شیعه نیوز:
پرسش
علامه مجلسی در بحث فرق میان شب و روز جهت اقامه حد شرعی، روایتی را به شرح زیر بیان میکند: امام علی( علیه السلام ) فرمود: «همراه پیامبر و عائشه به سفر رفتم، پیامبر در این سفر جز من خادمی نداشت و فقط یک لحاف همراه داشتیم، هنگام خواب پیامبر در بین من و عایشه میخوابید و سه نفری زیر همان لحاف بودیم، وقتی پیامبر به نماز شب بر میخاست، با دستش وسط لحاف را بر زمین میچسباند به طوری که میان من و عائشه فاصله بیفتد». آیا این روایت صحیح است و فقها آنرا قبول دارند؟
پاسخ اجمالی
روایت مطرح شده در پرسش از نظر سند، معتبر نیست؛ و در بسیاری از منابع روایی و تاریخی نیز به چنین ماجرایی اشاره نشده است. البته با فرض قبول در تعارض با روایات تعزیر دو فردی که در زیر یک لحاف باشند، نیست؛ زیرا روایات تعزیر ناظر به مواردی است که هر دو برهنه باشند، فاصلهای میانشان نبوده و اضطراری نیز وجود نداشته باشد.
پاسخ تفصیلی
حکم تعزیر دو فردی که در زیر یک لحاف خوابیدهاند، برگرفته از روایاتی از این دست است:
1. «امام علی( علیه السلام ) حکم به تعزیر دو مرد و یا دو زنی میکرد که زیر لحاف بودهاند و اگر یک مرد و یک زن را شب هنگام زیر یک لحاف مییافتند، حکم به سنگسارشان نکرده، بلکه تعزیرشان میکرد».[1]
2. امام علی( علیه السلام ): «دو مرد، دو زن و یا یک مرد و یک زن برهنه که در یک لباس بوده، و در مظان اتهام نیز هستند، باید حدّ شرعی را در مورد آنان اجرا کرد».[2]
در این روایت؛ اگرچه در یک لباسبودن مطرح شده، اما میتوان زیر یک لحاف بودن را نیز از مصادیق آن دانست.
3. امام صادق( علیه السلام ): «دو زن نمیتوانند در زیر یک لحاف بخوابند، مگر اینکه بین آنها مانعی وجود داشته باشد، اما اگر خوابیدند؛ ابتدا به آنان هشدار داده میشود و اگر باز هم چنین رفتاری را مرتکب شدند، بر هر کدامشان حد شرعی جاری میشود ...».[3]
در جمعبندی این روایات، برخی فقها، حکم را محدود به زمانی کردهاند که هر دو، یا یکی از آنان، برهنه در زیر لحاف باشد، و شواهد و قرائنی نیز بر ارتکاب عمل نامشروع توسط آنان وجود داشته باشد:
لخت خوابیدن دو نفر غیر ذى رحم در زیر یک لحاف و مانند آن باید از سى تا نود و نه تازیانه بزنند بر حسب اختلاف حال معصیت کار به نظر حاکم شرع.[4]
حد شرعی بر گروههایی جاری میشود: ... (پنجم) دو زن که در زیر یک لحاف برهنه بخوابند و دو مرتبه ایشان را تعزیر کرده باشند.[5]
دو مرد در زیر یک لحاف در حالیکه برهنه باشند و بین آنها مانعی وجود نداشته باشد، مشهور بین علمای متأخر این است که تعزیر دارند.[6]
دو نفر مکلف که برهنه در یک لحاف جمع شده باشند به نحو محرّم به طورى که برخورد حرام آنها قطعى باشد، تعزیر میشوند به حسب نظر حاکم در مقدار تازیانه به حسب اختلاف موارد، و آخرین مرتبه و اشدّ آن یکصد تازیانه است.[7]
با تمام آنچه گفته شد، این حکم، قطعاً بنابر دستور عقل موارد اضطرار را شامل نمیشود. بنابر این اگر دو نفر که برهنه هم باشند و در سرما قرار گرفتهاند، و زیر یک لحاف بروند مشمول این حکم نمیشوند. برخی از محققان نیز به این امر اذعان کردهاند: «تمام این مباحث برای زمانی است که در حالت اختیار بوده باشند و ضرورتی در کار نبوده باشد، اما اگر ضرورتی مانند سرمای شدید و ... آنها را مجبور کرد که زیر لحاف بروند، هیچ اشکالی نداشته و این مطالب بر آنها جاری نمیشود».[8]
بعد از روشن شدن موضوع تعزیر و مجازات چنین افرادی، به تحلیل مختصر گزارش موجود در پرسش میپردازیم:
در برخی منابع به نقل از امام علی( علیه السلام ) آمده است: «من با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به سفر رفتم و این قبل از آن بود که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) همسرانش را به حجاب امر کند. من به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) خدمت میکردم و آنحضرت خدمتگزار دیگرى نداشت. پیامبر تنها یک لحاف(رو انداز) داشت و عائشه هم همراه او بود. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بین من و عایشه میخوابید و ما سه نفرى جز همان یک لحاف چیزى نداشتیم. هر گاه حضرت براى نماز بر میخاست وسط لحاف را بین من و عایشه پایین میآورد تا لحاف به زیراندازى که زیر ما بود برسد و پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بر میخاست و نماز میخواند».[9]
