به گزارش «شیعه نیوز»، فرزانه سهرابی در این‌باره می‌گوید: ۳۱ می هر سال، سازمان بهداشت جهانی به مناسبت روز جهانی بدون دخانیات توجه همگان را به مضرات و خطرات استفاده از دخانیات جلب و راهکارهای پیشگیری از مرگ و میر ناشی از آن را مورد بررسی قرار می‌دهد و به مردم سراسر جهان در مورد اقدامات تبلیغاتی و تجاری شرکت‌های بزرگ تولیدکننده دخانیات آگاهی‌رسانی می‌کند.
وی با بیان اینکه مضرات مصرف دخانیات زمانی آشکار می‌شود که بدانیم سیگار و تنباکو دومین عامل مرگ و میر در دنیا شناخته شده است، می‌افزاید: آمارها نشان می‌دهند نیمی از افراد معتاد به سیگار در اثر مصرف آن جان خود را از دست می‌دهند و آمار وحشتناک‌تر اینکه سالانه صدها هزار انسان غیرسیگاری در نتیجه استنشاق دود سیگار جانشان در خطر است، همچنین پیامدهای این امر بر روی کودکان، نوجوانان و جوانان به مراتب سنگین‌تر است؛ موید این امر آیه ۹۵ سوره بقره است که اشاره بر هر عمل و اقدامی دارد که تهدیدی برای سلامت جسم و روح انسان است به گونه‌ای که موجودیت انسان را به خطر بیندازد و غایت این امر به خطر افتادن حیات و سلامتی شخص و نزدیکی به هلاکت است که اعتیاد به انواع مواد و دخانیات نیز یکی از همین موارد است.
جوانان هوشیار باشند
درحالیکه سازمان بهداشت جهانی شعار جهانی سال ۲۰۲۰ روز جهانی بدون دخانیات را «محافظت از جوانان در برابر تبلیغات صنعتی و پیشگیری از مصرف دخانیات و نیکوتین میان آنها» اعلام کرده است؛ معاون اجتماعی موسسه کادراس تاکید می‌کند: رسالت اصلی این سازمان در مبارزه با اپیدمی جهانی دخانیات ایجاب می‌کند تا به مردم در مورد تاکتیک‌های دستکاری شده شرکت‌های بزرگ تولید دخانیات که با انواع تبلیغات صنعتی و تجاری محصولات خود، سعی در جذب مردم، به ویژه جوانان به سمت مصرف سیگار و دخانیات دارند، آموزش‌هایی ارائه دهد.
بنابر اظهارات وی، سالانه میلیاردها دلار توسط شرکت‌های تولیدکننده دخانیات صرف تبلیغات می‌شود تا آنها اینطور القاء کنند که افراد سیگاری آرام و خونسرد، پر زرق و برق و همراه با ارزش‌های مورد تایید جامعه زندگی می‌کنند؛ اما در حقیقت سیگار و سایر دخانیات محصولات مهندسی شده‌ای هستند که اغلب برای ایجاد اعتیاد تولید می‌شوند و کشنده هستند، به عنوان مثال سیگار به دلیل وجود «نیکوتین» بسیار اعتیادآور است و ضررهای جدی و جبران‌ناپذیری بر سلامت افراد دارد، با این حال شرکت‌های عمده تولید دخانیات این موضوع را تکذیب می‌کنند.
سهرابی معتقد است که انتخاب شعار سال ۲۰۲۰ سازمان بهداشت جهانی با محوریت «محافظت از جوانان در برابر مصرف دخانیات» به این دلیل است که سال‌هاست صنعت تولید دخانیات با استفاده از راهبردهای پرخاشگرایانه اما به ظاهر موجه برای جذب جوانان به سمت دخانیات و محصولاتی با پایه نیکوتین تلاش می‌کند؛ طراحی و تولید محصولات جدید تا برپایی کمپین‌های بازاریابی توسط شرکت‌های تولیدکننده تنها یک هدف عمده را دنبال می‌کند و آن جایگزینی میلیون‌ها انسانی که هر ساله در اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند با مصرف‌کنندگان جدید که اغلب جوانان هستند، است. راهبرد سازمان بهداشت جهانی در پاسخ به این تاکتیک منظم و تهاجمی صنعت دخانیات، جذب نسل جوان برای سال ۲۰۲۰ و درگیر کردن جوانان برای مبارزه با دخانیات است؛ سازمان بهداشت جهانی رسیدن به این هدف را با استفاده از افشای تاکتیک‌های تبلیغات صنعتی شرکت‌های بزرگ دخانی مانند معرفی محصولات جدید و طعم‌دهنده‌های دارای نیکوتین همراه با افزایش دانش و آگاهی جوانان در مورد مضرات مصرف دخانیات و به ویژه سیگار توصیه می‌کند.
