آیا این روایت: «هر قدر صلوات بلندتر فرستاده شود، شیطان دورتر می‏شود» در منابع روایی وجود دارد؟ و آیا این یعنی ترغیب به فریاد کشیدن در صلوات چنانچه در بسیاری از مجالس دیده می‏شود؟

شیعه نیوز:
پرسش
آیا روایتی به این معنا داریم که «هر قدر صلوات بلندتر فرستاده شود، شیطان دورتر می‏شود»؟ و آیا این یعنی ترغیب به فریاد کشیدن در صلوات! چنانچه در بسیاری از مجالس دیده می‏شود؟
پاسخ اجمالی

با جست و جو در منابع روایی، حدیث مورد سؤال یافت نشد، اما روایاتی وجود دارد که می گوید؛ صلوات با صدای بلند نفاق را از انسان دور می کند.

امام صادق( علیه السلام ) در این باره از رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل می فرمایند: "ارْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ"؛[1] به هنگام صلوات فرستادن صدایتان را بلند کنید؛ چراکه صلوات با صدای بلند نفاق را از بین مى‏برد.

برای فهم بیشتر این روایت، و این که چطور صلوات بر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) موجب از بین بردن نفاق می شود، لازم است ابتدا معنای "نفاق" و بعد از آن، آیات و روایات مرتبط با صلوات بر پیامبر مورد عنایت و بررسی قرار گیرد.

"نفاق" در لغت به معنای خروج، است،[2] و منافق یعنی کسی که کفر خود را پنهان و ایمان آشکار نماید.[3] به چنین شخصی به این دلیل منافق می گویند که گویا ایمان از وجودش خارج شده، یا او از ایمان خارج شده است.[4]

خدای سبحان در باره آثار صلوات در قرآن کریم می فرماید: "او است که خود و فرشتگانش بر شما درود مى‏فرستند تا شما را از تاریکى به روشنى برد؛ زیرا خداوند با مؤمنان مهربان است".[5]

امام صادق( علیه السلام ) می فرماید: کسی که بر پیامبر و آل او ده بار صلوات بفرستد، خدا و ملائکه اش بر او صد بار صلوات می فرستند و کسی که بر پیامبر و آلش صد بار صلوات بفرستد، خدا و ملائکه اش بر او هزار بار صلوات می فرستند... .[6]

با عنایت به این که خداوند و فرشتگانش بر کسی که بر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و آلش صلوات بفرستد، صلوات می فرستند و صلوات خدا و فرشتگان نیز موجب می شود انسان از تاریکی های جهالت، غرور و گناهان نجات یابد و به روشنی دل و صفای باطن برسد. بدیهی است کسی که قلبش نورانی و صراط مستقیم برای او روشن شد، در راه و مسیر روشن قدم بر می دارد و از راه مستقیم خارج نمی شود، و دچار نفاق نمی گردد. اگر نفاقی داشت به جهت کور دلی و تاریکی مسیر بوده که با روشن شدن دل و مسیر -به واسطۀ صلوات بر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و آل او- راه مستقیم را پیدا می کند و نفاقش از بین خواهد رفت.[7]

بنابر این، از آن جا که اظهار صلوات به صدای بلند و هماهنگی با جمع به تدریج در باطن اثر می گذارد، این اثر گذاری باعث می شود که انسان در خلوتش نیز بتواند از این اثر بهرمند شود. آن گاه خلوت و اجتماع، و ظاهر و باطن انسان هماهنگ گشته و بدین سان نفاق از درون انسان بیرون خواهد رفت.

تذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که در روایت منقول از امام صادق ( علیه السلام )، لفظ "ارفعوا" به کار رفته که از مادّۀ "رفع" است و رفع، در لغت به معنای بالا بردن هر چیزی از مقرّ و جایگاه خویش است.[8] و بالا بردن صدا هنگام صلوات هم؛ یعنی صدا را از حلق و حنجره که جایگاه آن است بالاتر بیاورید و خیلی آهسته و بی رمق صلوات نفرستید، نه این که منظور فریاد زدن و جیغ کشیدن باشد؛ چون در عرب، از فریاد کشیدن و جیغ زدن به "صیحه" تعبیر می شود.[9]

علاوه بر این، خدای سبحان در قرآن مجید صدای بلند و نامتعارف را مذموم شمرده است.[10] لذا هرگز مراد از صلوات با صدای بلند، به معنای فریاد کشیدن و بلند کردن صدا به حدّ غیر متعارف نیست، بلکه بلند کردن صدا به حدّ متعارف منظور است، به گونه ای که موجب اذیت دیگران نشود؛ چرا که اسلام دینی است که در تمام امور، حدّ اعتدال و میانه روی را توصیه نموده، همچنان که فرمود: "خیر الامور اوسطها"؛[11] بهترین کارها، رفتارها و گفتارها میانه روى در آنها است.

[1] کلینى‌، کافی، محقق، مصحح، پژوهشگران مرکز تحقیقات دار الحدیث، ج 4، ص 353،‌ دار الحدیث للطباعة و النشر، قم- ایران، چاپ اول‌، 1429 ق.

[2] مصطفوى حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 12، ص 206، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360 ش.

[3] مهیار رضا، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، ص 866.

[4] راغب اصفهانى، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودى، ص 819، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، 1412 ق؛ ابن منظور، لسان العرب، ج 10، ص 359، ذیل واژه "المنافق".

[5] "هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیما"، احزاب، 43.

[6] کافی، ج 4، ص 353- 354.

[7] در باره نفاق و انواع آن، ر. ک: 5286 (سایت: 5875).

[8] المفردات فی غریب القرآن، ج 1، ص 360.

[9] صیح: الصِّیاحُ: الصوتُ و فی التهذیب: صوتُ کل شی‏ء إِذا اشتدّ. صاحَ یَصِیحُ صَیْحة و صِیاحاً و صُیاحاً، بالضم، و صَیْحاً و صَیَحاناً، بالتحریک، و صَیَّحَ: صَوَّتَ بأَقصى طاقته، لسان العرب، ج 2، ص 521.

[10] "وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبیلاً"، اسراء، 110.

[11] مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 48، ص 154، ح 26، دار إحیاء التراث العربی، بیروت‏، چاپ دوم، 1403 ق.

T