به گزارش «شیعه نیوز»، با توجه به شرایط کرونایی و پویش «در خانه بمانیم»؛ مردم بیش از پیش احتیاج به آرامش و محیطی آرام و بدون استرس در خانه دارند. نکته ای که اگر به آن کم توجهی شود، چه بسا باعث تشدید و وخیم تر شدن اوضاع فعلی و حتی دوره پساکرونا شود.
حجت الاسلام محسن دهقانی، کارشناس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، در رابطه با مسئله کنترل استرس و اضطراب در خانواده براساس چارچوب های دینی، به خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در اصفهان، گفت: استرس واکنش جسمی در اثر تحریکات درونی(شناختی) و بیرونی(محیطی) است که وقتی فرد با مسأله ای مواجه می شود از طرفی از درون با خودش درگیر شده و از سوی دیگر هم با عوامل بیرونی درگیر می شود که می تواند به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت باشد.
عوامل استرس زای بیرونی
وی ادامه داد: عوامل استرس زای بیرونی مانند دگرگونی های زندگی در بلندمدت مانند فوت نزدیکان و اختلافات خانوادگی و طلاق، مسائل مالی و وام‌های مسکن و جابجایی محل کار یا زندگی مانند کسانی که در یک سال دو مرتبه منزلشان را جابجا می کنند یا بیماری ها که از عوامل جدی استرس هستند.
این کارشناس حوزوی خاطرنشان کرد: برخی دیگر از عوامل هستند که به طور عادی و معمولی گرفتاری های روزانه زندگی و عوامل درونی مثل فکرهای ناسالم، عدم اعتماد به نفس و کلیه مسائل و مشکلات روزانه که برای درمان آن از روش‌های شناختی و دیگر روشها استفاده می شود.
وی ادامه داد: برای درمان در ابتدا نیازمند شناختی از طریق توجه به سلامتی و توانایی و سپس تسلط بر خود و حفظ خونسردی و حل مسائل به شیوه منطقی و دوری از جنگ یا فرار است، روش دیگر افکار مثبت است که باید نگرش و تصویر ذهنی مثبت از خود داشته باشد و دارای اعتماد به نفس و داشتن امید به توانایی خود و دیگران و از همه مهمتر به درگاه خداوند متعال امیدوار باشد.
این کارشناس تربیتی افزود: نکته سوم منبع کنترل است که یکی از مهم ترین راه های کنترل استرس بوده، یعنی انسان باید بداند خودش سرنوشت خودش را می سازد.
حجت الاسلام دهقان عنوان کرد: آیت الله العظمی سبحانی در کتاب «سرنوشت» عبارتی دارند با این مضمون که سرنوشت چیزی جز اراده انسان بر اساس سنن آفرینش نیست و در این روش کنترل نیز می گوید انسان خودش سرنوشت خویش را می سازد و باید مشکل را دقیق شناسایی کند و بداند که خودش باید در مواجهه با مشکل چه رفتاری داشته باشد و راه حل های گوناگون را سپس شناسایی و با توجه به امکانات و ظرفیتی که دارد بهترین را انتخاب نماید.
کارشناس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی ادامه داد: چهارمین مورد توانایی اجتماعی شدن است که اگر انسان بتواند این مهارت را در برخورد اجتماعی و اجتماع به دست آورد یعنی بتواند در ارتباطش با دیگران تمایلات و عقاید و احساساتش را به راحتی به دیگران انتقال دهد.
وی اضافه کرد: حمایت اطرافیان و امکانات مادی نیز در رفع استرس بسیار مؤثر است و در فرهنگ دینی و مذهبی ما نیز بسیار بر آن تأکید شده، چنانکه در کتاب مفاتیح الحیات در حدیثی حضرت امیرالمومنین(ع) می فرماید «بهترین کمک به تقوا مال و ثروت است» و چنانکه شاعر می گوید «آنچه شیران را کند رو به مزاج احتیاج است احتیاج است احتیاج» و شاعری دیگر آن را به طنز در آورده و گفته «آنچه شیران را کند روبه مزاج، اسکناس است اسکناس است اسکناس».
حجت الاسلام دهقاتی در ادامه با اشاره به روش های دیگر درمان استرس، اظهار کرد: بعد از روش شناختی، روش فعال است که به صورت ورزش و پذیرش موقعیت و برنامه ریزی ها و تغذیه که نقش بسیار مهمی در آرامش اعصاب دارد و اگر مواد غذایی مورد نیاز مثل سلنیوم یا امگا ۲ و امگا ۳ و... به بدن برسد برای اعصاب می تواند بسیار مؤثر باشد.
وی، تفریح را فرصتی برای فاصله گرفتن از تحریک پذیری برای ذهن دانست و گفت: به خصوص در این ایام قرنطینه و کرونایی بهتر است تفریح را در خانه با اقسام بازی های فعال فکری و نمایشی و بازی های قدیمی مثل مسابقه ماست خوری با فرزندان و امثال اینها ایجاد کنیم تا از استرس به دور بمانیم.
حجت الاسلام دهقانی ادامه داد: درمان استرس در اسلام با داشتن ایمان و انجام اعمال صالح است. آنجا که در آیه ۱۵ سوره روم می فرماید «فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَةٍ یُحْبَرُونَ» در این آیه دو شاخصه اصلی شادی؛ ایمان و عمل صالح بیان شده که ایمان را با داشتن فکر برتر معرفی می کند چنان که حضرت امیر(ع) می فرمایند « اَصْلُ العَقْلِ الفِکْرُ و ثَمَرتُهُ السَّلامَةُ؛ ریشه عقل فکر و ثمره آن ایمنی است».
