امام ابوالحسن علي النقي هادي (ع) ملقب به امام هادي، دهمين پيشواي شيعيان در نيمه ذيحجه سال 212 هجري در اطراف مدينه در محلي به نام «صريا» متولد شد.
آن حضرت و فرزند گرامي ايشان امام حسن (ع) به عسکريين شهرت يافتند، زيرا خلفاي بني عباس آنها را از سال 233 به سامرا (عسکر) برده و تا آخر عمر پر برکتشان در آنجا، آنها را تحت نظر قرار دادند.
امام هادي به لقبهاي ديگري مانند نقي، عالم، فقيه، امين و طيب شهرت داشت و کنيه مبارک ايشان ابوالحسن است. از آنجا که کنيه امام موسي کاظم(ع) و امام رضا (ع) نيز ابوالحسن بود، لذا براي اجتناب از اشتباه، ابوالحسن اول به امام کاظم (ع)، ابوالحسن ثاني به امام رضا (ع) و ابوالحسن ثالث به حضرت هادي (ع) اختصاص يافته است.
پدر بزرگوارش امام جواد و مادرش بانوي گرامي سمانه است که بانويي با فضيلت و با تقوا بود. امام هادي در سن 6 يا 8 سالگي يعني در سال 220 هجري، پس از شهادت امام جواد به امامت رسيد. مدت 33 ساله امامت امام هادي با خلفاي معتصم، واثق، توکل، منتصر، مستعن و معتز معاصر بود.
عظمت شخصيت امام هادي به قدري زياد است که دوست و دشمن را به اعتراف واداشته است. قسمتي از اين اعترافات مبني بر شخصيت آن امام به لحاظ اخلاقي و بخشي ديگر ناشي از ابعاد علمي آن حضرت و شمه اي، نتيجه کراماتي است که از آن بزرگوار صادر شده است.
امام هادي داراي نفس زکيه و عزمي راسخ و همتي عالي بود که هرگز احدي از مردم را نمي توان در مقايسه با او همتا و همسان دانست.
ابن شهر آشوب از رجال حديث نقل مي کند که او نيک سرشت ترين و پاک ترين روش را در ميان جامعه دارا بود، راستگوترين افراد جامعه محسوب مي شد، به هنگام سکوت، شکوه هيبت و تشعشع وقار، چهره او را دربرمي گرفت و چون لب به سخن مي گشود، گزيده و نغز مي گفت به طوري که شعاع کلامش روح آدميان را سحر مي کرد.
در وجود مقدس امام هادي ويژگي هاي اخلاقي پسنديده مي درخشيد. امامت، کمال، دانش، فضيلت، سرشت و اخلاق نيک از فرازهاي اخلاقي اين امام همام است.
خداوند به قدرت بي منتها و دانش وسيع خود، گنجينه هايي از دانش را بر خاندان رسالت افاضه و موهبت فرموده و ايشان را به زيور دانش آراسته است، اين گنجينه ها، مجموعه اسرار علوم و معارف است که خداوند آن را دراختيار امامان شيعه که راهبران حقيقي بشر هستند، قرار داده است.
خصائل اخلاقي
امام دهم چون پدران و اجداد بزرگوار خود در علم و دانش سرآمد روزگار بود. درخشش او در مدت حياتش احترامي شگفت در قلوب همگان ايجاد کرده بود. نامه آن حضرت در رد پيروان معتقد به تفويض و جبريون و اثبات عدل و حد مابين جبر و تفويض، از فرازهاي شگفت آور دوره امامت، امام هادي محسوب مي شود و بسيار مورد تعمق و توجه است.
امام هادي در اين نامه، نظريه پيروان هر دو عقيده را با منطقي ترين اصول مردود اعلام کرده و اسراري از علوم و حقايق آن را پاسخ فرموده است.
نفوذ سياسي امام
در مورد جاذبه اجتماعي و نفوذ سياسي امام هادي فقط مي توان گفت که يکي از تجليات و تشعشعات پرشکوه خداوند و تابش منبع فياض نور حق در وجود امام هادي متجلي و منعکس شده و از وجود حضرت نيز مانند آينه اي که انوار مختلف را در خود انعکاس مي دهد، ساطع بوده است.
کسي را در عصر پيشواي دهم، توان نگاهي ممتد و حتي لحظه اي کوتاه به چهره او نبود. به محض نظر به رخسار پرفروغش آثار ضعف و سستي و ترس بر قلب ها سايه مي افکند. در کتاب هاي تاريخي آمده است که حضور امام در هر مجلسي مورد تجليل و احترام عميق بود و خواسته و ناخواسته اطرافيان را تحت تأثير و نفوذ قرار مي داد و همنشينان وي همواره آرزوي مجالست و مراودت او را در سر داشتند.
با آنکه متوکل بارها در صدد بود به بهانه قيام مسلحانه امام دهم را از ميان بردارد، ولي هيچ گاه به اين بهانه دست نيافت. با اين حال، نتوانست حيات شريف آن حضرت را که مانع خودکامگيهاي او به عنوان محور تفکر اسلامي بود و همچون مرکزي که شيعيان بر گرد آن پروانه وار مي چرخيدند، تحمل کند، لذا ايشان را بنا به روايتي، در تاريخ سوم رجب سال 245هجري به شهادت رساند.
امام دهم در حالي که هشت سال و پنج ماه از عمر شريفشان مي گذشت، به مقام امامت نايل شدند و پس از سي و سه سال به شهادت رسيده و در سامرا دفن شدند.
