: خشک شدن برگ‌های نخل ماداگاسکار و افتادن پیاپی، به دلیل خشکی زیاد یا آب کم است. هر زمان سطح خاک کاملا خشک شد، اقدام به آبیاری کنید.
زرد شدن برگ‌ها: جابه‌جایی، آبیاری زیاد، خاک فشرده و هوای سرد علت این عارضه است. البته بیماری‌های قارچی ممکن است باعث زرد شدن برگ‌ها شود. زرد شدن و ریزش تعدادی از برگ‌ها در فصل پاییز و زمستان عادی است. در فصول سرد سال گیاه را به محیط پر نور و گرم منزل انتقال دهید.
نرمی یا سیاه شدن تنه نخل ماداگاسکار: دلیل آن پوسیدگی ساقه و ریشه بر اثر آبیاری زیاد، سرمای هوا و محیط تاریک است. برخی مواقع خاک سطحی خشک است، اما خاک کف گلدان حالت باتلاقی دارد. از باز بودن سوراخ تخلیه آب اضافی در ته گلدان مطمئن شوید.
علت رشد نکردن گیاه نخل ماداگاسکار: کوددهی نامناسب، خاک نامناسب، نور کم، هوای بسته، آبیاری نامنظم، هوای سرد و کوچک بودن گلدان از مهمترین علت‌های عدم رشد نخل ماداگاسکار است.
منبع: فرادید
