شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
وسوسه در لغت، به معنای حدیث نفس، و صدای پنهانی است، و حدیث نفس –که یک ترکیب اضافی می‌باشد- به معنای؛ با خویشتن گفتن، سخن با خویش گفتن، به خود گفتن، است.[1] وسواس؛ یعنی صدای مخفی که از باد به وجود می‌آید.[2] در اصطلاحات قرآنی و حدیثی، مقصود از حدیث نفس، همان وسوسه و معنای لغوی آن است.[3]
سخن گفتن با خود که در روایات از آن به «حدیث النفس» تعبیر شده است، امری طبیعی است، و برای هرکسی رخ می‌دهد؛[4] به گونه‌ای که این امر برای انبیای الهی، مانند حضرت آدم( علیه السلام ) نیز پیش آمده است؛ امام صادق( علیه السلام ) در این زمینه فرمود: «آدم از این حالت که با خویش سخن می‌گفت، نزد خدا شکایت کرد...».[5]
پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز هرگاه جنازه‌اى را همراهی می‌نمود، اندوه بر حضرتشان غلبه می‌کرد، بیشتر با خودش سخن می‌گفت و کمتر با مردم![6]
گاهی حدیث نفس به علت پوشیده و مخفی بودن آن در ردیف وسوسه‌های شیطانی آمده است که همین خصوصیت مخفی بودن را دارند. اگر حدیث نفس از سوی شیطان صورت بگیرد و انسان را به گناه بیندازد، به آن وسوسه شیطان گفته می‌شود.[7] ولی بسیار اتفاق می‌افتد که حدیث نفس انسان ندای شرمساری او به درگاه خداوند، عذر تقصیر آوردنش به بارگاه خدا می‌باشد. راز و نیاز و ندا و ندبه او است با خالق هستی. سرکوب نفس امّاره است. تفکر در اصل هستی و چرایی زندگی می‌باشد. این حدیث نفس بسیار ارزشمند است.
بنابراین، سخن گفتن با خود چه بر زبان آید و یا تنها بر دل جاری شود، به خودی خود حرام نبوده و نکوهش نشده است؛ مگر این‌که از نوع وسوسه‌های شیطانی باشد و منجر به افتادن در گناه گردد و یا موجب ایجاد شبهه و یا شک و وسواسی در برخی امور زندگی شود که در این صورت باید از آن دوری کرد.[8]
[1]. لغت‌نامه دهخدا، واژه «حدیث نفس» و «وسوسه».
[2]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق، مخزومى، مهدى، سامرائى، ابراهیم، ج 7، ص 335، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق؛ صاحب، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، ج 8، ص 418، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1414ق.
[3]. ر. ک: طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، ج 9، ص 363، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا؛ حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، محقق، عمری، حسین بن عبد الله، اریانی، مطهر بن علی، عبد الله، یوسف محمد، ج 11، ص 7039، دمشق، دار الفکر، چاپ اول، 1420ق.
[4]. ر. ک: منسوب به على بن موسى الرضا( علیه السلام )، فقه الرضا( علیه السلام )، ص 385، مشهد، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1406ق؛ نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 6، ص 383، قم، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1408ق.
[5]. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ج 1، ص 41، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[6]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 259، قم، مدرسه امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، چاپ اول، 1407ق.
[7]. شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، ج 11، ص 7039.
[8]. ر. ک: «رهایی از وسوسه‌های شیطانی»، 38728؛ «راه‌های عملی برای درمان وسواس»، 90356.
T
