شیعه نیوز:
پرسش
چرا امام حسین بنا به نقل استاد مطهری در روز عاشورا در خطبه هایشان قبل از جنگ برای اثبات حقانیتشان خود را نوه پیامبر خواندند و از جملاتی که پیامبر در باب ایشان فرموده بودند نقل می کنند در حالی که این به خودی خود دلیل مهمی تلقی نمی شود چون پیامبر در باب طلحه و زبیر نیز سخنان مثبتی فرموده اند و هم چنین پسر حضرت نوح نیز کافر بود. علت سخنان سید الشهدا چیست و آیا سند این سخنان معتبر است؟
پاسخ اجمالی
امام حسین ( علیه السلام ) در حادثه کربلا در مواردی از راوبطه نسبی خویش با پیامبر یاد کرده است. اگرچه در آخرت ملاک رستگاری عمل انسان است نه روابط نسبی و سببی، اما شکی نیست که از نسل پیامبر بودن تا مادامی که شخص مسیر گمراهی را نپیماید می تواند فی نفسه یک مزیت محسوب شود و زمینه انجام کارهای خوب را فراهم سازد. هدف امام حسین از معرفی و آشکار سازی نسبش به دلایلی از جمله روشن سازی هویت کاروان اهل بیت و پند و موعظه در مورد جنگ با آنان است؛ یعنی امام ( علیه السلام ) با توجه به اهدافشان مجبور به ذکر چنین مطالبی بودند و این کار در جهت اصلاح مردم انجام دادند.
پاسخ تفصیلی
سوال مطرح شده دارای محورهای گوناگونی است که به یک یک آن اشاره می کنیم.
در زیارت حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله وسلم ) از دور، زیارت وارث و زیارت اربعین عبارتی وجود دارد که در آن پاکی نسل پیامبر و فرزندانش نوعی مزیت محسوب می شود. متن مد نظر عبارت است از: " الأرحام الطاهرة لم تنجسک الجاهلیة بأنجاسها و لم تلبسک المدلهمات من ثیابها"[1]
بر اساس این عبارت، فرزند پیامبر بودن فی نفسه مزیت محسوب می شود، اما باید توجه داشت این که انسان از نسل پاکان باشد، تنها زمینه سعادت یا شقاوت انسان را فراهم می کند و به همین دلیل مزیت است و علت تامه برای سعادت و شقاوت نیست. آن چه ملاک است عمل خود شخص است در آخرت از انسان مىپرسند عملت چیست، نمىپرسند پدرت کیست، همسرت کیست. قرآن دنیا را محل عمل می داند و آخرت را محل پاداش و کیفر. و در آن به رابطه پدر و پسر و زن و شوهر و ... اهمیتی داده نمی شود.[2]
بر این اساس؛ این مزیت تا زمانی است که شخص مسیر گمراهی را نپیماید، و گرنه اگر کسی؛ مانند پسر حضرت نوح ( علیه السلام ) از نسل پیامبر باشد و در مسیر حقیقت نباشد، نمی توان به این رابطه نسبی اعتنایی کرد؛ یعنی اگر انحرافی صورت گیرد، فضیلت یاد شده نمی تواند به خودی خود نجات دهنده باشد. و از آن جایی که حقیقت در امام حسین ( علیه السلام ) متجلی شده بود (او نه تنها خود منحرف نشده بود، بلکه برای اصلاح امّت جدّش و جلوگیری از انحراف، جانش را فدا کرد)، استناد به این مزیت نسبی اشکالی هم ندارد.
در این باره می توان به نکاتی اشاره کرد:
الف) صحنه خونین کربلا شاهد نبرد دو گروهی بود که یکی از آن دو گروه نه تنها از حیث اعمال و کردار فردی در اوج عظمت و کرامت بودند، بلکه از حیث حسب و نسب خانوادگی نیز در غایت شرافت بودهاند. بسیاری از این ها منسوب به دامان پاک و مطهر زهرای مرضیه و علی مرتضی (س) بودهاند.
در مقابل، گروهی بودند که تعداد بسیاری از آنها نه تنها از حیث اعمال فردی در نهایت پستی و خفت و سردمدار هر گونه رذیلت و مروج و مشوق آن بودهاند، بلکه از حسب و نسب خانوادگی در حضیض ذلت و حقارت بودهاند، لذا بیشتر آنها به اسم مادرانشان خوانده می شدند و از حیث پدر وضعیت روشنی نداشتند.