وی ابراز داشت: دنیای هر کس را دنیای باورهای او می سازد و اگر در ایام خانه نشینی آرامش داشته باشیم، باید با فکر خود و توجه به اصل قدرتمندی خدا و اینکه خدا یاور همیشگی و دستگیر ماست، به سراغ دعا، ذکر و قرآن برویم، چرا که دعا یعنی انس با خدا و القای نیازمندی ما به خالق هستی است.
أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ
حجت الاسلام دهقانی ادامه داد: دعا یعنی تسلیم و اطاعت؛ فکر با ایمان و از طریق کانال دعا تقویت می شود چنانچه فرموده است «أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» و الان فرصت مناسبی برای قرآن خواندن و عمل صالح انجام دادن است.
وی یادآور شد: باید اصلاح فکر کنیم و متوجه شویم به اینکه خدا اصل در عالم است و باید به توانایی های خود که از جانب خدا است توجه داشته باشیم و هر آنچه مصداق عمل صالح است انجام دهیم و براساس توان و برنامه ریزی که داریم اقدام کنیم.
کارشناس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، ۲۰ راهکار را برای کنترل استرس در خانواده اعلام کرد و گفت: برای کنترل استرس در خانواده امور زیر بسیار مناسب است:
۱. تقویت هنر گفتگو در خانواده؛ اعضای خانواده مراقب باشند در گفتگوها تحقیر، توهین و تمسخر راه نیابد، زیرا گرفتاری ها را بیشتر می کند. از به رخ کشیدن ضعفها دوری کنید، چرا که حس بد وارد می کند.
۲. زمانی برای دور هم بودن و انجام کاری که همه اعضای خانواده لذت می برند اعم از غذا خوردن، بازی کردن، فیلم دیدن، و ...
۳. دوری از انتظارات بی خود از یکدیگر؛ بدانیم همه افراد دچار رنجش روحی هستند، پس از هر کسی در حد توانش انتظار داشته باشید.
۴. قصه خوانی جمعی؛ کتاب قصه مناسبی را با مشورت معین کنید و هر شب در کنار یکدیگر بخوانید.
۵. دعاخواندن دسته جمعی؛ زمانی برای دعاخوانی جمعی قرار دهید.
۶. تشکیل جلسه قرآن در منزل؛ به تعبیر امام سجاد(ع) قرآن ناراحتی های درونی را از بین می برد.
۷. تقسیم کار در منزل و کمک به یکدیگر.
۸. دوری از تماشای فیلم های غمگین و نگران کننده.
۹. ممنوعیت صحبت های مداوم پیرامون کرونا در خانه؛ از تعقیب کردن و توجه لحظه به لحظه آمار کرونا پرهیز باید کرد.
۱۰. نصب تابلوی پذیرش؛ روی کاغذی بنویسید: بپذیریم در دنیا مشکلات وجود دارد، با مشکلات باید مقابله منطقی کرد.
۱۱. استفاده از مواد غذایی آرام بخش مثل کاهو، آجیل آلات حرارت ندیده، پرتقال، ماهی، زنجبیل، عسل، ریحان، نعنا.
۱۲. برنامه ریزی صحیح برای ساعات زندگی؛ مراقب باشید بدون برنامه نباشید. برنامه خواب، خوراک، ورزش، دعا و... مشخص باشد.
۱۳. خواب شبانه؛ به دلیل در خانه ماندن از خواب شب محروم نباید شد، خواب در نیمه اول شب از ساعت ۲۳ تا ۳ بامداد بهترین زمان برای رفع خستگی جسمی و روحی است.
۱۴. عدم تمرکز بر مشکلات زندگی؛ در این روزها بر کاستی های زندگی فکر نکنید.
۱۵. استحمام و نظافت افراد خانواده؛ اعضای خانواده مراقب تمیز بودن خود باشند، نظافت شخصی کمک به آرامش فردی و حس خوب جمعی می کند.
۱۶. مرتب بودن خانه؛ از ریخت و پاش در خانواده دوری کنید، ظاهر خانه مرتب باشد، زیرا آشفتگی فکری و روحی می آورد.
۱۷. مراقبت از حساسیت افراد خانواده؛ اگر فردی از اعضای خانواده به کاری یا حرفی حساس است، سعی کنید مراقب وضعیت روحی و فکری او باشید و نسبت به آنچه حساسیت دارد، مراعات نمایید. اگر از فلان لباس یا فلان غذا یا فلان حرف و رفتار بدش می آید، دست از آن کار بردارید.
۱۸. تبسم مداوم؛ اخم و عبوس بودن را از صورت خود پاک کنید، چهره متبسم عامل نشاط در خانواده می شود.
۱۹. انجام بازی در خانواده؛ می توانید از بازی های جمعی استفاده کنید و مسابقه برقرار کنید، نمونه بازی ها از این قرارند منچ، شطرنج، ماست خوری، سیب خوری، طناب کشی و... .
۲۰ . تقویت ارتباط با خداوند از طریق قرآن، روایات و احادیث و بهره مند شدن از فضیلت ادعیه.
