شیعه نیوز:
پرسش
با توجه به این‌که درهای رحمت الهی همیشه به روی بندگان باز است، آیا در زمان‌ها و مکان‌های خاصی باید خواسته‌مان را از خدا طلب کنیم؟
پاسخ اجمالی
ارتباط با خدا مشروط به زمان و مکان خاصی نیست، بلکه آنچه در ارتباط با خدا مهم است، این است که دعا از صمیم قلب بوده و همراه با اخلاص کامل و احساس نیاز شخص به درگاه خدای مهربان باشد. با این وجود، به جهت فضیلت و عظمت برخی زمان‌ها و مکان‌ها، در روایات اشاره شده است که دعا در آن محدوده‌های زمانی و مکانی، بیشتر در معرض اجابت خواهد بود؛ مانند: دعا هنگام نزول باران، در شب و روز جمعه، در مکه و حوالی آن، کنار مزار امام حسین( علیه السلام ).
پاسخ تفصیلی
در مرحله اول باید گفت؛ ارتباط با خدا مشروط به زمان و مکان خاصی نیست، بلکه آنچه در ارتباط با خدا مهم است، این است که دعا از صمیم قلب بوده و همراه با اخلاص کامل و احساس نیاز شخص به درگاه خدای مهربان باشد. اگر دعا تنها و تنها متوجه به خدا باشد و در آن شرک و ریایی وجود نداشته باشد، بدون شک، خداوند متعال دیر یا زود آن‌را اجابت خواهد کرد.[1]
خداوند متعال در قرآن فرمود: «هنگامى که بندگانم از تو درباره من بپرسند، [بگو:] یقیناً من نزدیکم، دعاى دعا کننده را زمانى که مرا بخواند اجابت می‌کنم؛ پس باید دعوتم را بپذیرند و به من ایمان آورند، تا [به حقّ و حقیقت] راه یابند [و به مقصد اعلى برسند]».[2] این آیه و آیات دیگر نشانگر آن است که هر کس در هر زمان و هر مکان می‌تواند با یگانه معبود خود ارتباط برقرار نماید. البته آن‌گاه که قلبی می‌شکند، اشکی می‌ریزد و دل به شوق وصال معشوق ره می‌پوید، می‌توان اذعان نمود که این لحظه، شیرین‌ترین لحظه عبادت است و دل شکسته بنده قیمت پیدا کرده و خریداری همچون خدا دارد.
نتیجه آن‌که هر زمان و هر مکان می‌توان با معبود خود ارتباط برقرار نمود و از او طلب کرد هر آنچه را که دل طلبد. با این وجود در روایات زمان‌ها و مکان‌هایی را – به جهت فضیلت و عظمت آن زمان و مکان - برای خواندن دعا سفارش شده است که در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف. زمان‌های مناسب برای دعا
1. هنگام نزول باران
دلیل کلی آن‌را بنابر آنچه در آیات قرآن و روایات آمده است، می‌توان آن دانست که باران، نشانی از رحمت پروردگار است و اکنون که در رحمت خدا باز شده، امید بیشتری برای استجابت دعا هست. در این‌جا به برخی از آیات و روایاتی که در این زمینه رسیده است، ذکر می‌شود:
«او کسى است که بادها را پیش از [باران] رحمت، به بشارت فرستاد و از آسمان، آب پاک‌کننده فرو فرستادیم».[3]
«و از نشانه‌های او است که بادها را مژده دهنده می‌فرستد تا شما را از رحمت خویش بچشاند».[4] که مقصود همان نزول باران است.[5]
امام علی( علیه السلام ) فرمود: «دعا را در چهار مورد غنیمت بدانید: هنگام خواندن قرآن، موقع گفتن اذان، هنگام نزول باران و زمانى که دو سپاه رو در روی هم برای جهاد قرار می‌گیرند».[6]
در روایتی امام صادق( علیه السلام ) به نقل از پدرشان می‌فرماید: «علی( علیه السلام ) در اولین بارانی که در هر سال می‌بارید در زیر آن قرار می‌گرفت تا سر و ریش و لباسش خیس می‌شد، وقتی از حضرت می‌خواستند زیر سقف یا سایبانی، برای پرهیز از خیس شدن، بروند، می‌فرمود: این آبی است که به عرش خداوند نزدیک است».[7]
امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «در چهار وقت به دنبال دعا باشید: وزش باد، زوال سایه‌ها [که همان ظهر شرعى است]، نزول باران و هنگام ریزش اولین قطره از خون شهید، چون در این اوقات، درهاى آسمان گشوده خواهد شد».[8]
2. بعد از نماز واجب
امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «سه وقت است که در آن، برای استجابت دعا حجاب و مانعی از جانب خداوند نیست: دعا بعد از نماز واجب، هنگام فرود آمدن باران، ظاهر شدن نشانه‌اى از نشانه‌هاى قدرت پروردگار در زمین که بر خلاف طبیعت و عادت باشد».[9]
3. میان اذان و اقامه
در روایت آمده است که میان اذان و اقامه در حالت نشسته این دعا خوانده شود: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَیْشِی قَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَ قَبْرِ نَبِیِّکَ قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً»؛[10] خدایا! به من قلب سالم و زندگى روشن و روزى فراوان عنایت کن، و برایم در جوار قبر پیامبر خود قرار گاهى قرار ده.
