شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
ماهیت آیین زرتشت با توجّه به سرودههاى مذهبى گات، ماهیتى کاملاً توحیدى است، اما دقّت در آموزههاى مطرح در "اوستا" نشانههایى از دوگانه پرستى را پدیدار مىکند. بروز این نشانهها، توسط زرتشتیان بعدى و "مانى" بوده است. پس با توجه به آموزههاى شرک آلود اوستاى کنونى، آیین زرتشت در دام تحریف گرفتار آمده است. اگر چه این آیین پیامبرى الاهی دارد و ریشه در آسمان، امّا از تعالیم و آموزههاى وحیانى و یکسره توحیدى پیامبر خویش دور افتاده است.
روایات اسلامى که از جانب امامان شیعه ( علیه السلام ) به دست آمده، بر الاهی بودن ریشههاى اولیه این آیین صحّه مىگذارد در عین حال بر آن است که در این دین انحرافى ژرف رخ داده است.
پاسخ تفصیلی
نظریه: "آیین زرتشت یکى از ادیان الاهی است".
ادلّه:
ماهیت آموزههاى آیین زرتشت
الف. ماهیت آیین زرتشت
با توجه به گاتها [1] آیین زرتشت آیینى صددرصد توحیدى است. اغلب محققان زرتشت شناس، آن گاه که گاتها را بررسى کردهاند دریافتهاند که زرتشت از توحیدى خالص سخن مىگوید. اسطورههاى شرک آمیز بعدى، در اوستاى متأخّر و مذهب مانى به انجام رسید.
در حقیقت پیروان زرتشت توحید با عظمتى را که به وسیله او مطرح شده بود؛ مانند دین مسیحیت به چند خدایى تبدیل کردند.
مىتوان نتیجه گرفت که آیین زرتشت در بدو تولّد خویش، آیینى توحیدى بود و دقّت در گات بر این نظریه صحّه مىگذارد. اما در کتاب اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، نشانههاى چند خدایى آشکار مىشود و روح خداى مستقل به شمار مىآید. [2] از همین روى آیینى که به زرتشت نسبت مىدهیم آیینى تحریف شده و دور از آموزههاى نخستین پیام آور خود است.
ب. آموزههاى اعتقادى آیین زرتشت
ألف. خدا در آیین زرتشت: خدایى که در گاتها به نظاره آن مىنشینیم، خدایى واحد و خالق همه جهان است. خالقى که به هیچ جا و مکان و زمان و قوم خاصى وابستگى ندارد. در گاتها خداوند، به عنوان علم مطلق، خالق همه پدیدهها، اعظم، رحیم و عادل و قادر بر همه چیز معرفى مىشود. با چنین برداشتى جا براى هیچ صنم و بت و خداى درجه دوم باقى نمىماند. [3] قابل توجه این که در گاتها، زرتشت ( علیه السلام ) در سیماى یک پیامبر الاهی و در لباس یک موحد واقعى خداوند را در اوج توحیدى مىستاید و دلدادگى آغاز مىکند:
"اى خداوند هستى بخش! با فروتنى از تو پرسشى دارم. آیا آن که دلداده تو است پرستش تو را چگونه باید به جاى آورد؟ اى مهین دلدار! دلم از مهر تو لبریز است بشود که ما در پرتو راستى و درستى از یاریت برخوردار گردیم و دلمان از پرتو نور پاک روشن گردد." [4]
ب. جهان در آیین زرتشت: جهان آفریده خدا است و او نگه دارنده و حاکم بر آن. جهان کاملاً به وجود خداوند وابسته است، به گونهاى که بدون اراده و آگاهى او هیچ پدیدهاى رخ نمىدهد. اهورامزدا (....خداوند) جهان را با هدفى کاملاً اخلاقى ساخته است. [5]
ج. انسان در آیین زرتشت: دین زرتشتى براى انسان منزلت والایى قایل است. انسان پاک و بدون گناه - بر خلاف عقیده مسیحیت که انسان از همان آغاز تولد نخستین گناه را بر دوش دارد- و آزاد است تا با اختیار خود راه نیکى یا بدى را برگزیند. [6]
د. زندگى پس از مرگ در آیین زرتشت: این آیین همانند دیگر ادیان بر این باور است که روح انسان با مرگ جسم از بین نمىرود. انسان با توجه به اعمال خویش، به بهشت یا جهنم مىرود. [7] در کتاب گاتها تعالیمی وجود دارد که با تعالیم بخش های اوستا متفاوت است. یکی از اصول این تعالیم که "دین زرتشتی متقدم" یا "اولیه" خوانده می شود، عبارت است از [8] : انسان پس از مرگ از پل چینود (گزینش) عبور کند؛ پلی که گناهکاران نمی توانند از آن بگذرند، سرانجام نیکان بهشت و سرانجام بدکاران دوزخ خواهد بود. [9]
گاهى هم به طور اشاره از یک عالم پس از مرگ در گاتها سخن رفته است. [10]
نویسنده زرتشتی معاصر نیز جاودانگی روان و بقای انسان پس از مرگ، پاداش کارهای نیک و مجازات اعمال زشت،در بهشت و دوزخ و رستاخیز را از پایه ها و بنیاد دین زرتشت بر می شمارد.
