شیعه نیوز:
پرسش
لطفاً بفرمائید که چند مکتب عقیده ای در اسلام وجود دارد؟ در این زمینه به حدیثی برخورد کردم که بیان داشت: روزی خواهد آمد که مسلمین به 73 فرقه تقسیم می شوند. آیا این حدیث صحت دارد.؟ لطفاً در خصوص موارد مذکور اطلاعات کاملی ارائه فرمائید؟
پاسخ اجمالی
احادیث «افتراق امت» (فرقه فرقه شدن مسلمانان بعد از رحلت پیامبر) را محدثان سنّى و محدثان شیعه با سندهاى مختلف نقل کردهاند.
متن همۀ این احادیث از تفرقه و فرقه فرقه شدن مسلمانان بعد از رسول گرامی اسلام حکایت می کند و به نوعی دارای تواتر معنوی است. حداقل یکی از این احادیث از نظر سند، صحیح و متصل است.
پاسخ تفصیلی
متأسفانه باید گفت بعد از رحلت هر یک از انبیائ الهی،بسیاری از پیروان آنان از مسیر اصلی که توسط پیامبرانشان تعیین شده بود، منحرف شدند. پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) که با علم نبوت آینده امت خود را به روشنی می دیده است، در روایات متعددی (احادیث افتراق امت) از این امر خبر داده است. احادیث «افتراق امت» را محدثان سنّى و محدثان شیعه با سندهاى مختلف نقل کردهاند.[1] این حدیث در منابع شیعی از جمله، خصال شیخ صدوق، تفسیر عیاشی و احتجاج طبرسی آمده است.[2] گفتنی است که این احادیث دارای تواتر معنوی می باشند یعنی گرچه ازنظر کلامات متن تفاوت هایی با هم دارند آما معنای همه آنها یک چیز است.
بر طبق این روایات ، پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) پیش بینى کرده است که امتش بعد از او به هفتاد و سه فرقه تقسیم خواهند شد.
صحیح ترین سند های حدیث افتراق امت، حدیثی است که کلینی در کتاب کافی از امام محمد باقر ( علیه السلام ) نقل کرده است. سند و متن این حدیث به عنوان نمونه بررسی می شود.
سند حدیث:
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْکَابُلِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ( علیه السلام ).
احادیث از نظر سند، تقسیمات مختلفی دارد. اگر تمام افراد حدیث از شیعیان و ثقات ( انسان های مورد اطمینان) باشند حدیث از نظر اصطلاحات حدیث شناسی "صحیح" است.[3] و اگر احیاناً افرادی که در یک سند واقع شده اند همه از بزرگان عصر خود و اجلّاء باشند در این صورت اعتماد به صدور حدیث بسیار بیشتر می شود. حدیث امام باقر( علیه السلام ) نیز از جملۀ این احادیث است؛ زیرا تمام افراد موجود در سند، همه از بزرگان و اجلّاء هستند. محمد بن یحیی از جملۀ بزرگان است که نجاشی دربارۀ او می گوید: "وی بزرگ اصحاب ما در زمان خودش بود که بسیار مورد اعتماد است."[4] دربارۀ احمد بن محمد بن عیسی نیز می گوید:" ابوجعفر شیخ قمی ها و فقیه آنان است."[5] حسن بن محبوب در منابع رجالی ما ثقه و از اصحاب اجماع است[6]. جمیل بن صالح و ابو خالد کابلی نیز از بزرگان شمرده شده اند.[7]
بنابراین؛ حدیث از نظر سند، صحیح و متصل است.
متن حدیث:
این حدیث در تفسیر آیۀ 29 سوره زمر وارد شده است که امام ( علیه السلام ) در آن می فرمایند: " یهود بعد از موسی به هفتاد و یک فرقه تقسیم شدند. که تنها یکی از آن فرقه ها در بهشت و بقیه در آتش اند. مسیحیان نیز بعد از عیسی( علیه السلام ) به هفتاد و دو فرقه تبدیل شدند که یک گروه در بهشت و دیگر گروه ها در آتش اند. اما این امت بعد از رسول اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) به هفتاد و سه فرقه تقسیم شدند که هفتاد و دو فرقۀ آن در آتش و تنها یک گروه در بهشت اند. از این هفتاد و سه فرقه، سیزده فرقۀ آن محبت و ولایت ما اهل بیت را دارند[8] اما تنها یک گروه از آنها وارد بهشت می شود و دوازده فرقۀ دیگر در جهنم اند. بنابراین؛ این دوازده فرقه و شصت فرقه، از دیگر مردم در آتش اند."[9]
در نتیجه سند و متن این حدیث صحیح است و با احادیث دیگری که در این زمینه وارد شده است تأیید می شود. قابل توجه است که در احادیث بسیار زیادی که در این باب ذکر شده است، گروه نجات یافته را شیعیان امام علی ( علیه السلام ) دانسته اند.[10]
برای اگاهی از پاسخ دیگر سؤالات خود به نمایه های زیر مراجعه فرمائید.
[1] طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ج3، ص 588، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374؛ جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر،ج3، ص 443،بی جا، بی تا
[2] مجلسی ، محمد باقر، بحارالانوار،ج28،ص4، موسسه الوفاء، بیروت،1404.
[3] با استفاده از نرم افزار درایة النور، اصطلاحات حدیثی.
[4] نجاشی، رجال نجاشی،ص 353، دفتر انتشارات اسلامی ، قم،1407.
[5] همان، ص 83.
[6] نک: رجال کشی،ص 556.
[7] نک: رجال نجاشی،ص 127 و رجال کشی، ص 10،انتشارات دانشگاه مشهد،1348.
[8] احتمالاً اشاره به فرقه های شیعی غیر دوازده امامی دارد.
[9] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج8، ص224، دار الکتب الاسلامیه، تهران،1368.
[10] بحار الانوار، ج28، ص2، باب افتراق الامة بعد النبی.
T