معاون اجتماعی موسسه کادراس ضمن طرح این پرسش که شرکت‌های بزرگ تولیدکننده دخانیات و صنایع وابسته به آن چگونه جوانان و ذهن آنها را نسبت به مصرف آن دستکاری و هدایت می‌کنند؟ ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد شرکت‌های بزرگ تولیدکننده دخانیات مدام محصولاتی جدید و بر اساس ذائقه نسل جوانان را راهی بازار می‌کنند و محصولات خود را در محیط‌هایی که جوانان بسیار حضور دارند به طور بسیار صنعتی و حرفه‌ای تبلیغ می‌کنند. امروزه این شرکت‌ها در تولید محصولات خود از تاکتیک‌هایی مانند استفاده از انواع طعم‌دهنده‌ها در تنباکو و محصولات دارای نیکوتین استفاده می‌کنند که برای جوانان جذابیت دارد و در عین حال مضرات مصرف دخانیات را در ظاهر پنهان می‌کند، همین امر سبب می‌شود تا مصرف دخانیات برای جوانان جذاب‌تر و باعث ترغیب ناخودآگاه آنها در دست کم گرفتن خطرات مربوط به مصرف دخانیات بر سلامتی شود.
سهرابی با اشاره به اینکه نقش صنعت تبلیغات در معرفی محصولاتی که به عنوان جایگزین در کاهش آسیب سیگارهای معمولی که اثربخشی آنها هنوز اثبات نشده بسیار پررنگ است، بیان می‌کند: در واقع استفاده از افراد مشهور و دارای چهره که برای جوانان به عنوان الگو هستند در بازاریابی فروش محصولات خود به همراه استفاده از قدرت فضای مجازی مانند اینستاگرام شکل نوینی از بازاریابی و تبلیغ را عرضه می‌کند که مخاطب اصلی آن نوجوانان و جوانان هستند. به نظر می‌رسد شکل نوینی از فروش محصولات دخانی دقیقا در مکان‌هایی که جوانان در آن مکان‌ها در رفت و آمد هستند مانند نزدیکی مدارس، رستوران‌ها، کلوپ‌های بازی و یا بازاریابی غیرمستقیم محصولات دخانی در فیلم‌ها، نمایش‌های تلویزیونی، نمایش‌های پخش آنلاین در حال گسترش است.
شعار سازمان بهداشت چهانی چه پیامی دارد؟
وی معتقد است که انتخاب شعار «محافظت از جوانان در برابر تبلیغات صنعتی و پیشگیری از مصرف دخانیات و نیکوتین میان آنها» برای روز جهانی مبارزه با دخانیات سال ۲۰۲۰ قصد دارد به جامعه جهانی هشدار دهد که استراتژی‌های سنتی در مورد مبارزه با دخانیات با ظهور تاکتیک‌های جدید همراه با تبلیغات هوشمند و بازاریابی صنعتی دیگر کارایی ندارد و نیاز داریم تا به طور مستقیم نوجوانان و جوانان را با پیامدهای منفی و در عین حال جدی مصرف دخانیات آشنا و با تمرکز بر برنامه‌ها و آموزش‌های پیشگیرانه آنها را به سمت زندگی بدون دخانیات هدایت کنیم.
چرا سیگار میان جوانان محبوب شده است؟
معاون اجتماعی موسسه کادراس ماده اصلی اعتیادآور دخانیات که فرد را مبتلاء به انواع بیماری‌ها و اعتیاد به مواد دیگر می‌کند را «نیکوتین» عنوان می‌کند و تصریح می‌کند: نیکوتین ماده اصلی اعتیادآور سیگار، مخدری محسوب می‌شود که اثرات آرام‌بخش کوتاهی دارد و باید گفت بسته به میزان مصرف به شدت اعتیادآور است؛ نیکوتین ناشی از استنشاق دود سیگار، توتون و تنباکو به لحاظ تحریک دوپامین و سروتونین انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، حافظه بلند مدت را افزوده و انجام برخی وظایف ساده را تسهیل می‌کند. در واقع آنچه باعث محبوبیت مصرف سیگار میان جوانان شده، تاثیر فوری نیکوتین به مغز است که با افزایش کارایی، کاهش اضطراب و کم هزینه بودن همراه شده است.