در مورد این روایت باید گفت:
1. این روایت اگرچه در منابع کهن نیز بدان اشاره شده، اما به لحاظ سندی؛ چندان معتبر نیست؛ بنابر این نمیتوان آنرا از موضوعات مسلّم تاریخی دانست.
2. با این وجود، پذیرش این گزارش، منافاتی با پذیرش دیگر آموزههای دینی ندارد؛ زیرا از ظواهر آن برمیآید که نوعی اضطرار آنها را مجبور کرده تا از یک لحاف به صورت مشترک استفاده کنند و نیز هیچ کدامشان برهنه نبودند.
3. علاوه بر آن، در مرحله اول، پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) خود میان علی( علیه السلام ) و عایشه میخوابید و هرگاه برای نماز برمیخاست، لحاف را به گونهای قرار میداد که گویا دو نفر در دو لحاف جداگانه خوابیدهاند و همچنین با حضور شخص ایشان در کنار بستر، هیچ شائبهای به وجود نمیآمد.
[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 76، ص 94، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق؛ ر. ک: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 7، ص 182، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف، ج 2، ص 449، قم، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، چاپ دوم، 1385ق.
[2]. محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، ص 339، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1408ق.
[3]. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 114، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 10، ص 59، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ حر عاملی، هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة( علیه السلام )، ج 7، ص 160، مشهد، آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1414ق.
[4]. موسوى گلپایگانى، سید محمد رضا، مجمع المسائل، ج 3، ص 205، قم، دار القرآن الکریم، چاپ دوم، 1409ق.
[5]. شیخ بهائى، بهاء الدین محمد، ساوجى، نظام بن حسین، جامع عباسى و تکمیل آن (محشى)، ج 2، ص 420، تهران، فراهانی، چاپ اول، بیتا.
[6]. موسوى خویى، سید ابو القاسم، تکملة المنهاج، ص 40، قم، نشر مدینة العلم، چاپ بیست و هشتم، 1410ق.
[7]. بهجت، محمد تقى، جامع المسائل، ج 5، ص 176، قم، چاپ اول.
[8]. موسوى گلپایگانى، سید محمد رضا، الدر المنضود فی أحکام الحدود، ج 1، ص 166، قم، دار القرآن الکریم، چاپاول، 1412ق.
[9]. هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 903، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق؛ بحار الانوار، ج 40، ص 2.
آیات مرتبط
سوره الأحزاب (6) : النَّبِيُّ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ۖ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ ۗ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَىٰ أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا ۚ كَانَ ذَٰلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا
سوره الأحزاب (30) : يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ ۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا
سوره الأحزاب (32) : يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ ۚ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا
سوره الأحزاب (53) : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَىٰ طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَٰكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ ۚ إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ ۖ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ ۚ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ۚ ذَٰلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ ۚ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا ۚ إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا
T