به گزارش «شیعه نیوز»، یک روانشناس کشورمان با اشاره به نتایج پژوهش‌های گسترده جهانی درباره تأثیر مشارکت در کار خیر جمعی، گفت: کمک مؤمنانه و تعاون در کار خیر نه تنها موجب کاهش بیماری‌های مزمن جسمی و روانی می‌شود، بلکه با تأثیر بر مغز، شادی را در وجود انسان ایجاد می‌کند.
به راستی چرا در اسلام تا این حد تعاون در کار خیر تأکید شده است؟ به مناسبت ۱۳ شهریورماه، روز تعاون، این پرسش را با بهروز نظری، روانشناس و مدیر مرکز مشاوره جهاددانشگاهی «جهت»، مطرح و سؤال کردیم که تأثیر همکاری در انجام امور خیر یا همان همدلی مؤمنانه بر سلامت روان انسان‌ها چگونه است
وی در پاسخ به این پرسش گفت: قرآن و منابع دینی به کار نیک جمعی تأکید دارند؛ «تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ؛ و در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد و در گناه و تعدى دستيار هم نشويد»(مائده/۲). اما با وجود این تأکید دینی، کار جمعی در فرهنگ ما ضعیف است. در کارهای جمعی نیز سلب مسئولیت فردی وجود دارد و از مسئولان گرفته تا اعضای خانواده‌ها مسئولیت اشتباه را نمی‌‌پذیرند.
این روانشناس کشورمان با تأکید بر اینکه فرهنگ کار جمعی از مدارس تا دانشگاه‌ها باید اصلاح شود، اظهار کرد: اکنون در ایام عزاداری اباعبدالله (ع) هستیم. مردم کمک مؤمنانه می‌کنند؛ این امر بسیار ارزشمند است، اما باید این فرهنگ و نگاه در طول سال و به همه بخش‌ها تسری پیدا کند و تربیت دینی باید در دانشگاه‌ها، مدارس و خانواده‌ها گسترده شود.
راه رفع اختلالهای شخصیتی
وی با اشاره به اینکه اختلالهای شخصیت از جمله پارانوئید، اسکیزوتایپال و اختلالهای ضد اجتماعی نشان می‌دهد که افراد دچار این اختلال نیازمند تعامل و زندگی با مردم هستند، گفت: در حالی که در اسلام همیشه از ضمیر جمع استفاده و بیان می‌شود که تو را می‌پرستیم؛ نه اینکه تو را می‌پرستم. از تو استعانت می‌جوییم و گفته نمی‌شود که استعانت می‌جویم و ... که همه این‌ها آموزش نگاه جمعی به همه امور است و می‌خواهد که مسلمانان نگاه جمعی داشته باشند.
این روانشناس کشورمان با اشاره به آیه ۲۰۰ سوره آل عمران که می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد صبر كنيد و ايستادگى ورزيد و مرزها را نگهبانى كنيد و از خدا پروا نماييد، اميد است كه رستگار شويد» ادامه داد: تمام این دستورات به معنی اصلاح کردن روابط اجتماعی و زندگی اجتماعی است و اگر نتوانیم روابط اجتماعی خودمان را در قالب تعاون در کارهای نیک اصلاح کنیم، رشدی نخواهیم داشت و توسعه فرهنگی و بخشی رخ نمی‌دهد. بنابراین با وجود اینکه بخش مهمی از فرهنگ ما هزینه کردن برای عزای امام حسین(ع) و کمک مؤمنانه است، متأسفانه این فرهنگ عالی به سایر بخش‌ها و مسائل جامعه تسری پیدا نکرده است.
نظری به مطالعات گسترده غربی‌ها درباره تأثیر تعاون در امور خیر اشاره کرد و گفت: در تحقیقی که در مجله کلینیکی دانش روانشناختی منتشر شده آمده است که افرادی که در طول روز بیش از دیگران رفتار محبت‌آمیز دارند به لحاظ عاطفی کمتر تحت تأثیر فشارهای عصبی ناشی از کار قرار می‌گیرند. یافتههای همین مطالعه در دانشگاه ییل نشان می‌دهد که حتی با کارهای کوچکی که برای دیگران انجام می‌دهیم، احساس ناخوشنودی کم می‌شود.
