به گزارش «شیعه نیوز»، همه ما در طول زندگی با افرادی برخورد کرده ایم که عادت دارند ساعت ها وقت خود را در آشپزخانه صرف شست‌وشوی ظروف کنند یا زمان طولانی را در حمام بمانند، یا مردان و زنانی که به شکل افراطی می خواهند همه چیز منظم و مرتب باشد، یا آن چنان بر مهمانان خود از بابت برهم نخوردن نظم خانه یا نظافت سخت می گیرند که دیگر دوستان یا اعضای خانواده تمایلی زیاد به رفت و آمد با آنها ندارند، این افراد همان هایی هستند که ما آنها را وسواسی خطاب می کنیم.
حدود دو درصد از افراد هر جامعه از اختلال روانی وسواس رنج می‌برند و به دلیل تاثیر زیادی که این اختلال بر اطرافیان می‌گذارد، آنها هم باید چگونگی رفتار با افراد وسواسی را بلد باشند. وجود عوامل ژنتیکی در بروز وسواس، احتمال ابتلای دیگر اعضای خانواده را نیز افزایش می‌دهد. این مسئله باعث شده که شرایط برای عضو غیروسواسی خانواده بسیار سخت و غیرقابل تحمل شود. زندگی کردن با فرد وسواسی سخت است، اما با آگاهی از نحوه برخورد با آنها، راحت‌تر می‌توانید با این شرایط سازگار شوید. این که شما بتوانید با وجود اختلال وسواس یکی از اعضای خانواده، به نیازهای خودتان هم توجه داشته باشید و هم از حمایت و حضور عاطفی او بهره ببرید، نیازمند رعایت نکاتی است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.
مروری بر اختلال وسواس
بیماری وسواس به این معنی است که فرد مبتلا افکار ناخوشایندی دارد که برای از بین بردن این افکار و اضطراب ناشی از آنها به رفتارهای کلیشه‌ای، تکراری و خارج از کنترل دست می‌زند. وسواس با عنوان اختلال وسواس جبری یا اختلال وسواس فکری عملی نیز شناخته می‌شود. این افراد برای از بین بردن استرس خود، ساعت‌های بسیار زیادی را صرف انجام کارهای غیر ضروری می‌کنند؛ به طوری که بر تمام ابعاد زندگی خود و اطرافیان‌شان تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل اطرافیان هم باید نسبت به این بیماری و روش‌های برخورد با آن آگاهی کسب کنند. برای آگاهی بیشتر در زمینه اختلال وسواس کلیک کنید.
اطلاعات خود را درباره اختلال وسواس افزایش دهید
هرچقدر اطلاعات کامل‌تری درباره یک مسئله داشته باشید بهتر می‌توانید با آن برخورد کنید. قدم اول برای رفتار درست با فرد وسواسی در خانواده شما آن است که اطلاعاتتان را درباره وسواس تکمیل کنید. درباره علائم، نشانه‌ها، علل، ریشه‌های اختلال و روش‌های درمان وسواس تا حد امکان مطالعه کنید. شرکت در کلاس‌های گروهی که برای خانواده افراد وسواسی در کلینیک‌های روانشناسی برگزار می‌شود، می‌تواند بهترین راه برای این منظور و هدف باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان وسواس کلیک کنید.
رفتار با وسواسی | حمایتی باشید
حمایتی بودن به معنای آن است که نیازهای طرف مقابل خود را بشناسید، او را درک کنید و در مسیر رفع نیازهایش حرکت کنید، بدون آن که از نیازهای خود چشم‌پوشی کنید و یا با احساسات او درگیر شوید و رنج ببرید. بدانید که اختلال وسواس یکی از رنج‌آورترین اختلال‌های روانی برای خود فرد مبتلا است. فرد وسواسی از حمله افکار وسواسی غیرقابل کنترل رنج می‌برد و برای از بین بردن آنها به رفتارهای وسواسی مانند شستن و چک کردن و مرتب کردن افراطی و بیهوده دست می‌زند. او خودش هم از بیهوده بودن رفتارش اطلاع دارد اما نمی‌تواند آن را کنترل کند و معمولا به شما می‌گوید دست خودم نیست. پس در برابر این همه رنج، نیاز به حمایت اطرافیان دارد.
