پرسش
آیا وقتی برای شادی روح اموات قرآن میخوانیم معادل ثواب آن برای فرد خواننده نیز ثبت میشود؟ آیا میتوان آن ثواب را به معصومین( علیه السلام ) به عنوان خیرات هدیه داد؟
پاسخ اجمالی
روایات متعددی ناظر به این واقعیت هستند که کارهای نیکی که به نیت اموات انجام مىگیرد، این‌گونه نیست که در آنها فردی که به این کارها مبادرت می‌کند، خود از پاداش محروم باشد، بلکه پاداش چنین کارهای نیکی، هم برای مردگان و هم برای هدیه‌دهندگان، ثبت و ضبط خواهد شد:
1. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ): «هرکس وارد قبرستان شده و سوره یس را تلاوت کند، خداوند متعال در آن‌روز (عذاب را) بر مردگان آن قبرستان تخفیف مىدهد و در مقابل، به تعداد مُردگانی که در آن گورستان دفن‌اند، براى فرد قاری، حسنه نگاشته خواهد شد».[1]
2. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ): «کسی که آیه‌ای از قرآن را بر سر قبر افراد مسلمان بخواند، خداوند ثواب هفتاد نبی را به او عطا می‌کند و کسی که برای مردگان قبرستان دل بسوزاند از آتش جهنم نجات پیدا می‌کند و در حالی‌که می‌خندد وارد بهشت میشود».[2]
3. امام صادق( علیه السلام ): «هر مسلمان که به نیابت از مرده‌ای، کار نیکی انجام دهد، خداوند پاداش خود او را دو برابر خواهد داد و پاداش آن به مرده نیز خواهد رسید».[3]
4. امام صادق( علیه السلام ): «نماز، روزه، حجّ، صدقه، هر کار نیک و دعایی که به نیت مرده انجام می‌دهند، در پرونده او ثبت خواهد شد و پاداشش هم براى کسى که آنرا انجام داده و هم براى آن مرده در نظر گرفته خواهد شد».[4]
5. على بن مغیره از امام کاظم( علیه السلام ) پرسید: ثواب کسی که قرآن را ختم کرده و به اهل‌بیت( علیه السلام ) هدیه دهد، چیست؟ امام( علیه السلام ) فرمود: «پاداشش این است که روز قیامت با آنان خواهد بود».[5]
بر این اساس میتوان گفت:
1. هدیه کردن اعمال نیک به روح مردگان و حتی حضرات معصومان( علیه السلام )، نه تنها از ثواب آنها نمی‌کاهد؛ بلکه ارزش آنرا افزون نیز خواهد نمود.
2. در عبادات، اعمال مستحب را میتوان به افراد زنده هدیه کرد؛ اما واجباتی مثل نماز‌های یومیه را تا زمانی که شخص زنده است باید خودش بخواند و جایگزینی ندارد.[6]
[1]. ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 146، بی‌جا، دار الکتب الاسلامی، چاپ اول، 1407ق.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 99، ص 300، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.
[3]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 185، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[4]. همان.
[5]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 341، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش.
[6]. ر. ک: «نیابت اعمال مستحبی از زنده ها»، 3708.
T
