شیعه نیوز:
پرسش
سلام؛ در روایت آمده است، خانمی از رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) پرسید، چه کسی از مردم، حق بیشتری بر زن دارد؟ حضرت پاسخ داد: شوهر او. آن زن گفت: آیا به اندازه حقی که شوهرم بر من دارد، من نیز به گردن او حق دارم؟ حضرت پاسخ داد: خیر، حتی یک درصد نیز بر گردن او حق نداری. آن زن پس از شنیدن این سخن گفت: سوگند به کسی که تو را به حق، به پیامبری مبعوث کرد، هیچگاه به نکاح هیچ مردی در نخواهم آمد. سؤال این است که آیا این روایت درست است، و این‌که زن حتی یک درصد بر مرد حق ندارد، با مبانی اسلام سازگار است و بی‌عدالتی نسبت به زن نیست؟
پاسخ اجمالی
آنچه در پرسش آمده، ناظر به روایتی است که امام باقر( علیه السلام ) آن را نقل می‌کند: «خانمی از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) پرسید، زن چه وظایفی نسبت به شوهرش دارد؟ فرمود: باید از او فرمان برده و از خواسته‌هایش سرپیچی نکند؛ چیزى از خانه او بدون اجازه‌اش صدقه ندهد؛ جز با اجازه شوهرش روزه مستحب نگیرد ؛ اگر بر پشت مرکب (و آماده سفر) است و شوهر از او آمیزش خواست امتناع نکند؛ از خانه بیرون نرود مگر با اجازه شوهر؛ اگر بیاجازه او بیرون رود، فرشتگان آسمان و زمین و فرشتگان رحمت و غضب بر او نفرین فرستند، تا زمانی که به خانه برگردد! ... زن پرسید: آیا در مقابل، من نیز به اندازه شوهرم بر گردن او حقی دارم؟ فرمود: نه؛ و یک درصد آن‌را نیز نداری! آن زن با شنیدن این پاسخ گفت: قسم به خداوندى که تو را بحق برگزید، اختیارم را به دست هیچ شوهرى نخواهم داد(هیچگاه ازدواج نخواهم کرد!)».[1]
در ارتباط با این روایت ابتدا باید متذکر شویم این روایت ار نظر سند صحیح است، و مشکل ندارد؛ اما از نظر معنا و محتوا بویژه قسمت پایانی آن که فرموده: « یک در صد آن را نداری» باید گفت مقصود از این جمله نوع و جنس حقوقی است که در همین روایت بیان شده است؛ مانند این که فرموده: چیزى از خانه او بدون اجازه‌اش صدقه ندهد؛ جز با اجازه شوهرش روزه مستحب نگیرد؛ و ... خلاصه حقوقی که در این روایت بیان شده است فقط حقوقی است که مرد بر زن دارد؛ و زن از نوع و جنس این حقوق حقی بر مرد ندارد که مثلا بدون اجازه‌ی زن نتواند از خانه بیرون برود یا بدون اجازه‌ی زن نتواند صدقه بدهد و ...
بنابراین معنای این روایت این نیست که زن هیچ حقی بر مرد ندارد؛ چنین برداشتی از روایت علاوه بر این که مخالف با ظاهر همین روایت است؛ با آیات[2] و روایات فراوان منافات دارد؛ زیرا برای فردی که آشنا به فقه و حقوق اسلامی باشد واضح است که مواردی هم وجود دارد که یک زن در برابر شوهرش از امتیازاتی برخوردار است که شوهر از هیچکدام آنها بهره‌مند نیست:
زن – حتی در صورت سرمایه‌دار بودن – می‌تواند از شوهرش بخواهد که هزینه تمام نیازهای مالی عرفی او را پرداخت کند، اما شوهر هیچ حقی - حتی کمتر از یک درصد - از این بابت نداشته و حتی اگر زن از سرمایه‌داران بزرگ بوده و شوهر در فقر مطلق باشد، او هیچ وظیفه فقهی نسبت به تأمین حداقل نیازهای شوهرش را ندارد!
زن حق طلب مهریه دارد؛ حق همخوابگی و همبستری هم دارد؛ حق دارد در برابر شیری که به بچه خودش می‌دهد از شوهرش درخواست اجرت کند!؛ حتی اگر شوهر مواد اولیه غذا را تأمین کرد، زن در برابر پخت و پزی که انجام می‌دهد و قرار است خود او و فرزندانش نیز از آن بخورند، باز هم از شوهرش درخواست دستمزد کند!؛ در مورد فرزندان مشترک نیز تنها مرد موظف است که نفقه آنها را تأمین کند و زن حتی اگر ثروتش دهها برابر شوهر باشد، وظیفه‌ای در تأمین هزینه زندگی فرزندانش ندارد!
بنابر این، در ارزیابى روایاتى که درباره حقوق مرد و زن وارد شده، توجّه به این نکته ضرورى است که اسلام، دین حق و عدل است و بر این اساس، حقوق همه اعضاى خانواده، اعم از مرد، زن و فرزندان، را بر پایه نیازهاى واقعى خانواده سالم، در نظر گرفته و آن‌را مقرر کرده است. و هیچ حقی را از کسی ضایع نکرده تا با عدالت ناسازگار باشد؛ لذا تأکید برخى روایات بر حقوق ویژه مرد، یا حقوق ویژه زن، مىتواند ناظر به مواردی خاص و یا شرایط خاص فرهنگىِ، و یا حتی روحیه افراد پرسشگر باشد.
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 507، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2] . نساء، 19؛ طلاق، 6 و ...
T