با وسواس هم دوست‌داشتنی است
قدم اول حمایتی بودن آن است که به او بفهمانید با وجود اختلال وسواس هم دوستش دارید. اگر چیزی برای شما آزاردهنده است آن رفتار وسواسی‌اش بوده و مشکلی با خود او ندارید. رفتار را از خودش جدا کنید و به او بفهمانید که می‌خواهید کمکش کنید تا آن را بهبود دهد، اما با وجود وسواس هم او را می‌پذیرید و دوست دارید. اگر نیاز دارد درباره احساساتش، افکار وسواسی و اجبارهایش حرف بزند با توجه کامل به او گوش داده و نشان دهید که شرایط سخت او را درک می‌کنید.
رفتار با وسواسی | سرزنش نکنید
همان طور که گفته شد افکار و رفتارهای وسواسی فرد مبتلا به راحتی برای او قابل کنترل نیستند. پس سرزنش شما رنج او را چند برابر می‌کند. ممکن است وقتی رفتارش را می‌بینید که یک دستگیره را پانزده بار چک می‌کند یا لباس‌هایش را با ترتیب در مدت زمان بسیار طولانی در کمد می‌چیند یا آن که بیشتر از چهار ساعت را در حمام می‌گذراند؛ در نتیجه شما هم عصبانی می‌شوید. احساس خود را کتمان نکنید اما بگویید که سختی و عصبانیت او را هم برای اجبار به انجام این رفتارها درک می‌کنید. علاوه بر آن سرزنش شما باعث می‌شود او اختلالش را از شما یا دیگران پنهان کند و طبیعتا دیرتر برای درمان اقدام خواهد کرد.
برچسب نزنید
برچسب وسواسی زدن به فرد مبتلا در خانواده و جامعه می‌تواند اثرات زیان‌باری داشته باشد. سعی کنید خود فرد را از اختلالش جدا کنید. به او نگویید تو آدم وسواسی هستی. با این کار، او خود را با بیماریش یکی دانسته و در برابر بهبود و درمان بیشتر مقاومت می‌کند.
انتظاراتتان را تغییر دهید، تا کمتر ناکام شوید
مسلما وقتی از عضو مبتلا به وسواس انتظار داشته باشید که به راحتی رفتار وسواسی‌اش را کنترل کند، با دیدن یک رفتار وسواسی از او، عصبانی و برانگیخته می‌شوید. پس انتظاراتتان را نسبت به تغییر کردن او عوض کرده و بپذیرید که این اختلال در برابر درمان مقاوم است. با این نوع پیش فرض حتی وقتی تغییر کوچکی هم مشاهده کنید که ناشی از تلاش خود او و درمان باشد، او را تشویق کرده و به بهبودی بیشتر او کمک می‌کنید. در نظر داشته باشید که سرعت درمان وسواس در افراد مبتلای تحت درمان هم متفاوت است، پس مقایسه کردن او با دیگران چندان مفید نیست و حتی موجب احساس بی‌کفایتی، افکار منفی و مقاومت بیشتر در او می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه افکار منفی کلیک کنید.
رفتار با وسواسی | ریتم زندگی را حفظ کنید
سعی کنید به دلیل وسواس یک عضو خانواده، خودتان را از روابط اجتماعی و رفع نیازهایتان محروم نکنید. شما حق تفریح و خوشگذرانی دارید پس با دوستان، خانواده و فامیل در رابطه باشید و روابط صمیمانه تجربه کنید. اگر قواعد و عادات فرد وسواسی در خانواده، شما را محدود می‌کند، در مورد نیازهایتان با او صحبت کرده و در این باره قاطع باشید.