سرنوشت مصرف‌کنندگان کم و سن سال سیگار در بزرگسالی
یکی از نظریاتی که به طور کلی در مورد اعتیاد به انواع مواد و دخانیات وجود دارد، «فرضیه دروازه» است؛ سهرابی با اشاره به این فرضیه می‌گوید: بر اساس این فرضیه دروازه، استفاده از مواد مخدر در ابتدا با سوء مصرف یک ماده قانونی به طور مثال یک مخدر نرم مانند سیگار شروع می‌شود و در سیر گسترش و تکامل به مصرف مواد سخت می‌رسد. طرفداران فرضیه دروازه ورود به اعتیاد را با سوء مصرف مواد یا داروهای مجاز می‌دانند. بر این اساس، مصرف الکل و سیگار در سنین پایین با مصرف مواد و سایر رفتارهای ضداجتماعی در بزرگسالی ارتباط دارد.
اظهارات معاون اجتماعی موسسه کادراس گویای این موضوع است که مرحله نوجوانی به دلیل خودمحوری و عدم درک یکپارچه و صحیح نوجوانان از عواقب مخاطره‌آمیز رفتارهای خود، مرحله مهمی برای شیوع رفتارهای پرخطر محسوب می‌شود، به همین دلیل دوره‌ای پرخطر برای آغاز مصرف سیگار، مواد مخدر، الکل و سایر مواد غیرمجاز است و نوجوانانی که سیگار مصرف می‌کنند به احتمال زیاد به مصرف مواد گرایش پیدا می‌کنند. همه این عوامل در سنین پایین‌تر می‌تواند باعث گرایش افراد به مصرف دخانیات اعم از سیگار و قلیان شود. به عبارتی، فردی که به هر دلیلی در سنین نوجوانی و جوانی به مصرف سیگار تمایل و شروع به مصرف می‌کند، احتمال می‌رود به همین دلیل به سمت مصرف مواد اعتیادآور سخت دیگر کشیده شود.
سهرابی معتقد است که وجود دوستان سیگاری، دسترسی آسان به سیگار، تبلیغات گسترده شرکت‌های تولیدکننده دخانیات مبنی بر اعتیادآور نبودن مصرف آنها و آزاد بودن مصرف آنها در امکان عمومی به عنوان عوامل مهم گرایش به مصرف دخانیات میان نوجوانان و جوانان معرفی شده است.
از طرفی مصرف سیگار باعث ایجاد تغییراتی در رفتار و منش فرد مصرف‌کننده می‌شود و او را مستعد مصرف انواع مواد نیز می‌کند؛ حضور در بین این دوستان پیامدهای ویژه‌ای دارد که گرایش به انحرافات اجتماعی یکی از آنها است. در این گونه جمع‌ها فرد با مواد جدید و آثار آن آشنا می‌شود و تبلیغات مختلف در مورد مصرف مثبت مواد و عدم اعتیادآور بودن برخی مواد، باعث ایجاد نگرش مثبت در فرد شده و علاوه بر از بین رفتن قبح مصرف مواد، علاقه فرد به مصرف مواد افزایش می‌یابد.
دختران نوجوانی که به مصرف سیگار گرایش دارند دارای این ویژگی‌ها هستند
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره گرایش دختران نوجوان به مصرف سیگار می‌پردازد و ادامه می‌دهد: در مورد دختران نوجوان به دلیل تفاوت‌های جنسیتی میان زنان و مردان گرایش به مصرف دخانیات شاید متفاوت باشد. دختران نوجوانی که تمایل به مصرف سیگار دارند اغلب برون‌گرا و سرکشند؛ در عین حال عزت نفس و اعتماد به نفس کمتری نسبت به همسالان غیرسیگاری خود خصوصا از حیث احساس توانایی در ساختن آینده‌شان ابراز می‌کنند و اغلب از سیگار به عنوان وسیله‌ای برای پیوند با همسالان‌شان در پس بهانه‌هایی چون نگرانی از افزایش وزن و مشکلات مربوط به ظاهر خود استفاده می‌کنند. نیکوتین ممکن است حس توانمندی و در نتیجه تقویت اعتماد به نفس کوتاهی به فرد بخشیده و حال او را عوض کند اما همین موضوع بهانه‌ای برای تداوم اعتیاد فرد می‌شود.
معاون اجتماعی موسسه کادراس در پایان خاطرنشان کرد: موسسه کادراس (مرکز تحقیقات، رهیافت‌ها و مطالعات بین‌المللی مواد مخدر) بر اساس رسالت خود و برای آگاهی‌رسانی به نسل جوان و اقشار آسیب‌پذیر در نتیجه اعتیاد با تاکید بر محور پیشگیری از اعتیاد، شعار «محو اعتیاد = ما می‌توانیم» را برگزیده است. انتخاب هوشمندانه این شعار بر اساس این ایده کلی است که اراده انسانی در کنار قوه تعقل و برنامه‌ریزی هوشمندانه، تنها راه نجات بشریت از اعتیاد و پیامدهای جدی آن بر جامعه است.