اگر امام حسین( علیه السلام ) کراراً به این مطلب توجه میدهد و به حسب و نسب خویش اشاره می کند قصد حضرت، فحاشی و هتاکی آن گروه و فخر فروشی و مباهات برای این گروه نیست، بلکه برای بیان این نکته است که دو گروه متخاصم از جهت خانوادگی سنخیتی با هم ندارند تا این گروه دست بیعت به سوی آن گروه دراز کند و احیاناً با آنها بر سر یک سفره بنشیند و با آنها دمساز و معاشر شود و کار آنها را تأیید و تصدیق کند.
ب) امام حسین( علیه السلام ) با یادآوری خویشاوندی خود با پیامبر اسلام، حضرت علی و فاطمه زهرا(س) می خواست آن قوم را موعظه و هدایت کند تا بلکه از گمراهی نجات پیدا کنند نه این که امام می خواست با یادآوری این نسبت، حقانیت خود را اثبات کند. هدف امام از این یادآوری بیدار ساختن آنان بود. و پس از این سخنرانی امام بود که حر بن یزید ریاحی به همراه چند نفر دیگر، از نیروهای عمر بن سعد جدا شدند و به سوی امام حسین( علیه السلام ) آمدند و توبه کردند.[3]
به این نکته هم توجه داشته باشیم که طلحه و زبیر هیچ کدام از نظر حسب و نسب به پای امام حسین( علیه السلام ) نمی رسند. اصلاً آنان قابل مقایسه با امام حسین( علیه السلام ) نیستند. پدر امام حسین حضرت علی( علیه السلام ) است که هیچ گونه کفر و بت پرستی نداشت در حالی که دیگران بت پرست بودند. جد امام حسین پیامبر اسلام است و اجداد دیگران بت پرست بودند. کجا دیگران عمویی مانند جعفر طیار دارند. مادر امام حسین فاطمه است و مادر افراد دیگر قابل مقایسه با فاطمه زهرا نیست. البته افضیلت امام حسین از هر جهت است و امام حسین از جهت نسب هم از همه آنان افضل بود.
ج) متأسفانه پس از پیامبر ( صلی الله علیه و آله وسلم ) به ویژه در زمان حکومت معاویه تبلیغات سوء بر ضد اهل بیت پیامبر ( علیه السلام ) روز به روز شدّت بیشتری یافت تا جایی که وصیّ پیامبر ( صلی الله علیه و آله وسلم )، امام علی ( علیه السلام ) را بی نماز و فرزند پیامبر امام حسین ( علیه السلام ) را خارجی معرفی کردند در همین راستا است که امام ( علیه السلام ) به معرفی خود می پردازند تا ضمن شناساندن خود و تحریک عواطف و کنار زدن پرده غفلت از آنان، حجت را بر دشمنان تمام نمایند.
د. اشاره به روابط نسبی، از قدیم الایام در جنگ های عرب مرسوم بوده. بدین صورت که در مراحل مختلف جنگ جویان، خود را معرفی می کردند. کاری که نه فقط امام حسین ( علیه السلام )، بلکه اکثر نامیان جنگی انجام می دادند.
از آن چه تا به حال در مورد امام حسین، خطابات و اهداف آن گفته شد، روشن می شود که امام ( علیه السلام ) با توجه به اهدافشان (اصلاح مردم) مجبور به ذکر چنین مطالبی بودند.
به عبارت دیگر حضرت در صدد مظلوم نمایی و سوء استفاده از روابطش نبود تا بتوان اشکال فوق را مطرح کرد. چون این اشکال جایی مطرح می شود که حضرت به دنبال امتیاز گیری باشد؛ که در این صورت می توان اشکال کرد که این امتیاز ها در مورد طلحه و زبیر نیز وارد شده است.
از آن چه تا به حال گفتیم روشن شد که این مسئله اساسا دارای اشکال نیست. پس نیازی به بحث در مورد سند وجود ندارد. البته این قضیه در بسیاری از مقاتل و کتب تاریخی هم ذکر شده است.
[1] طوسی، مصباحالمتهجد، ص 789، مؤسسه فقه الشیعه بیروت، 1411 هجرى قمرى.
[2] مجموعهآثاراستادشهیدمطهرى، ج27، ص 477. (نرم افزار)
[3] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 44، ص 319، مؤسسة الوفاء بیروت - لبنان، 1404 هجرى قمرى.
T