خودتان را وارد رفتار وسواسی نکنید
رفتار وسواسی را برای او تسهیل نکنید؛ شما او را دوست دارید اما نباید خود را وارد رفتار وسواسی او کنید یا کارهای اجباری او را برایش انجام دهید. خریدن مواد شوینده زیاد برای استفاده یا کمک کردن در شستن چندین‌باره سرویس بهداشتی نمی‌تواند به بهبود او کمک کند. توجه کنید که او باید سختی معقول بیماریش را تحمل کند تا برای درمان انگیزه داشته باشد.
رفتار با وسواسی | به درمان تشویقش کنید
اطلاعاتی را که دباره اختلال وسواس کسب کرده‌اید با او درمیان گذاشته و بگویید که احتمالا به کمک متخصص نیاز دارد. برای او مشخص کنید که اختلال وسواس قابل درمان است. روش‌های درمانی را به او معرفی کرده و شواهد اثربخشی آنها را برایش توضیح دهید. تصمیم نهایی با خود اوست و هر تصمیمی بگیرد شما باید آن را بپذیرید. اگر علاقه‌ای به درمان نشان نمی‌دهد با او همدلی کرده و بگویید درک می‌کنید که مراجعه کردن به پزشک یا روان‌شناس مضطربش می‌کند یا می‌ترید بقیه فکر کنند که او دیوانه است. اطمینان دهید که چنین فکری نمی‌کنید و تنها قصد کمک به او را دارید.
یک روانپزشک با اشاره به اینکه زمینه‌های ژنتیکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به وسواس هستند، گفت: احتمال ابتلا به وسواس در دوره‌های بحرانی زندگی بیشتر است و در این میان کاهش سطح توقعات و فراهم کردن محیطی مناسب و شاد از وظایف خانواده بیمار است.
دکتر رضا دانشمند گفت: رفتارهای وسواس گونه افراد اغلب بیماری محسوب نمی‌شود، اما در صورت مشاهده بیش از معمول اینگونه رفتارها، باید به پزشک مراجعه شود. وی خاطرنشان کرد: شرمندگی از بیان رفتارهای وسواس‌گونه و ترس از مورد تمسخر واقع شدن توسط دیگران، موجب مراجعه دیرهنگام افراد به پزشک می‌شود.
دانشمند با اشاره به اینکه احتمال شدت بیماری افراد مبتلا به وسواس در یک زمان خاص وجود دارد، تصریح کرد: احتمال ابتلا به وسواس در زمانی که افراد در دوره‌های بحرانی زندگی یا در شرایطی که دچار استرس‌های مختلف هستند بیشتر است. بنابراین برخی از بیماران ممکن است تنها یک بار به وسواس مبتلا شوند.
این روانپزشک یادآورشد: رفتارهای بیماران مبتلا به وسواس ارادی نیست، بنابراین اطرافیان نباید آنان را سرزنش کنند. وی با تاکید بر اینکه تربیت نادرست هیچ نقشی در ابتلا به وسواس ندارد، گفت: والدین مبتلا به وسواس نگران انتقال رفتارهای وسواس گونه به کودکان خود نباشند.
دانشمند با اشاره به اینکه زمینه‌های ژنتیکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به وسواس است، اظهار کرد: افرادی که دچار زمینه‌های ژنتیکی این بیماری هستند، هنگام دچار شدن به استرس‌های محیطی مختلف به این بیماری مبتلا می‌شوند. وی درباره علائم ابتلا به وسواس خاطرنشان کرد: اختلال خواب، کاهش اشتها، گوشه گیری، واکنش‌های عاطفی نسبت به اتفاقات جزئی، انجام بیش از حد معمول هرکار و پرسش‌های مکرر در خصوص جزییات از علائم ابتلا به وسواس است.
این روانپزشک در پایان درباره نقش خانواده و اطرافیان بیمار یادآور شد: کاهش سطح توقعات، عدم مقایسه روزانه وضعیت بیمار با روزهای قبلی، فراهم کردن محیطی مناسب و شاد از وظایف خانواده بیمار است.