4. در حال رکوع یا سجود
امام صادق( علیه السلام ) - در پاسخ به سعید بن یسار که پرسید در حال رکوع یا سجود دعا کنم؟ - فرمود: «آرى، در حال سجود دعا کن؛ زیرا نزدیک‌ترین زمان بنده به خداوند زمانى است که در سجده است. [در آن حال] براى دنیا و آخرتت به درگاه خداوند عزّ و جلّ دعا کن».[11]
5. شب و روز جمعه
شب و روز جمعه در بین ایام هفته از امتیاز و شرافت خاصی برخوردار است.
پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ): «جمعه، سرور ایام است و خداوند در آن حسنات را مضاعف و گناهان و معاصی را محو می‌کند، درجات مؤمنان را بالا می‌برد، دعاها را مستجاب می‌کند، حوائج را بر آورده می‌کند».[12]
امام صادق( علیه السلام ): «همانا بنده مؤمن گاه از خدای متعال حاجتى می‌طلبد، و خداوند برآوردن حاجتش را که درخواست نموده تا روز جمعه به تأخیر می‌اندازد تا او را به زیادتی‌هایى که در روز جمعه کرامت می‌فرماید مخصوص گرداند».[13]
ب. مکان‌های مناسب برای دعا
برخی از مکان‌هایی که برای دعا سفارش شده، عبارت‌اند از:
1. مکّه و حوالى آن
پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ): «دست‌ها جز در هفت جا [به دعا] بلند نمی‌شوند:[14] «1. هنگام شروع نماز، 2. هنگام داخل شدن به مسجد الحرام و دیدن خانه کعبه، 3. هنگام ایستادن بر صفا، 4. هنگام ایستادن بر مَروه، 5. هنگام وقوف با مردم در شامگاه عرفه، 6. در جمع(مُزدَلَفه) و مقامین، 7. هنگام رَمى جَمْره».[15]
2. کنار قبر امام حسین( علیه السلام )
امام صادق( علیه السلام ): «هر کس به خاطر خدا و در راه خدا، قبر حسین( علیه السلام ) را زیارت کند، خداوند، او را از آتش دوزخ می‌رهانَد و در آن هولناک‌ترین روز (قیامت) او را در امن و امان می‌دارد و هر حاجتى از حوایج دنیا و آخرت که از خدا بخواهد، به او عطا می‌کند».[16]
روایت شده است که امام صادق( علیه السلام ) به دردى مبتلا شد. پس دستور داد که از مال او شخصى را اجیر کنند تا نزد قبر حسین( علیه السلام ) برایش دعا کند. مردى از غلامان ایشان بیرون رفت. دَم در، مرد دیگرى را دید و برایش گفت که امام( علیه السلام ) به او چه دستور داده است. آن مرد گفت: من می‌روم؛ امّا حسین( علیه السلام )، امامی است که اطاعتش واجب است و خود ایشان(امام صادق) نیز امامی است که اطاعتش واجب است. این، چگونه است؟ غلام، نزد آقایش بازگشت و سخن آن مرد را براى امام( علیه السلام ) بازگفت. ایشان فرمود: «درست است؛ امّا او نمی‌داند که خداوند متعال را مکان‌هایى است که در آن جاها، دعا مستجاب می‌شود و آن مکان (قبر حسین( علیه السلام )) یکى از این مکان‌ها است».[17]
امام هادى( علیه السلام ): «اماکنى هست که خدا دوست دارد در آنها به درگاهش دعا شود تا اجابت کند و حائر حسین( علیه السلام ) یکى از این اماکن است».[18]
[1]. مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، ج 1، ص 318، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1377ش.
[2]. بقره، 186.
[3]. فرقان، 48.
[4]. روم، 46.
[5]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 8، ص 483، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 477، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. همان، ج 8، ص 239.
[8]. همان، ج 2، ص 476.
[9]. طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، ص 280، قم، دار الثقافة، 1414ق.
[10]. کافی، ج 3، ص 308.
[11]. محدّث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 4، ص 463، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1408ق.
[12]. الکافی، ج 3، ص 414.
[13]. همان، ج 2، ص 490.
[14]. مقصود، آن است که این هفت جا در مکّه و حوالى آن، مکان اجابت دعا هستند.
[15]. طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، ج 11، ص 385، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، 1415ق.
[16]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص 146، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
[17]. ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 57، بی‌جا، دار الکتب الاسلامی، چاپ اول، 1407ق.
[18]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، ص 595، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (186) : وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
سوره آل عمران (38) : هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ
سوره الأنعام (52) : وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ۖ مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِمْ مِنْ شَيْءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ
سوره الأعراف (29) : قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ ۖ وَأَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ ۚ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ
سوره الأعراف (55) : ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ
T
