آیا نباید روح را تا حدی لطیف و غرق در معنویات کرد که از دنیا باز بماند؟ آیا راه مشروعی برای انجام روندی معکوس و غلیظ کردن و یا گرم‌کردن روح نیز وجود دارد؟!

شیعه نیوز:
پرسش
در احادیث معتبر به طور کلی به گرم کردن روح و غلیظ کردن آن اشاره شده است. آیا در احادیث در مورد این‌که مؤمن به جایی می‌رسد که آن‌قدر لطیف می‌شود، و باید کاری کند که زمینی شود و کمی روحش غلیظ شود اشاره شده است، یا احادیثی که بشود چنین برداشتی از آنها کرد؟
پاسخ اجمالی

در برخی آیات قرآن و فرازهای روایات به این موضوع اشاره شده است که خدایی و آخرتی شدن، نباید انسان را به طور کامل از توجه به امور دنیا بازدارد؛ مانند:

1. «وَ ابْتَغِ فِیما آتاک اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِیبَک مِنَ الدُّنْیا...»؛[1] و در آنچه خدا به تو داده سراى آخرت را جست‌وجو کن، بهره‏ات را از دنیا فراموش‏ منما.
2. «وَ اکتُبْ لَنا فِی هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنا إِلَیک‏ ...»؛[2] و براى ما در این دنیا نیکى مقرّر کن و نیز در آخرت که ما به سوى تو بازگشته‌‏ایم.
3. «لَهُمُ الْبُشْرى‏ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ ...‏»؛[3] آنان را در زندگى دنیا و آخرت مژده و بشارت است.

پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ): «تلاش کنید که وقت شما چهار ساعت(قسمت) باشد: ساعتى براى مناجات با خدا، ساعتى براى کار زندگى، ساعتى براى معاشرت با برادران و اشخاص مورد اعتماد که شما را از عیب‏هایتان آگاه نمایند و از دل با شما خالص و یک‌رو باشند، و ساعتى که در آن براى لذت‌‏هاى غیر حرام خویش خلوت کنید و با این ساعت، براى سه ساعت دیگر نیرو می‌یابید».[4]
پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ): «مؤمن را سه ساعت است: «ساعتى که در آن با پروردگارش راز و نیاز نماید، ساعتى که به محاسبه نفس خود پردازد و ساعتى که به خوشی‌ها و لذّات حلال و زیباى زندگى دمساز شود. خردمند در پى سه کار باشد: بهسازى زندگى، یا گام برداشتن براى آخرت، یا کامجویى از لذّت‌هاى مشروع».[5]
در منابع اهل‌سنت نیز گزارش شده است که هرگاه پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) محو عالم دیگر می‌شدند، با همسران خود به گفت‌وگو می‌پرداختند تا وضعیتشان کمی تغییر یابد.[6]

گفتنی است؛ با وجود این‌که چنین توصیه‌هایی در اسلام شده، اما از آن با تعبیر «گرم کردن روح» و یا «غلیظ کردن آن» یاد نشده است؛ زیرا قلب مؤمن حتی با اشتغال به امور دنیایی غلیظ و سخت نمی‌شود، بلکه تنها درجه‌های لطافت آن تغییر می‌یابد.[7]

[1]. قصص 77.

[2]. اعراف 156.

[3]. یونس 64.

[4]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول ص، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 409 – 410، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.

[5]. همان، ص 203.

[6]. روزبهان بقلى، روزبهان بن ابى نصر، عرائس البیان فى حقائق القرآن‏، محقق، مزیدی، احمد فرید، ج 2، ص 246، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 2008م‏.

[7]. «روح چهار گانه در انسان»، 4153؛ «وجود نفس در حیوانات و تفاوت آن با نفس انسان»، 114؛ «روح در قرآن و علت عدم توضیح بیشتر در مورد ماهیت آن»، 5973؛ «معانی مختلف کلمه لطیف»، 34563.

T