شیعه نیوز:
پرسش
بر اساس قرآن و حدیث، دعای خیر براى غیر شیعیان چه حکمى دارد؟
پاسخ اجمالی
برای پاسخ به این سؤال، باید دعا را به چهار نوع تقسیم کرده و هر کدام به طور جداگانه بررسی شود.
الف. دعا برای هدایت‌شدن
دعاکردن و تلاش برای هدایت‌شدن تمام افراد حتی غیر مسلمانان، جایز است. همان‌طور که پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم ) در جنگ خندق برای قریش که به جنگ او آمده بودند، دعا کرده و از خدا هدایت آنان را طلب کرد.[1] البته می‌توان برای کسی که به شدت با دین خدا دشمنی می‌کند و در این راه لجاجت و شدت دارد و از ظلم و ستم به پیروان حق ابائی ندارد، نفرین کرد و از خدا خواست تا او را هدایت نکند؛ چنان‌که حضرت موسی(علیه السلام ) چنین دعایی برای فرعون کرد: «پروردگارا! تو فرعون و اطرافیانش را زینت و اموالى [سرشار] در زندگى دنیا داده‌اى، و در نتیجه [بندگانت را] از راه تو گمراه می‌سازند! پروردگارا! اموالشان را نابود کن! و [به جرم گناهانشان،] دل‌هایشان را سخت و سنگین ساز، به گونه‌اى که ایمان نیاورند تا عذاب دردناک را ببینند».[2]
ب. دعا برای موفقیت در کار خیر
دعا کردن برای موفقیت افراد در انجام کارهای خیر و دارای منافع عمومی - به گونه‌ای که شامل مسلمانان هم شود - جایز است. این نوع دعا هم برای غیر مسلمانان جایز است و هم برای مسلمانانی که در مسیر حق نیستند. امام سجاد(علیه السلام ) برای کسانی که از نظامیان بنی‌امیه به شمار آمده اما به پاسداری از مرزهای اسلامی مشغول بودند،[3] این چنین دعا می‌کند: «مرزهاى مسلمانان را به غلبه و تسلّط خود استوار ساز، و نگهدارندگان آن مرزها را به نیروى خویش توانائى ده، و بخشش‌هاى ایشان را از توانگریت فراوان گردان ... خدایا! هر جنگجوى از اهل دین تو (مسلمانان) که با ایشان بجنگند یا هر مجاهد و جنگ کننده‌اى از پیروان طریقه و راه تو که با آنها جنگ نماید تا دین تو بلندتر و حزب و گروه تو تواناتر و نصیب و بهره تو کامل‌تر گردد، پس [در هر گرفتارى] او را آسانى پیش آور و کار را برایش روبه‌راه ساز، و پیروزى را برایش عهده‌دار شو، و [بهترین] یاران را براى او برگزین و پشتش را قوى و توانا کن و جیره‌اش سرشار گردان، و او را به نشاط و خرّمى بهرهمند ساز».[4]
ج. دعا برای بخشش گناه
درباره استغفار کردن برای دیگران، محدودیت وجود دارد. مسلمانان و حتی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ) حق ندارند که برای کافران و مشرکانی که اهل هدایت نیستند، طلب بخشش و استغفار کنند. حضرت ابراهیم(علیه السلام ) نیز به دلیل این‌که به عمویش آزر وعده‌ای داده بود، تا مدت خاصی برای او استغفار کرد، ولی بعد از آن از او تبری جست.[5] مسلمانانی که حق را شناخته‌اند ولی با آن مخالفت می‌کنند و نیز مسلمانانی که با اهل بیت پیامبر(علیه السلام ) دشمنی دارند(نواصب) نیز همین حکم را دارند. اما نسبت به اکثر مسلمانان غیر شیعی که این‌گونه نیستند، دعا کردن اشکالی ندارد بلکه امری پسندیده است؛ همان‌گونه که در دعای معروف می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَات».[6]
طبق روایتی؛ امام صادق(علیه السلام ) در ارتباط با بخشی از نماز میت که برای او طلب بخشش می‌شود، چنین فرمود: «اگر آن شخص دشمن خدا بود، بگو: خدایا! ما از او چیزی جز دشمنی تو ندیدیم ... خدایا! قبرش را پر از آتش کن ... ولی اگر آن شخص مستضعف بود(یعنی عمداً و با قصد و غرض در مقابل حق قرار نگرفت)، بگو: خدایا! کسانی که توبه کردند و راه تو را رفتند، آنان را ببخش و از آتش جهنم دور نگه دارد. ولی اگر نمی‌دانی این شخص جزء کدام افراد بوده، بگو: اگر خیر و اهل آن‌را دوست داشت، او را ببخش و مورد رحمت خود قرار بده».[7]
د. دعا برای زنده ماندن و طول عمر
دعاکردن یا علاقه‌مندی به ظالمان – حتی اگر به ظاهر مسلمان باشند - کاری ناپسند است و جایز نیست. طبق نقلی که صفوان جمال از امام کاظم(علیه السلام ) نقل کرده، امام به ایشان فرمود: «هر کس که دوست داشته باشد افراد ظالمی همچون هارون الرشید، زنده باشند[حتی تا مدت محدودی] او هم در شمار این افراد بوده و هر کس در شمار این افراد باشد، وارد آتش خواهد شد».[8] این روایت نشان می‌دهد که دعا برای زنده ماندن در حق افرادی که به مردم ظلم می‌کنند گناه بزرگی است. بلکه حتی دوست داشتن زنده ماندن این افراد، جایز نیست.
[1]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 83، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.
[2]. یونس، 88.
[3]. دعای امام سجاد(علیه السلام ) برای مرزبانان، ۵۰۰۵۷.
[4]. علی بن الحسین(علیه السلام )، الصحیفة السجادیة، ص 126 - 132، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، 1376ش.
[5]. توبه، 113 - 114.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 530، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 168، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[8]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 16، ص 295، قم، مؤسسه آل البیت(علیه السلام )، چاپ اول، 1409ق.
آیات مرتبط
سوره التوبة (80) : اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ
سوره التوبة (84) : وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ ۖ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ
سوره التوبة (113) : مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ
سوره التوبة (114) : وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ
سوره الشعراء (86) : وَاغْفِرْ لِأَبِي إِنَّهُ كَانَ مِنَ الضَّالِّينَ
T
