تفاوت ابلیس و شیطان چیست؟

به گزارش «شیعه نیوز»، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدحسین معنوی، مدرس حوزه علمیه قم، در رابطه با تفاوت شیطان و ابلیس با اشاره به اینکه در منابع اسلامی مطالب مفصل درباره ابلیس و شیطان آمده است، بیان کرد: هر موجود سرکشی از قبیل جن و انس که از فرمان خداوند تمرد می‌کند و کارش وسوسه خلق و دعوت به بدی‌‌ها است شیطان نام دارد که ابلیس نیز از جمله آن‌هاست.

ابلیس یا «ابوالشیطان»

وی با بیان اینکه در روایات از ابلیس به عنوان «ابوالشیطان» یاد شده است، ادامه داد: ابلیس یکی از جنیان در آسمان است، اما ملائکه تصور می‌کردند از فرشتگان است و زمانی که خداوند به ملائکه دستور داد به انسان سجده کنند ابلیس سجده نکرد و در آن زمان فرشتگان دریافتند که جنس ابلیس با جنس فرشتگان فرق می‌کند.

حجت‌الاسلام معنوی به کتاب لغت «مجمع البحرین» اشاره کرد و گفت: در این کتاب نقل شده است، قبل از خلقت انسان گروهی خلق شده بودند که در زمین خون‌ریزی می‌کردند که ابلیس نیز یکی از آن‌ها بود اما به علت ظلمشان توسط ملائک دستگیر شدند و به آسمان منتقل شدند. لذا زمانی که خداوند دستور سجده می‌دهد ابلیس سجده نمی‌کند.

میکروب؛ یکی از مصادیق شیطان

حجت‌الاسلام معنوی با ذکر اینکه کلمه شیطان به همه جنیان، انسیان، حیوانات و حتی میکروب‌ها نیز اطلاق می‌شود، افزود: در روایات سفارش شده از ظرف شکسته آب نخورید زیرا که مشرب‌گاه شیطان است، همچنین در روایت داریم شب‌ها درب ظرفی را که آب یا غذا دارد بگذارید، همچنین سفارش شده با سبیل بلند آب نخورید زیرا که محل زندگی شیاطین است که منظور از شیاطین در این روایات همان میکروب است که چه بسا ویروس کرونا که همگان را درگیر کرده نیز یک شیطان است که بیماری و مرگ را برای انسان‌ها به همراه آورده است.

وی با بیان اینکه ابلیس از کلمه ابلس، یعنی کسی که از رحمت خدا مأیوس شده باشد گرفته شده است، ادامه داد: با گفتن «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» می‌توانیم از شر ابلیس به خدا پناه ببریم که گفتن این ذکر در آغاز برخی از کارها از جمله هنگام قرائت قرآن و در نماز، مستحب است.

آنچه زمینه حضور و نابودی شیطان را فراهم می‌کند

این محقق مذهبی با بیان اینکه وارد شدن به سرویس بهداشتی یکی دیگر از مکان‌هایی است که مستحب است این ذکر بیان شود، تصریح کرد: همچنین هنگام آمیزش زن و مرد این ذکر باید گفته شود زیرا که شیطان در این رابطه شریک می‌شود و نتیجه آن فرزندی می‌شود که از گفتن و شنیدن حرف بد باکی ندارد. انسان با انجام برخی از کارها بستر و زمینه را برای حضور شیطان فراهم می‌کند که در روایات به آن‌ها اشاره شده است، خضاب کردن در حالت جنابت و حیض، قضای حاجات روی قبر، ایستاده ادرار کردن، تنها مسافرت کردن، تنها ماندن در خانه، تنها ماندن زن و مرد نامحرم در محیط خلوت، نگه داشتن زباله و خاک‌روبه در منزل، تلنبار شدن ظرف‌های کثیف در منزل، ناخن بلند و سبیل بلند برای مردان از جمله کارها و محل‌هایی است که سبب حضور شیطان می‌شود.

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه نماز‌خواندن اولین کاری است که با آن می‌توان بینی شیطان را بر زمین مالید، بیان کرد: پرداخت صدقه در اول صبح، گرفتن ناخن و قرائت زیاد ذکر «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» از جمله کارهایی است که برای نابود کردن شیطان کفایت می‌کند. یکی از وزرای آل‌بویه به نام ابن‌قباد بیان می‌کند که علمای شیعه مرزبانانی در برابر شیطان هستند که از یورش شیطان بر مستمندان دوری می‌کنند، مستضعف در این روایت به فقیران در علم و دین خطاب می‌شوند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «نگاه کردن به صورت عالم ثواب دارد» که عالم از امامان معصوم(ع) آغاز و به مراجع عظام ختم می‌شود.

حجت‌الاسلام معنوی به حدیثی از امام باقر(ع) اشاره کرد و گفت: حضرت فرمودند: «زیاد دعا کنید تا از شر شیاطین در امان باشید و با ترس واقعی خود بر شیطان غلبه کنید» مانند ترس و وحشتی که امروز همگان از ویروس کرونا داریم که اگر همین ترس را در برابر آنچه که دین جوانان را هدف گرفته داشته باشیم، دین جوانان از بین نمی‌رود. امام صادق(ع) می فرماید: شیطان حریف پنج نفر نمی‌شود؛ کسی که ذکر خدا بگوید، کسی که برای برادر مومن خود آنچه را بپسندند که برای خود می پسندد، کسی که بر مصیبتی که به او می‌رسد صبر می‌کند، کسی که بر آنچه خدا بر او روزی کرده راضی و خرسند باشد و غم فردا را نخورد و کسی که با نیت درست و خالصانه به خدا پناه برد و همه کارها را به خدا واگذار کند.

وی ابراز کرد: پیامبر اکرم(ص) در رابطه با مسلط شدن بر شیطان حدیثی را از حضرت موسی نقل و می‌فرمایند: روزی حضرت موسی(ع) در گوشه‌ای نشسته بود که ابلیس به طرفش آمده ایشان از ابلیس می‌پرسند انجام کدام گناه تو را بر من مسلط می‌کند؟ ابلیس می‌گوید؛ عجب و خود پسندی، بزرگ جلوه کردن کار خیر و کوچک شمردن گناه، نگاه به نامحرم، غیبت و دروغ و ... حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه برنامه شیطان را بیان می‌کنند و می فرمایند: شیطان برنامه و راه‌های خود را برای شما آسان می‌کند و قصدش از این کار این است که پیوندهای دینی میان شما را گره به گره بگشاید، جماعت شما را به پراکندگی دچار سازد و با تفرقه افکنی و ایجاد فتنه، فساد کند.