به هرحال از عبارت "عبور از پل چینود" شاید بتوان اعتقاد به معاد را به آیین زرتشت نسبت داد.
اما تأیید قرآن بر وحیانى بودن آیین زرتشت
قرآن کریم پیروان زرتشت ( علیه السلام ) را "مجوس" مىخواند. [11] بر اساس روایات اسلامى که از جانب امامان شیعه ( علیه السلام ) به ما رسیده است. مجوس، صاحب کتاب و پیامبر ، معرفى مىشوند. [12] روایات گویاى آن است که هستههاى اولیه آیین الاهی زرتشت ( علیه السلام ) توسط پیروان، دستخوش تحریف قرار گفته است. پس برداشت صحیح از روایات تنها حکایت از بروز فرآیند تحریف در آیین زرتشت دارد نه حکایت از نوع آن.
[1] . گاتها مجموعه سرودههایى است که 3500 سال قبل طرح گردید و به زبان شعر راه زندگى شایسته در آن مطرح شد. ر.ک: آشتیانى، جلال الدین، زرتشت، شرکت سهامى انتشار، چ 1371، ج 6.
[2] . ر.ک: دینشناسى تطبیقی، 107. با این حال برخى اندیشمندان زرتشتى برآنند که آموزههاى آشکار در دوگانه پرستى اوستاى کنونى را با تأویلات فلسفى و عرفانى، موّجه جلوه دهند و کتاب مقدس خویش را از توحید خالص بدانند.
[3] . زرتشت، ص 122، دینشناسى تطبیقی، ص 108 و 107.
[4] . ر.ک: زرتشت، ص 133.
[5] . دینشناسى تطبیقی، ص 110 و 109.
[6] . دینشناسى تطبیقی، ص 110.
[7] . همان، ص 112.
[8] . این تعالیم در شش اصل آمده که این نکته در اصل ششم بیان شده است.
[9] . ادیان آسیایی ، ص 42 و 43 ، به نقل از سیری در ادیان زنده جهان(غیر اسلام)، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، ص 112.
[10] . تاریخ تمدن، ص 246، ر.ک: دینشناسى تطبیقى، ص 112.
[11] . حج، 17. "إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ الصَّابِئِینَ وَ النَّصارى وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ شَهِید"ٌ
ترجمه: کسانى که ایمان آوردهاند و یهود و صابئان و نصارى و مجوس و مشرکان، خداوند در میان آنها روز قیامت داورى مىکند و حق را از باطل جدا مىسازد، خداوند بر هر چیز گواه است (و از همه چیز آگاه) ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، ص 40، طباطبایى، محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن.
[12] . العروس الحویزى، على، نور الثقلین، رسولى، محلاتى، قم، مطبعة الحکمة، ج 3، ص 475، الحر العاملى، حسن، وسایل الشیعه، ص 96؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیة، ج 1361 ج 14، ص 46.
آیات مرتبط
سوره الحج (17) : إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئِينَ وَالنَّصَارَىٰ وَالْمَجُوسَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ
T