وی ادامه داد: طبق یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۰، ۶۸ درصد از داوطلبانی که در آن شرکت کرده بودند اعتقاد داشتند که احساس سلامتی‌شان به خاطر حس نوع‌دوستی آنهاست. نشریه بولتن روانشناسی نیز ۷۳ مطالعه را در مورد ارتباط داوطلب کار خیر بودن با کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و علائم افسردگی انجام و مطرح کرده است که کار خیر موجب کاهش روند پیری مغز انسان می‌شود.
کاهش کلسترول خون با کار خیر
نظری به نتایج مطالعه‌ای در مجله ساینس پرداخت و افزود: در این مطالعه روشن شده افرادی که مبادرت به کمک مالی به مراکز خیریه می‌کنند، فعالیت عصبی در ناحیه‌ای از مغز آنها موجب احساس خوشی می‌شود. انجمن پزشکی امریکا نیز مطالعه‌ای انجام داده که در آن افراد داوطلب به مدت ۱۰ هفته در فعالیت خیرخواهانه کوچک شرکت کردند. این افراد میزان التهاب و کلسترول خون‌شان کاهش پیدا کرد. داوطلبان دیگری نیز در این تحقیق شرکت کردند که فعالیت نوع‌دوستانه آنها بسیار گسترده‌تر و کاهش علائم بیماری قلبی در آنان مشهود بود.
وی با پرداختن به تأثیر عمل به آیه «تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى» بر سلامت جسم نیز گفت: مطالعه دیگری در نشریه ساینس انجام شد که طی آن افرادی که دچار دردهای جسمی مزمن مانند کمردرد یا پادرد بودند، پس از طی مسافتی که دچار این دردها می‌شدند وقتی به افرادی که از آنها درخواست کمک می‌کردند، پاسخ مثبت می‌دادند و به آنها کمک می‌کردند، همین کمک منجر به کاهش درد آنها می‌شد. مازلو معتقد است که افراد سعادتمند و موفق لزوماً افرادی نیستند که مدرک تحصیلی بالایی دارند، بلکه یکی از ویژگی‌های این آدم‌ها این است که در فعالیت‌های جمعی مشارکت دارند و این امر بخشی از مشکلات ما را حل می‌کند.
این روانشناس کشورمان به دسته‌بندی مشکلات مربوط به دانش‌آموزان نیز اشاره کرد و افزود: فقدان اعتماد به نفس، نبود جرئت برای اظهار نظر، مشارکت نداشتن در فعالیت‌های جمعی و ... بخشی از مشکلات روانی است که بچه‌ها با آن درگیر هستند. مشکلاتی که با انجام کارهای جمعی حل می‌شد، اما متأسفانه زمانی در خصوص امور تربیتی تصمیماتی گرفته شد که نتایج خوبی نداشت؛ امور تربیتی یعنی برنامه مشارکتی، مسافرت، اردو. متأسفانه گفت‌وگوهای جمعی و فعالیت جمعی در مدارس صورت نمی‌گیرد و همین امر سبب شده که فضای اجتماعی بچه‌ها بهتر نشود.
ضرورت انجام فعالیت‌های جمعی
وی با ابراز تأسف از اینکه نظام و شرایط اجتماعی به سمت فعالیت‌های جمعی سوق پیدا نکرده است، تصریح کرد: نیاز داریم این تعاون به صورت حقیقی از منابع اسلامی استخراج و در خانواده، مدرسه، دانشگاه، محل کار و ... اجرا شود و افراد با مسئولیت‌پذیری در کار جمعی مشارکت کنند.
نظری اظهار کرد: اگر بتوانیم تعامل کنیم و کنار بیاییم، فضای زندگی اجتماعی ما را به کمال می‌رساند. اصل سلامت روانی سازگاری و تعاون با هم است که به انعطاف‌پذیری در برابر همدیگر نیاز دارد و کسی که منشأ کار خیر است بهره و لذت بیشتری از زندگی خود می‌برد و رضایت معنوی کسب می‌کند. همین تأثیر جسمی و روانی یکی از دلایل تأکید زیاد اسلام بر تعاون و همکاری در خوبی‌هاست. همه اعمال عبادی ما جمعی‌اند و حتی در خصوص نماز هم توصیه اکید بر نماز جماعت است؛ چرا که جمع ما را تعدیل می‌کند و جمعی که مبنای خیرخواهانه و افعال مؤمنانه در آن محقق شود، نه تنها گره‌ها و مشکلات سایر مردم را رفع می‌کند، بلکه سلامت جسمی و روانی مؤمنان را نیز تأمین می‌کند.
